احتیاط مستحب
احتیاط غیر الزام‌آور را احتیاط مستحب گویند.
اگر وارث میّت یک یا چند دایی به علاوه یک یا چند خاله باشند، چنانچه همه مادری باشند مال بین همه آنها به طور مساوی تقسیم می‌شود و اگر همه پدر و مادری یا همه پدری باشند، دایی دو برابر خاله می‌برد و چون برخی از فقهاء در اینجا نیز سهم دایی و خاله پدر و مادری یا پدری را مساوی می‌دانند، احتیاط مستحبّ آن است که در اینجا نیز مصالحه شود.
در توضیح مصالحه می‌گوییم که اگر مثلاً دو دایی پدر و مادری و یک خاله پدر و مادری باشند، طبق نظر صحیح هر یک از دو دایی 1230 و خاله 630 می‌برد و طبق نظر برخی از علماء هر یک از آنها 1030 می‌برند، در نتیجه سهم قطعی هر یک از دایی‌ها 1030 و سهم قطعی خاله 630 است و اگر مقدار مردّد را به طور مساوی مصالحه کنند، سهم هر یک از دایی‌ها 1130 و سهم خاله 830 خواهد بود.
عنوان مسئله:
اگر وارث میّت یک یا چند دایی به علاوه یک یا چند خاله باشند، چنانچه همه مادری باشند مال بین همه آنها به طور مساوی تقسیم می‌شود و اگر همه پدر و مادری یا همه پدری باشند، دایی دو برابر خاله می‌برد و چون برخی از فقهاء در اینجا نیز سهم دایی و خاله پدر و مادری یا پدری را مساوی می‌دانند، احتیاط مستحبّ آن است که در اینجا نیز مصالحه شود.
در توضیح مصالحه می‌گوییم که اگر مثلاً دو دایی پدر و مادری و یک خاله پدر و مادری باشند، طبق نظر صحیح هر یک از دو دایی 1230 و خاله 630 می‌برد و طبق نظر برخی از علماء هر یک از آنها 1030 می‌برند، در نتیجه سهم قطعی هر یک از دایی‌ها 1030 و سهم قطعی خاله 630 است و اگر مقدار مردّد را به طور مساوی مصالحه کنند، سهم هر یک از دایی‌ها 1130 و سهم خاله 830 خواهد بود.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
سوال مرتبط یافت نشد
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
سوال مرتبط یافت نشد
مسائل مرتبط از این مرجع
- اگر وارث میّت یک یا چند عمو به همراه یک یا چند عمّه باشند، چنانچه همه مادری باشند مال به طور مساوی بین آنها تقسیم می‌شود و اگر همه پدر و مادری یا همه پدری باشند، عمو دو برابر عمّه می‌برد، مثلاً اگر وارث میّت دو عمو و یک عمّه باشند که همگی پدر و مادری یا پدری هستند، 15 مال به عمّه و به هر یک از دو عمو، 25 میرسد و احتیاط مستحبّ آن است که در تقسیم مصالحه کنند، شیوه طبیعی مصالحه این است که مقدار مردّد بین دو نفر را به طور مساوی بین خود تقسیم کنند، بنابراین سهم نهایی هر شخص پس از مصالحه، میانگین حداقل و حداکثر سهم وی خواهد بود. در توضیح مصالحه می‌گوییم که چون برخی از علماء، سهم عمو و عمّه را مساوی می‌دانند، در نتیجه سهم هر یک از عمو و عمّه را در مثال بالا 1030 می‌دانند، بنابراین سهم قطعی عموها 1030 (طبق نظر صحیح: 1230) و سهم قطعی عمّه 630 (طبق نظر برخی از علماء: 1030) می‌باشد و اگر مقدار مردّد را به طور مساوی مصالحه کنند، سهم نهایی هر عمو 1130 و سهم عمّه 830 خواهد بود و اگر برخی از وارثان نابالغ یا دیوانه باشد، احتیاط مستحبّ آن است که وارثان بالغ عاقل، به جای مصالحه مقدار مردّد را به وارث نابالغ یا دیوانه ببخشند؛ و همین طور در مسائل آینده.
