یکی از گناهان بزرگ در اسلام اسراف و تبذیر است و آن اقسامی دارد که یک قسم از آن حرام نیست.
الف) فرو رفتن در مشتهیات نفس از راه حرام که قرآن به آن (اتراف) می‌گوید که اگر در فردی پیدا شود دنیا و آخرت او را تباه می‌کند و قرآن او را فرد شومی از اهل جهنّم می‌داند:
(وَ اصْحابُ الشِّمالِ ما اصْحابُ الشِّمالِ فی‌ سَمُومٍ وَ حَمیمٍ وَ ظِلٍّ مِنْ یَحْمُومٍ لا بارِدٍ وَ لا کَریمٍ انَّهُمْ کانُوا قَبْلَ ذلِکَ مُتْرَفین)[1]
(و یاران چپ، کدامند یاران چپه در میان باد گرم و آب داغ. و سایه‌ای از دود تار. نه خنک نه خشک. اینان بودند که پیش از این نازپروردگان بودند.)
و اگر در ملّتی پیدا شود، آن ملّت را نابود می‌داند:
(وَ اذا ارَدْنا أَنْ نُهْلِکَ قَرْیَةً أَمَرْنا مُتْرَفیها فَفَسَقُوا فیها فَحَقَّ عَلَیْهَا الْقَولُ فَدَمَّرْناها تَدْمیراً)[2]
(و چون بخواهیم شهری را هلاک کنیم، خوش‌گذرانان آن شهر را وا می‌داریم تا در آن به انحراف و فساد بپردازند، و در نتیجه عذاب بر آن شهر لازم گردد، پس آن را یکسره زیر و زِبَر کنیم.)
ب) به هدر دادن نِعم الهی نظیر نابود کردن مال و عمر و آبرو و مانند اینها که قرآن به آن (تبذیر) می‌گوید و مبذّر را برادر شیطان می‌خواند:
(انَّ الْمُبَذِّرینَ کانُوا اخْوانَ الشَّیاطین)[3]
(همانا اسراف‌کنندگان برادران شیطان‌ها هستند.)
ج) فرو رفتن در مشتهیات نفس از راه حلال که به آن (اسراف) گفته می‌شود و آن گرچه‌ حرام نیست، ولی محال است که مسرف بتواند به کمال انسانی برسد و قرآن او را مورد بی‌مهری و بی‌عنایتی از طرف حقّ می‌داند:
صفحه 386
(انَّهُ لایُحِبُّ الْمُسْرِفین).[4]
(به درستی که خداوند اسراف کنندگان را دوست نمی‌دارد.)
بلکه او را یک مؤمن واقعی نمی‌داند:
(وَالَّذینَ اذا أَنْفَقُوا لَمْ یُسْرِفُوا)[5]
(و کسانی که به هنگام بخشش، زیاده‌روی نمی‌کنند.)