ضمن عرض ارادت خواهشمند است درخصوص افراد مشمول قاعده الاقرب فالاقرب از لحاظ خویشاوندی و جنسیتی مستنداً اعلام نظر فرمایید.

بحث "الاقرب فالاقرب" در موارد متعددی از فقه به کار برده می شود که به برخی از آنها اشاره می نماییم.   1. اگر کسی عمداً کسی را بکشد و فرار کند نخست دیه را از مال او می گیرند و اگر نداشته باشد از بستگانش بر اساس الْأَقْرَبِ فَالْأَقْرَبِ گرفته می شود.  [1]   2. دیه عاقله[2]  که بر اساس الاقرب فالاقرب تقسیم می شود.[3]   3.در پرداخت نفقه نیز گفته شده الأقرب فالأقرب رعایت می شود.[4]   4. اما این اصطلاح بیشتر در بخش ارث مطرح می شود و معنای قاعده "الاقرب فالاقرب" این است که با وجود دسته اول، ارث به دسته دوم و سوم نمی رسد و در صورت نبودن دسته اول، ارث به دسته دوم می رسد و به دسته سوم نمی رسد و با نبودن دسته اول و دوم ارث به دسته سوم می رسد.   وارثان خویشاوند نسبی در سه طبقه قرار دارند.   طبقه اوّل: دارای دو بخش است: بخش اوّل: پدر و مادر. بخش دوم: فرزندان (بی واسطه یا با واسطه).   طبقه دوم: دارای دو بخش است: بخش اوّل: پدر بزرگ و مادر بزرگ (بی واسطه یا با واسطه). بخش دوم: برادر و خواهر و برادرزاده و خواهرزاده (بی واسطه یا با واسطه).   طبقه سوم: که یک بخش است: عمو و عمّه و دایی و خاله و فرزندان آنها. [5]   به عبارت دیگر؛ کسانی که بواسطه خویشاوندی ارث می‏برند سه دسته هستند:   دسته اول: پدر و مادر و اولاد میت است و با نبودن اولاد، اولادِ اولاد هر چه پایین روند هر کدام آنان که به میت نزدیکتر است ارث می‏برد و تا یک نفر از این دسته هست دسته دوم ارث نمی‏برند.   دسته دوم: جد یعنی پدر بزرگ و پدر او هر چه بالا رود و جدّه یعنی مادر بزرگ و مادر او هر چه بالا رود پدری باشند یا مادری و خواهر و برادر و با نبودن برادر و خواهر، اولاد ایشان هر کدام آنان که به میت نزدیک تر است ارث می‏برد و تا یک نفر از این دسته هست دسته سوم ارث نمی‏برند.   دسته سوم: عمو و عمه و دایی و خاله (هر چه بالا روند) و اولاد آنان هر چه پایین روند و تا یک نفر از عموها و عمه‏ها و دایی‏ها و خاله‏های میت زنده‏اند، اولاد آنان ارث نمی‏برند ولی اگر میت عموی پدری و پسر عموی پدر و مادری داشته باشد (و غیر از اینها وارثی نداشته باشد) ارث به پسر عموی پدر و مادری می‏رسد و عموی پدری ارث نمی‏برد.[6]   [1]  کلینی، کافی، ج ‏7، ص 365، چاپ چهارم دار الکتب الإسلامیة، تهران، ‏1365 ه ش. [2]  عاقله کسانی هستند که خویشاوندی و بستگی نزدیک از جانب پدر به قاتل داشته باشند؛ مانند برادران ، عموها و فرزندان آنان .  دیه   قتل خطائی محض  بر عهده عاقله است که در مدت سه سال باید آن را بپردازند و هر سال قسطی از  آن که برابر یک  سوم  دیه  است در ذمه عاقله موجود در وقت آن قسط ثابت می شود. [3]  حلی، حسن بن یوسف بن مطهر أسدی، ‏تبصرة المتعلمین فی أحکام الدین، ص: 206، ناشر: مؤسسة طبع و نشر وابسته به وزارت فرهنگ و ارشاد، چاپ اول، تهران، 1411 ه ق. [4]  فخر المحققین، محمد بن حسن بن یوسف اسدی حلّی، إیضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد، ج ‏3، ص 286، ناشر: مؤسسة إسماعیلیان برای چاپ و نشر، چاپ اول، قم، 1387 ه ق. [5]  توضیح المسائل (المحشی للإمام الخمینی)، ج ‏2، ص 704. [6]  توضیح المسائل (المحشی للإمام الخمینی)، ج ‏2، ص 706، مسأله 2728.