- اگر وارث میّت یک یا چند دایی یا خاله مادری و یک یا چند دایی یا خاله پدر و مادری یا پدری به همراه یک یا چند عمو یا عمّه باشند، 13 مال سهم دایی‌ها و خالههاست و 23 باقی مانده سهم عمو و عمّه است که به دستوری که سابقاً گفته شد بین خودشان قسمت میکنند. 13 سهم دایی‌ها و خالهها نیز به این شکل تقسیم می‌شود که اگر میّت یک دایی یا یک خاله مادری دارد 16 از این13 (یعنی 118 کلّ مال) به وی میرسد و بقیّه (یعنی 518 کلّ مال) را به دایی و خاله پدر و مادری یا پدری میدهند که دایی پدر و مادری یا پدری دو برابر خاله پدر و مادری یا پدری می‌برد و اگر میّت چند دایی مادری یا چند خاله مادری یا هم دایی مادری و هم خاله مادری دارد 13 از آن 13 (یعنی 19 کلّ مال) سهم دایی‌ها و خالههای مادریست که به طور مساوی بین خودشان تقسیم میکنند و بقیّه (یعنی 29 کلّ مال) را به دایی و خاله پدر و مادری یا پدری میدهند که دایی پدر و مادری یا پدری دو برابر خاله پدر و مادری یا پدری می‌برد. در این مسأله هم چون برخی از علماء سهم دایی و خاله پدر و مادری یا پدری را یکی می‌دانند، بنا بر احتیاط مستحبّ در مقدار مردّد مصالحه کنند، شیوه طبیعی مصالحه در مسائل پیشین توضیح داده شد.
- اگر وارث میّت یک دایی یا خاله مادری و یک یا چند دایی یا خاله پدری به علاوه یک یا چند دایی یا خاله پدر و مادری باشند، با وجود دایی یا خاله پدر و مادری، دایی و خاله پدری ارث نمیبرند و دایی یا خاله مادری 16 مال را می‌برد و 56 باقی مانده را دایی و خاله پدر و مادری به گونهای تقسیم میکنند که دایی دو برابر خاله ببرد و احتیاط مستحبّ آن است که در تقسیم مصالحه کنند. در توضیح مصالحه می‌گوییم که اگر وارث مثلاً یک دایی مادری و یک دایی و یک خاله پدر و مادری باشند، طبق نظر صحیح 16 مال سهم دایی مادریست و 56 باقی مانده سهم دایی و خاله پدر و مادریست که دایی دوبرابر خاله می‌برد در نتیجه سهم دایی مادری 636 و سهم دایی پدر و مادری 2036 و سهم خاله 1036 می‌باشد و طبق نظر برخی از علماء سهم هر کدام 1236 است و اگر مقدار مردد را با مصالحه به طور مساوی تقسیم کنند سهم دایی مادری 936 و سهم دایی پدر و مادری 1636 و سهم خاله 1136 خواهد بود.
- اگر وارث میّت یک دایی یا یک خاله به همراه یک عمو و یک عمه مادری و یک عمو و یک عمّه پدر و مادری یا پدری باشد، 13 مال را دایی یا خاله می‌برد و از 23 باقی مانده هم 13 آن به عمو و عمّه مادری میرسد که به طور مساوی بین آنها قسمت می‌شود و 23 آن هم به عمو و عمّه پدر و مادری یا پدری میرسد که عمو دو برابر عمّه می‌برد، بنابراین سهم دایی یا خاله 927، سهم عموی مادری و عمّه مادری هر یک 327، سهم عموی پدر و مادری 827 و سهم عمّه پدر و مادری 427 می‌باشد. (در این مسأله اگر به جای عمو و عمّه مادری، چند عمو یا چند عمّه باشد، حکم مسأله به همین شکل است). در این مسأله هم برخی از علماء سهم عمو و عمّه را در هر حال یکسان می‌دانند، لذا احتیاط مستحبّ در این است که مقدار مردّد را مصالحه کنند، بنابراین سهم قطعی عموی مادری و عمّه مادری هر یک 12108 (طبق نظر برخی علماء: 18108) و سهم قطعی عموی پدر و مادری 18108 (طبق نظر صحیح: 32108) و سهم قطعی عمّه پدر و مادری 16108 (طبق نظر برخی علماء: 18108) می‌باشد و اگر مقدارهای مردّد را با مصالحه به طور مساوی قسمت کنند، سهم عموی مادری و عمّه مادری هر یک15108 و سهم عموی پدر و مادری25108 و سهم عمه پدر و مادری 17108 خواهد بود و سهم دایی یا خاله هم بنا بر هر دو نظریه 36108 می‌باشد.
