از نظر فقه شیعه طواف نساء یکی از واجبات انواع حج (قِران، افراد و تمتع)[1] و عمره مفرده است[2] و تنها در عمره تمتع، طواف نساء واجب نیست[3] که مطابق روایات متعدد هرکس مُحرم شود و آن‌را بجا نیاورد حج او صحیح نخواهد بود و تکلیف از گردن او ساقط نخواهد شد و لازم است آن‌را کامل نماید تا حج او صحیح باشد. علاوه بر این، هیچ همسری (جدید یا سابق) بر او حلال نخواهد شد چه زن باشد یا مرد.[4]
امام جعفر صادق(ع) در این زمینه می‌فرماید: «اگر خداوند متعال بر مردم منّت نگذاشته بود و طواف نساء را بر آنان واجب نکرده بود، هر مردی که از حج به سوی همسرش بر می‌گشت، همسرش بر او حلال نبود».[5]
فتوای همه مراجع تقلید شیعه از جمله حضرت امام خمینی (ره) در این زمینه این است که: اگر طواف نساء را درست بجا نیاورد یا فراموش کند، چنان‌چه در بین راه یا بعد از مراجعت به وطن، یادش بیاید، باید در صورت امکان دوباره برگردد و آن‌را انجام دهد و در صورت عدم تمکّن از بازگشت خودش، دیگری را برای انجام آن نایب بگیرد تا زن بر او حلال باشد».[6]
لازم به تذکر است که طواف نساء از ارکان حج نیست تا با عدم آن همه اعمال حج از بین برود، بلکه از واجبات غیر رکنی حج است که می‌توان بعد از اعمال حج (و لو با فاصله زمانی) آن‌را بجا آورد و عمل را جبران کرد.[7]
نکته پایانی اینکه انسان با احرام حج، برخی لذائذ دنیوی را بر خود حرام می‌کند و تنها این لذائذ زمانی مجاز میشود که این احرام از بین برود. لذت ارتباط جنسی تنها با این طواف از میان خواهد رفت و به همین دلیل بدان طواف نساء می‌گویند. [1] . محمودی، محمد رضا، مناسک حج (محشّی)، ص 149، نشر مشعر، تهران، 1429ق؛ بهجت، محمد تقی، جامع المسائل، ج 2، ص 242 – 243، دفتر معظم‌له، قم، چاپ دوم، 1426ق. [2] . همان، ص 104. [3] . مناسک حج (محشّی)، ص 547. [4] . موسوی شاهرودی، سید مرتضی، جامع الفتاوی (مناسک حج)، ص 211، نشر مشعر، قم، چاپ سوم، 1428ق. [5] . «لَوْ لَا مَا مَنَّ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَی النَّاسِ مِنْ طَوَافِ النِّسَاءِ لَرَجَعَ الرَّجُلُ إِلَی أَهْلِهِ وَ لَیْسَ یَحِلُّ لَهُ أَهْلُه»؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، محقق و مصحح: غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج 4، ص 514، دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ چهارم، 1407ق. [6] . امام خمینی، توضیح المسائل (محشّی)، گردآورنده: بنی‌هاشمی خمینی، سید محمدحسین، ج 2، ص 193، م 2050، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ هشتم، 1424ق. [7] . جامع الفتاوی (مناسک حج)، ص 212.
