خواب
خواب مقابل بیداری است. از آن به مناسبت در بسیاری از باب های عبادات و معاملات سخن رفته است.
آیا کشیدن مسح سر در وضو الزاماً باید از فرق سر به پایین باشد؟ به سمت خواب مو باشد یا از پایین به بالا یا کنار سر مسح کشیدن ایراد دارد؟ اگر مسح سر با دست چپ باشد چطور؟
فتوای مراجع عظام تقلید، درباره اندازه مسح سر چنین است: [وقتی سر را به چپ، راست، عقب و جلو تقسیم کنیم] یک قسمت از چهار قسمت سر، که مقابل پیشانی است جای مسح می‏باشد و هر جای این قسمت را به هر اندازه مسح کند کافی است. اگر چه احتیاط مستحبّ آن است که از درازا به اندازه درازای یک انگشت و از پهنا به اندازه پهنای سه انگشت بسته، مسح نماید. [1] بنابراین از جهت اندازه مسح سر، به هر مقدار که باشد کافی است. اما درباره بالا یا پایین کشیدن مسح سر، برخی از مراجع عظام تقلید بالا به پایین کشیدن مسح سر را لازم ندانسته و پایین به بالا را هم کافی می‌دانند [2] و برخی دیگر،به احتیاط واجب، مسح از بالا به پایین را لازم دانسته‌اند. [3] همچنین درباره به قسمت سوم سؤال، بیشتر فقها می‌گویند انجام مسح سر، بنابر احتیاط واجب، باید با دست راست باشد. ولی برخی [4] آن را با دست چپ نیز صحیح می‌دانند. [5] [1] . امام خمینی، توضیح المسائل (محشّی)، گردآورنده: بنی‌هاشمی خمینی، سید محمدحسین، ج‏1، ص 157، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ هشتم، 1424ق؛ اقتباس از پاسخ، 8911 (سایت: 8868). [2] . امام خمینی: (بعد از شستن هر دو دست باید جلوی سر را با تری آب وضو که در دست مانده مسح کند. و لازم نیست با دست راست باشد یا از بالا به پایین مسح نماید)؛ آیت الله خامنه‌ای: (کشیدن مسح سر از بالا به پایین لازم نیست)؛ آیت الله نوری: (لازم نیست که از بالا به پائین مسح نماید)؛ آیت الله سیستانی: (احتیاط مستحب آن است که مسح را از بالا به پایین انجام دهد)؛ آیت الله مکارم: بهتر این است که از بالا به پایین دست بکشد، ولی عکس آن یعنی از پایین به بالا نیز اشکال ندارد؛ امام خمینی، توضیح المسائل (محشّی)، ج1، ص 157 و ص 201‌، س 113. [3] . آیت‌الله بهجت: (احتیاط واجب در مسح سر از بالا به پائین است)؛ آیت‌الله شبیری: (احتیاط آن است که مسح را از بالا به پایین انجام دهد)؛ آیت‌الله صافی: (احتیاط آن است که مسح از بالا به پایین باشد اگر چه أقوی جواز مسح از پایین به بالا است)؛ امام خمینی، توضیح المسائل (محشّی)، ج1، ص 156). [4] . آیات عظام امام خمینی، فاضل لنکرانی، بهجت و سیستانی. [5] . ر.ک: امام خمینی، توضیح المسائل (محشّی)، ج1، ص 156 و ص 201‌، س 113.