- اگر وارث میّت یک دایی یا یک خاله و یک عمو یا یک عمّه مادری به همراه یک عمو یک عمّه پدر و مادری یا پدری باشد، 13 مال را به دایی یا خاله میدهند و 16 باقی مانده را به یک عمو یا یک عمّه مادری و بقیّه را به عمو و عمّههای پدر و مادری یا پدری میدهند و عمو دو برابر عمّه می‌برد، بنابراین سهم دایی یا خاله927 و سهم عمو یا عمّه مادری 327 و سهم عموی پدر و مادری یا پدری 1027 و سهم عمّه پدر و مادری یا پدری527 خواهد بود. البتّه از آنجا که برخی از علماء، سهم عمو و عمّه را یکسان دانسته و بین عمو یا عمّه پدر و مادری یا پدری با عمو یا عمّه مادری فرقی نگذاشتهاند، احتیاط مستحبّ آن است که مقدار مردّد را مصالحه کنند، بنابراین سهم قطعی عمو یا عمّه مادری 654 (طبق نظر برخی علماء: 1254) و سهم قطعی عموی پدر و مادری یا پدر 1254 (طبق نظر صحیح: 2054) و سهم قطعی عمّه پدر و مادری یا پدری 1054 (طبق نظر برخی علماء: 1254) می‌باشد و اگر مقدار مردّد بین دو نظریه را با مصالحه به طور مساوی قسمت کنند، سهم عمو یا عمّه مادری 954، سهم عموی پدر و مادری یا پدری 1654 و سهم عمّه پدر و مادری یا پدری 1154 می‌باشد و سهم دایی یا خاله هم بنا بر هر دو نظریه 1854 است.
- اگر وارث میّت یک یا چند عمو و یک یا چند عمّه باشند و بعضی از آنها پدر و مادری و بعضی پدری و بعضی مادری باشند، با بودن عمو یا عمّه پدر و مادری، عمو و عمّه پدری ارث نمیبرند، پس اگر میّت علاوه بر عمو و عمّه پدر و مادری، تنها یک عمو یا یک عمّه مادری دارد، 16 را به عمو یا عمّه مادری و بقیّه را به عمو و عمّه پدر و مادری میدهند و عمو دو برابر عمّه می‌برد و اگر میّت علاوه بر عمو یا عمّه پدر و مادری، عمو و عمّه مادری متعدّد دارد (همه عمو، یا همه عمّه، یا مختلف باشند) 13 را به عمو و عمّه مادری میدهند که به طور مساوی بین خودشان قسمت میکنند و بقیّه را به عمو و عمّه پدر و مادری میدهند و عمو دو برابر عمّه می‌برد و احتیاط مستحبّ آن است که در تقسیم با یکدیگر مصالحه کنند. در توضیح مصالحه می‌گوییم که برخی از علماء معتقدند که عمو و عمّه مادری و عمو و عمّه پدر و مادری همه به طور مساوی ارث می‌برند، بنابراین اگر میّت - مثلاً - یک عموی مادری و یک عموی پدر و مادری و دو عمّه پدر و مادری داشته باشد، بر طبق نظر صحیح، سهم عموی مادری 848 و سهم عموی پدری و مادری 2048 و سهم هر یک از دو عمّه پدر و مادری 1048 (مجموعاً: 2048) می‌باشد، ولی طبق نظر برخی از علماء سهم هر یک از این چهار نفر 1248 است، بنابراین سهم قطعی عموی مادری 848 (طبق نظر برخی از علماء: 1248) و سهم قطعی عموی پدر و مادری 1248 (طبق نظر صحیح: 2048) و سهم قطعی هر یک از دو عمّه پدر و مادری 1048 (طبق نظر برخی از علماء: 1248) است و اگر مقدار مردّد را در هر مورد به طور مساوی مصالحه کنند، سهم نهایی عموی مادری 1048 و سهم عموی پدر و مادری 1648 و سهم هر عمّه پدر و مادری 1148 (مجموعاً: 2248) خواهد بود.
