برای دست یابی به پاسخ، بیان دو نکته لازم به نظر می رسد. 1. بر هر مکلفی واجب است در هر شبانه روز در 5 وقت نماز بخواند[1] صبح، ظهر و عصر، مغرب و عشا.[2] 2. مکلف باید نمازهایش را بعد از رسیدن وقت آن نماز بخواند؛ مثلاً نماز صبح را بعد از داخل شدن وقت نماز صبح (اذان صبح) و همین طور نماز ظهر و عصر و مغرب و عشا، بنابر این اگر به عنوان مثال گفته می شود ساعت 5 و 35 دقیقه و 42 ثانیه وقت اذان صبح است، معنایش این است که بعد از این وقت، شما می توانید نماز صبح تان را بخوانید، خواه اذان گفته شود یا نشود و خواه آن اذان طولانی باشد یا وقت زیادی نگیرد، پس میزان در نماز خواندن، داخل شدن وقت آن نماز است که شما باید نسبت به آن اطمینان پیدا کنید نه گفتن اذان و تمام شدن آن. [1] البته در مورد نماز عصر و عشا برای سهولت و آسانی، به مکلفین اجازه داده شد که نماز عصر را بعد از نماز ظهر و نماز عشا را بعد از نماز مغرب بتوان خواند، تهذیبالأحکام ج : 3 ص : 234 و 235؛ الصراط المستقیم ج : 3 ص : 291. [2] توضیح المسائل (المحشی للإمام الخمینی)، ج1، ص 401 .
برای دست یابی به پاسخ، بیان دو نکته لازم به نظر می رسد. 1. بر هر مکلفی واجب است در هر شبانه روز در 5 وقت نماز بخواند[1] صبح، ظهر و عصر، مغرب و عشا.[2] 2. مکلف باید نمازهایش را بعد از رسیدن وقت آن نماز بخواند؛ مثلاً نماز صبح را بعد از داخل شدن وقت نماز صبح (اذان صبح) و همین طور نماز ظهر و عصر و مغرب و عشا، بنابر این اگر به عنوان مثال گفته می شود ساعت 5 و 35 دقیقه و 42 ثانیه وقت اذان صبح است، معنایش این است که بعد از این وقت، شما می توانید نماز صبح تان را بخوانید، خواه اذان گفته شود یا نشود و خواه آن اذان طولانی باشد یا وقت زیادی نگیرد، پس میزان در نماز خواندن، داخل شدن وقت آن نماز است که شما باید نسبت به آن اطمینان پیدا کنید نه گفتن اذان و تمام شدن آن.
[1] البته در مورد نماز عصر و عشا برای سهولت و آسانی، به مکلفین اجازه داده شد که نماز عصر را بعد از نماز ظهر و نماز عشا را بعد از نماز مغرب بتوان خواند، تهذیبالأحکام ج : 3 ص : 234 و 235؛ الصراط المستقیم ج : 3 ص : 291. [2] توضیح المسائل (المحشی للإمام الخمینی)، ج1، ص 401 .
- [سایر] اگر غسل جمعه را نزدیک اذان ظهر شنبه به جابیاویم و در حین غسل کردن اذان را بگویند غسل صحیح است یا خیر؟
- [آیت الله مظاهری] اگر کسی حین نماز شب، مثلاً پس از خواندن هشت رکعت نماز شب، اذان صبح را بشنود:
- [آیت الله اردبیلی] اگر در سفر، بعد از قصد ده روز، شروع به روزه گرفتن کنیم، ولی بعد از اذان ظهر و قبل از خواندن یک نماز چهار رکعتی، از قصد خود برگردیم، روزه ما در آن روز صحیح است یا خیر؟
- [آیت الله اردبیلی] کسی که بعد از اذان ظهر و قبل از اذان مغرب، به مسافرت رفته یا از مسافرت به وطن برگشته و نماز ظهر و عصر او در این روز قضا شده، وظیفه او در خواندن نماز قضای ظهر و عصر، نماز دو رکعتی است یا چهار رکعتی؟
- [آیت الله خامنه ای] آیا خواندن خطبه های نماز جمعه قبل از وقت ظهر شرعی صحیح است؟
- [آیت الله سبحانی] خواندن نماز ظهر و عصر در خانه یا در مسجد که همزمان نمازجمعه اقامه می شود صحیح است یا باطل؟
- [آیت الله بهجت] شخص جُنُبی قبل از اذان بیدار شده و مشغول غسل می شود و در حین غسل، اذان می گویند. آیا روزه ی او صحیح است؟
- [آیت الله خامنه ای] اگر نماز جمعه را یک ساعت بعد از اذان ظهر خواندیم آیا باید نماز ظهر را هم بخوانیم؟ ج) در فرض مذکور نماز جمعه مجزی از نماز ظهر است و بجا آوردن نماز ظهر لازم نیست. س: اگر نماز جمعه را بیشتر از دو ساعت بعد از اذان ظهر خواندیم، آیا باید نماز ظهر را هم بخوانیم؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] خطبه اول نماز جمعه تهران قبل از اذان ظهر خوانده می شود. آیا نماز جمعه در این حالت صحیح است؟ اگر خیر تکلیف چیست؟
- [سایر] ظهر روز عاشورا چه کسی یادآور نماز ظهر شد و چه کسی اذان گفت؟