فتوای مراجع عظام تقلید، درباره اندازه مسح سر چنین است: [وقتی سر را به چپ، راست، عقب و جلو تقسیم کنیم] یک قسمت از چهار قسمت سر، که مقابل پیشانی است جای مسح می‏باشد و هر جای این قسمت را به هر اندازه مسح کند کافی است. اگر چه احتیاط مستحبّ آن است که از درازا به اندازه درازای یک انگشت و از پهنا به اندازه پهنای سه انگشت بسته، مسح نماید. [1] بنابراین از جهت اندازه مسح سر، به هر مقدار که باشد کافی است. اما درباره بالا یا پایین کشیدن مسح سر، برخی از مراجع عظام تقلید بالا به پایین کشیدن مسح سر را لازم ندانسته و پایین به بالا را هم کافی می‌دانند [2] و برخی دیگر،به احتیاط واجب، مسح از بالا به پایین را لازم دانسته‌اند. [3] همچنین درباره به قسمت سوم سؤال، بیشتر فقها می‌گویند انجام مسح سر، بنابر احتیاط واجب، باید با دست راست باشد. ولی برخی [4] آن را با دست چپ نیز صحیح می‌دانند. [5] [1] . امام خمینی، توضیح المسائل (محشّی)، گردآورنده: بنی‌هاشمی خمینی، سید محمدحسین، ج‏1، ص 157، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ هشتم، 1424ق؛ اقتباس از پاسخ، 8911 (سایت: 8868). [2] . امام خمینی: (بعد از شستن هر دو دست باید جلوی سر را با تری آب وضو که در دست مانده مسح کند. و لازم نیست با دست راست باشد یا از بالا به پایین مسح نماید)؛ آیت الله خامنه‌ای: (کشیدن مسح سر از بالا به پایین لازم نیست)؛ آیت الله نوری: (لازم نیست که از بالا به پائین مسح نماید)؛ آیت الله سیستانی: (احتیاط مستحب آن است که مسح را از بالا به پایین انجام دهد)؛ آیت الله مکارم: بهتر این است که از بالا به پایین دست بکشد، ولی عکس آن یعنی از پایین به بالا نیز اشکال ندارد؛ امام خمینی، توضیح المسائل (محشّی)، ج1، ص 157 و ص 201‌، س 113. [3] . آیت‌الله بهجت: (احتیاط واجب در مسح سر از بالا به پائین است)؛ آیت‌الله شبیری: (احتیاط آن است که مسح را از بالا به پایین انجام دهد)؛ آیت‌الله صافی: (احتیاط آن است که مسح از بالا به پایین باشد اگر چه أقوی جواز مسح از پایین به بالا است)؛ امام خمینی، توضیح المسائل (محشّی)، ج1، ص 156). [4] . آیات عظام امام خمینی، فاضل لنکرانی، بهجت و سیستانی. [5] . ر.ک: امام خمینی، توضیح المسائل (محشّی)، ج1، ص 156 و ص 201‌، س 113.
عنوان سوال:
آیا کشیدن مسح سر در وضو الزاماً باید از فرق سر به پایین باشد؟ به سمت خواب مو باشد یا از پایین به بالا یا کنار سر مسح کشیدن ایراد دارد؟ اگر مسح سر با دست چپ باشد چطور؟
پاسخ:
فتوای مراجع عظام تقلید، درباره اندازه مسح سر چنین است:
[وقتی سر را به چپ، راست، عقب و جلو تقسیم کنیم] یک قسمت از چهار قسمت سر، که مقابل پیشانی است جای مسح می‌باشد و هر جای این قسمت را به هر اندازه مسح کند کافی است. اگر چه احتیاط مستحبّ آن است که از درازا به اندازه درازای یک انگشت و از پهنا به اندازه پهنای سه انگشت بسته، مسح نماید. [1]
بنابراین از جهت اندازه مسح سر، به هر مقدار که باشد کافی است.
اما درباره بالا یا پایین کشیدن مسح سر، برخی از مراجع عظام تقلید بالا به پایین کشیدن مسح سر را لازم ندانسته و پایین به بالا را هم کافی می‌دانند [2] و برخی دیگر،به احتیاط واجب، مسح از بالا به پایین را لازم دانسته‌اند. [3]
همچنین درباره به قسمت سوم سؤال، بیشتر فقها می‌گویند انجام مسح سر، بنابر احتیاط واجب، باید با دست راست باشد. ولی برخی [4] آن را با دست چپ نیز صحیح می‌دانند. [5] [1] . امام خمینی، توضیح المسائل (محشّی)، گردآورنده: بنی‌هاشمی خمینی، سید محمدحسین، ج1، ص 157، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ هشتم، 1424ق؛ اقتباس از پاسخ، 8911 (سایت: 8868). [2] . امام خمینی: (بعد از شستن هر دو دست باید جلوی سر را با تری آب وضو که در دست مانده مسح کند. و لازم نیست با دست راست باشد یا از بالا به پایین مسح نماید)؛ آیت الله خامنه‌ای: (کشیدن مسح سر از بالا به پایین لازم نیست)؛ آیت الله نوری: (لازم نیست که از بالا به پائین مسح نماید)؛ آیت الله سیستانی: (احتیاط مستحب آن است که مسح را از بالا به پایین انجام دهد)؛ آیت الله مکارم: بهتر این است که از بالا به پایین دست بکشد، ولی عکس آن یعنی از پایین به بالا نیز اشکال ندارد؛ امام خمینی، توضیح المسائل (محشّی)، ج1، ص 157 و ص 201، س 113. [3] . آیت‌الله بهجت: (احتیاط واجب در مسح سر از بالا به پائین است)؛ آیت‌الله شبیری: (احتیاط آن است که مسح را از بالا به پایین انجام دهد)؛ آیت‌الله صافی: (احتیاط آن است که مسح از بالا به پایین باشد اگر چه أقوی جواز مسح از پایین به بالا است)؛ امام خمینی، توضیح المسائل (محشّی)، ج1، ص 156). [4] . آیات عظام امام خمینی، فاضل لنکرانی، بهجت و سیستانی. [5] . ر.ک: امام خمینی، توضیح المسائل (محشّی)، ج1، ص 156 و ص 201، س 113.