- اگر وارثان میّت چند دایی و خاله مادری (همه دایی باشند یا همه خاله، یا برخی دایی و برخی خاله) و یک یا چند دایی پدر و مادری و یک یا چند خاله پدر و مادری و دایی و خاله پدری باشند، دایی و خاله پدری ارث نمیبرند و دایی و خاله مادری 13 مال را به طور مساوی بین خود تقسیم میکنند و بقیّه را دایی و خاله پدر و مادری بین خود به گونهای تقسیم میکنند که دایی دو برابر خاله ببرد، در این مسأله هم چون برخی علماء معتقدند که دایی و خاله پدر و مادری به طور مساوی ارث می‌برند، احتیاط مستحبّ آن است که در مقدار مردّد بین دو نظریه مصالحه کنند، چنانچه در مسائل پیشین شیوه آن توضیح داده شد.
- اگر وارث میّت فقط یک دایی یا یک خاله باشد، همه مال به او میرسد و اگر چند دایی یا چند خاله باشند و همه پدر و مادری (یعنی با مادر میّت از یک پدر و مادر باشند) یا همه پدری یا همه مادری باشند، مال به طور مساوی بین آنان تقسیم می‌شود و چنانچه دایی‌ها و خالههای متعدّد برخی مادری و برخی پدری و برخی پدر و مادری باشند، دایی یا خاله پدری ارث نمیبرد و دایی یا خاله مادری اگر یکی باشد 16 می‌برد و اگر بیش از یکی باشد، 13 مال را به طور مساوی بین خود تقسیم میکنند و بقیّه مال را دایی یا خاله پدر و مادری می‌برد که اگر متعدّد باشند آنها هم سهم خود را به طور مساوی تقسیم میکنند.
- اگر وارث میّت چند دایی و چند خاله باشد و همگی پدر و مادری یا پدری یا مادری باشد و عمو و عمّه هم داشته باشد 13 مال سهم دایی‌ها و خالهها است، پس اگر همگی مادری بودند آن را به طور مساوی تقسیم میکنند و اگر پدری یا پدر و مادری بودند دایی دو برابر خاله می‌برد و 23 باقی مانده را عمو و عمّه به دستوری که در مسائل سابق گذشت بین خود قسمت میکنند.
- اگر وارث میّت یک دایی یا یک خاله و یک یا چند عمو و عمّه باشند، 13 مال را دایی یا خاله و بقیّه را عمو و عمّه می‌برند، پس چنانچه عمو و عمّه همگی مادری باشند، سهم آنها به طور مساوی بینشان تقسیم می‌شود و اگر همه پدر و مادری یا پدری باشند، به گونهای تقسیم میکنند که به عمو دو برابر عمّه برسد، بنابراین اگر وارث یک دایی یا خاله و یک عمو و یک عمّه پدر و مادری باشند، سهم دایی یا خاله39 و سهم عمو 49 و سهم عمّه 29 خواهد بود.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله بهجت] اگر وارث میت فقط دایی و خاله پدری و دایی و خاله مادری و دایی و خاله پدر و مادری باشد، دایی و خاله پدری ارث نمی برد و باید مال را سه قسمت کنند، یک قسمت آن را دایی و خاله مادری به طور مساوی بین خودشان قسمت نمایند و احتیاط در مصالحه است، و بقیه را به دایی و خاله پدر و مادری بدهند که به طور مساوی بین خودشان تقسیم کنند.
