طبق نظر اکثر فقها نماز و روزه قضای پدر بر پسر بزرگ تر واجب است؛ یعنی بر پسر بزرگ تر واجب است نماز و روزه های فوت شده پدر را بعد از مرگش یا خود انجام دهد یا کسی را اجیر کند. البته برخی از مراجع نماز و روزه پدر و مادر هر دو را واجب می دانند.
باید توجه داشت که برخی از فقها می فرمایند این تکلیف (وجوب قضای نماز و روزه پدر یا پدر و مادر) حتی اگر پدر و مادر از روی نافرمانی نماز و روزه خود را نخوانند، نیز متوجه پسر بزرگتر است، اما برخی دیگر می فرمایند در چنین صورتی واجب نیست یا بهتر است که پسر بزرگتر قضا نماید.
به عنوان نمونه تعدادی از دیدگاههای فقهای عظام را در این باره از نظر می گذرانیم:
حضرت امام خمینی (ره):
اگر پدر نماز و روزه خود را به جا نیاورده باشد، چنان چه از روی نافرمانی ترک نکرده و میتوانسته قضا کند، بر پسر بزرگ تر واجب است که بعد از مرگش به جا آورد، یا برای او اجیر بگیرد. بلکه اگر از روی نافرمانی هم ترک کرده باشد واجب است به همین طور عمل کند و نیز روزهای را که در سفر نگرفته، اگر چه نمیتوانسته قضا کند، واجب است که پسر بزرگ تر قضا نماید، یا برای او اجیر بگیرد.
آیت الله اراکی (ره):
اگر پدر و مادر نماز و روزه خود را به جا نیاورده باشند، چنان چه از روی نافرمانی ترک نکردهاند و میتوانستهاند قضا کنند، بر پسر بزرگ تر واجب است که بعد از مرگشان به جا آورد، یا برای آنان اجیر بگیرد. بلکه اگر از روی نافرمانی هم ترک کرده باشند، واجب است به همین طور عمل کند و نیز روزهای را که در سفر نگرفتهاند، اگر چه نمیتوانستهاند قضا کنند، واجب است که پسر بزرگ تر قضا نماید، یا برای آنان اجیر بگیرد.
آیت الله مکارم شیرازی: بر پسر بزرگتر (یعنی بزرگترین پسری که بعد از مرگ آنها در حال حیات است) واجب است که نماز و روزههایی که از پدر یا مادرش فوت شده و از روی نافرمانی نبوده و توانایی بر قضا داشته، بعد از مرگ آنها به جا آورد بلکه اگر از روی نافرمانی هم ترک کرده باشد، بنا بر احتیاط مستحب باید به همین طور عمل کند، هم چنین روزهای را که در سفر نگرفته هر چند توانایی قضای آن را پیدا نکرده، احتیاط آن است که پسر بزرگتر قضا نماید.
آیت الله سیستانی: اگر پدر نماز خود را به جا نیاورده باشد و میتوانسته است قضا کند، چنان چه از روی نافرمانیترک نکرده باشد، بر پسر بزرگترش بنا بر احتیاط، واجب است.
آیت الله نوری: اگر پدر و مادر نماز و روزه خود را به جا نیاورده باشند و چنان چه میتوانستهاند قضا کنند، بر پسر بزرگتر واجب است که بعد از مرگ آنها به جا آورد، یا برای آنها اجیر بگیرد و نیز روزهای که در سفر نگرفتهاند، اگر چه نمیتوانستهاند قضا کنند، احتیاط واجب آن است که پسر بزرگتر قضا نماید، یا برای آنها اجیر بگیرد و قضای نماز و روزهای که پدر و مادر از روی طغیان و تمرّد به جا نیاوردهاند بر پسر بزرگتر واجب نیست. این حکم در باره پدر ثابت است و نسبت به مادر نیز احتیاط واجب آن است که مراعات شود.
آیت الله خامنه ای در پاسخ به این سؤال که: پدری همه اعمال عبادی خود را عمداً انجام نداده است، آیا بر پسر بزرگ قضای همه نمازها و روزههایی را که پدرش انجام نداده و به پنجاه سال میرسد، واجب است؟، فرمودند: اگر ترک نماز و روزه بر اثر طغیان باشد، قضای آنها بر پسر بزرگ واجب نیست. ولی در این صورت هم احتیاط در قضای آنها ترک نشود.[1] [1] توضیح المسائل (المحشی للإمام الخمینی)، ج 1، ص 761، م 1390.