- [آیت الله بهجت] آیا می توان قبل از مسح کشیدن سر و پا، با تری دست چپ دوباره روی دست راست دست کشید؟
- [آیت الله علوی گرگانی] کشیدن مسح سر از پائین به بالا چه صورت دارد؟
- [آیت الله علوی گرگانی] شخصی به قصد وضو دست‌ها و صورت را میشوید، قبل از مسح کشیدن کف دست چپ را از آرنج دست راست بطرف انگشتان میکشد و بعد مسح می‌کند آیا این وضو صحیح است یا اشکال دارد؟
- [آیت الله اردبیلی] در وضو گرفتن، شستن صورت و مسح سر با دست چپ و همچنین مسح هر یک از پاها با دست مخالف آن، صحیح است یا نه؟
- [آیت الله خامنه ای] آیا برای مسح می‌توان از غیر آب وضو استفاده کرد؟ و همچنین آیا مسح سر حتماً باید با دست راست و از بالا به پایین باشد؟
- [سایر] اگر هنگام کشیدن مسح سر راه برویم، وضو باطل می‌شود؟
- [آیت الله علوی گرگانی] کسی که بعد از اتمام شستن دست چپ در وضو و قبل از اینکه مسح کند دست چپ او به دست راست تماس حاصل کند یا دست راست به دست چپ، آیا میتواند با آن دست مسح کند؟
- [آیت الله علوی گرگانی] آیا مسح پا در وضو از پائین ناخنها جایی که ظاهر است مسح گردد یا از سر ناخنها کفایت می‌کند؟
- [آیت الله اردبیلی] چرا در شستن دست راست و صورت در نوبت سوم، وضو باطل نمی شود، ولی نسبت به دست چپ در نوبت سوم مسح سر و پا باطل و در نتیجه وضو باطل می گردد؟
- [آیت الله اردبیلی] در مسح سر، وضو گیرنده چه مقدار باید دستش را پایین بکشد تا کافی باشد؟
- [آیت الله شبیری زنجانی] بعد از شستن هر دو دست باید جلوی سر را با تری آب وضو که در دست مانده مسح کند و احتیاط آن است که با داخل دست راست مسح نماید و مسح را از بالا به پایین انجام دهد.
- [آیت الله خوئی] بعد از مسح سر باید با تری آب وضو که در دست مانده روی پاها را از سر یکی از انگشتها تا برآمدگی روی پا مسح کند، و احتیاط واجب آن است که پای راست را با دست راست و پای چپ را با دست چپ مسح نماید.
- [آیت الله سیستانی] بعد از مسح سر باید با تری آب وضو که در دست مانده ، روی پاها را از سر یکی از انگشتها تا مفصل مسح نماید ، و احتیاط مستحب آن است که پای راست را با دست راست ، و پای چپ را با دست چپ مسح نماید .
- [آیت الله مظاهری] بعد از شستن هر دو دست باید جلوی سر را با تری آب وضو که در دست راست مانده از بالا به پایین مسح نماید.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . بعد از شستن هر دو دست، باید جلوی سر را با تری آب وضو که در دست مانده مسح کند، و احتیاط واجب آن است که با دست راست مسح نماید، و نیز احتیاط آن است که مسح از بالا به پایین باشد، اگرچه اقوی جواز مسح از پایین به بالا است.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] بعد از شستن هر دو دست باید جلوی سر را با تری آب وضو که در دست مانده مسح کند، و لازم نیست با دست راست باشد یا از بالا به پائین مسح نماید.
- [امام خمینی] بعد از شستن هر دو دست باید جلوی سر را با تری آب وضو که در دست مانده مسح کند، و لازم نیست با دست راست باشد یا از بالا به پایین مسح نماید.
- [آیت الله بروجردی] بعد از شستن هر دو دست باید جلوی سر را با تری آب وضو که در دست مانده مسح کند و احتیاط واجب آن است که با دست راست از بالا به پایین مسح نماید.
- [آیت الله وحید خراسانی] بعد از مسح سر باید با تری اب وضو که در دست مانده است روی پاها را مسح کند و اندازه واجب ان از سر یکی از انگشتها تا برامدگی روی پا است و احتیاط مستحب ان است که تا مفصل مسح نماید و احتیاط واجب ان است که پای راست را مقدم بر پای چپ بدارد و همچنین پای راست را با دست راست و پای چپ را با دست چپ مسح نماید
- [آیت الله وحید خراسانی] بعد از مسح سر باید با تری اب وضو که در دست مانده است روی پاها را مسح کند و اندازه واجب ان از سر یکی از انگشتها تا برامدگی روی پا است و احتیاط مستحب ان است که تا مفصل مسح نماید و احتیاط واجب ان است که پای راست را مقدم بر پای چپ بدارد و همچنین پای راست را با دست راست و پای چپ را با دست چپ مسح نماید