- [آیت الله اردبیلی] اگر وارث میّت (دایی یا خاله مادری) و (چند دایی و خاله پدر و مادری یا پدری) و (عمو و عمّه) باشد، مال سه سهم می‌شود، دو سهم آن را به دستوری که سابقاً گفته شد عمو و عمّه بین خودشان قسمت میکنند؛ پس اگر میّت یک دایی یا یک خاله مادری داشته باشد، یک سهم دیگر آن را شش قسمت میکنند، یک قسمت را به دایی یا خاله مادری میدهند و بقیّه را به دایی و خاله پدر و مادری یا پدری میدهند که بنابر احتیاط واجب باید در تقسیم آن با هم صلح کنند و اگر چند دایی مادری یا چند خاله مادری یا هم دایی مادری و هم خاله مادری داشته باشد، آن یک سهم را سه قسمت میکنند، یک قسمت را دایی‌ها و خالههای مادری به طور مساوی بین خودشان قسمت میکنند و بقیّه را به دایی و خاله پدر و مادری یا پدری میدهند که بنابر احتیاط واجب باید در تقسیم آن با هم صلح کنند.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اگر وارث میت، فقط دایی و خاله پدری و دایی و خاله مادری و دایی و خاله پدر و مادری باشند، دایی و خاله پدری ارث نمیبرند، و باید مال را سه قسمت کنند؛ . یک قسمت آن را دایی و خاله مادری به طور مساوی بین خودشان قسمت نمایند، و بقیه را به دایی و خاله پدر و مادری بدهند، و احتیاط آن است که در تقسیم آن با یکدیگر مصالحه کنند.
- [آیت الله اردبیلی] اگر وارث میّت (چند دایی و چند خاله) باشد که همه پدر و مادری یا پدری یا مادری باشند و (عمو و عمّه) هم داشته باشد، مال سه سهم می‌شود، دو سهم آن را به دستوری که در مسأله پیش گفته شد، عمو و عمّه بین خودشان قسمت میکنند و یک سهم آن را دایی‌ها و خالهها، اگر مادری باشند، به طور مساوی بین خودشان تقسیم مینمایند، ولی اگر پدری یا پدر و مادری باشند، احتیاطا باید با هم مصالحه کنند.
- [آیت الله مکارم شیرازی] هرگاه وارث، فقط یک دایی، یا یک خاله مادری، و دایی و خاله پدر و مادریو دایی و خاله پدری باشد، دایی و خاله پدری ارث نمی برند و مال را شش قسمت می کنند یک سهم به دایی و خاله مادری و بقیه به دایی و خاله پدر و مادری می رسد و آنها بطور مساوی تقسیم می کنند.
- [آیت الله خوئی] اگر وارث میت فقط یک یا چند دایی، و خالة مادری و دایی و خالة پدر و مادری، و دایی و خاله پدری باشد، دایی و خاله پدری ارث نمیبرد، و بعید نیست بقیه در تقسیم با همدیگر مساوی باشند.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] اگر وارث میت فقط دائی و خاله پدری و دائی و خاله مادری و دائی و خاله پدر و مادری باشد؛ دائی و خاله پدری ارث نمی برند. و بعید نیست که بقیه در تقسیم آن باهم مساوی باشند.
- [آیت الله مکارم شیرازی] هرگاه وارث فقط دایی و خاله پدری و دایی و خاله مادری و دایی و خاله پدر و مادری باشد، دایی و خاله پدری ارث نمی برند و باید مال را سه قسمت کنند، یک سهم آن را دایی و خاله مادری به طور مساوی تقسیم می کنند و بقیه به دایی و خاله پدر و مادری می رسد، آنها هم بطور مساوی میان خود تقسیم می کنند.
- [آیت الله خوئی] اگر وارث میت دایی یا خالة مادری، و چند دائی و خالة پدر و مادری، یا پدری تنها درصورتی که پدری و مادری نباشد و عمو و عمه باشد مال سه سهم می‌شود دو سهم آن را بهدستوری که سابقاً گفته شد عمو و عمه بین خودشان قسمت میکنند و بعید نیست بقیة ورثه در تقسیم یک سهم باقیمانده با هم مساوی باشند.
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر وارث میّت یک دایی یا یک خاله وعمو وعمّه مادری وعمو وعمّه پدر ومادری یا پدری باشد، مال را سه قسمت میکنند یک قسمت را دایی یا خاله می‌برد و دو قسمت باقیمانده را سه سهم میکنند، یک سهم آن را به عمو و عمه مادری که بنابر احتیاط واجب با هم مصالحه کنند و دو سهم دیگر را بین عمو وعمّه پدر ومادری یا پدری قسمت مینمایند وعمو دو برابر عمّه می‌برد بنابراین اگر مال را نه قسمت کنند، سه قسمت آن سهم خاله یا دایی و دو قسمت سهم عمو وعمّه مادری و چهار قسمت سهم عمو وعمّه پدر ومادری یا پدری می‌باشد.