- [امام خمینی] نماز ظهر و عصر هر کدام وقت مخصوص و مشترکی دارند: وقت مخصوص نماز ظهر از اول ظهر است تا وقتی که از ظهر به اندازه خواندن نماز ظهر بگذرد. و وقت مخصوص نماز عصر موقعی است که به اندازه خواندن نماز عصر وقت به مغرب مانده باشد، که اگر کسی تا این موقع نماز ظهر را نخواند، نماز ظهر او قضا شده و باید نماز عصر را بخواند. و ما بین وقت مخصوص نماز ظهر و وقت مخصوص نماز عصر وقت مشترک نماز ظهر و نماز عصر است. و اگر کسی اشتباها نماز ظهر یا عصر را در وقت مخصوص دیگری بخواند، نمازش صحیح است.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] هر نمازی که با نماز قبل همراه خوانده شود اذان آن ساقط می شود چه همراه خواندن مستحب باشد یا نباشد، بنابراین در موارد زیر اذان ساقط می شود. 1 اذان نماز عصر روز جمعه هنگامی که با نماز جمعه یا ظهر همراه خوانده شود. 2 نماز عصر روز عرفه که روز نهم ذی الحجة است اگر همراه ظهر خوانده شود. 3 نماز عشای شب عید قربان برای کسی که در مشعرالحرام است و آن را با مغرب همراه می خواند، همراه خواندن و جمع کردن بین دو نماز در سه مورد مذکور مستحبّ است. 4 نماز عصر و عشای زن مستحاضه که باید آن را بلافاصله بعد از نماز ظهر یا مغرب بخواند. 5 نماز عصر و عشای کسی که نمی تواند از بیرون آمدن بول و غائط خودداری کند. در این پنج نماز در صورتی اذان ساقط می شود که با نماز قبلی فاصله نشود یا فاصله کمی بین آنها باشد و ظاهراً با خواندن نافله فاصله حاصل می شود.
- [آیت الله علوی گرگانی] نماز ظهر وعصر هر کدام وقت مخصوص ومشترکی دارند. وقت مخصوص نماز ظهر از اوّل ظهر است تاوقتی که از ظهر به اندازه خواندن نماز ظهر بگذرد، که اگر کسی سهواً تمام نماز عصر را در این وقت بخواند، نمازش صحیح است ولی احتیاطاً یک نماز چهار رکعتی به قصد ما فی الذمّْ بخواند وقصد ظهر وعصر را بالخصوص ننماید ووقت مخصوص نماز عصر موقعی است که به اندازه خواندن نماز عصر، وقت به مغرب مانده باشد، که اگر کسی تا این موقع نماز ظهر را نخواند، نماز ظهر او قضا شده و باید نماز عصر رابخواند، ومابین وقت مخصوص نماز ظهر ووقت مخصوص نماز عصر، وقت مشترک نماز ظهر ونماز عصر است، که اگر کسی در این وقت اشتباهاً تمام نماز عصر را پیش از نماز ظهر بخواند نمازش صحیح است و باید نماز ظهر را بعد از آن بجا آورد.
- [آیت الله مظاهری] کسی که در نماز جمعه شرکت نمیکند میتواند در اوّل وقت و در حین نماز جمعه نماز ظهر را به جماعت یا فرادی بخواند.
- [آیت الله سبحانی] نماز ظهر و عصر هرکدام وقت مخصوص و مشترکی دارند، وقت مخصوص نماز ظهر از اول ظهر است تا وقتی که از ظهر به اندازه خواندن نماز ظهر بگذرد; و وقت مخصوص نماز عصر موقعی است که به اندازه خواندن نماز عصر، وقت به مغرب مانده باشد، که اگر کسی تا این موقع نماز ظهر را نخواند، نماز ظهر او قضا شده و باید نماز عصر را بخواند و ما بین وقت مخصوص نماز ظهر و وقت مخصوص نماز عصر، وقت مشترک نماز ظهر و نماز عصر است، و اگر کسی در وقت مختص ظهر، نماز عصر و در وقت مختص عصر نماز ظهر بخواند، نماز او در هر دو مورد باطل است.
- [آیت الله اردبیلی] اگر نمازگزار نماز ظهر و عصر یا مغرب و عشاء را بدون فاصله یا با فاصله کمی از هم بخواند، در نماز عصر یا عشاء اذان ساقط میشود و خواندن نافله و تعقیبات نماز، موجب فاصله شدن بین دو نماز و عدم سقوط اذان از نماز دوم نمیگردد. همچنین در نماز عصر روز جمعه چنانچه آن را پس از نماز جمعه و بدون فاصله با آن بخواند، اذان ساقط میشود.
- [آیت الله بروجردی] نماز ظهر و عصر هر کدام وقت مخصوص و مشترکی دارند:وقت مخصوص نماز ظهر از اوّل ظهر است تا وقتی که از ظهر به اندازهی خواندن نماز ظهر بگذرد، که اگر کسی سهواً تمام نماز عصر را در این وقت بخواند، نمازش باطل است و وقت مخصوص نماز عصر موقعیست که به اندازهی خواندن نماز عصر، وقت به مغرب مانده باشد، که اگر کسی تا این موقع نماز ظهر را نخوانده، نماز ظهر او قضا شده و باید نماز عصر را بخواند و ما بین وقت مخصوص نماز ظهر و وقت مخصوص نماز عصر، وقت مشترک نماز ظهر و نماز عصر است، که اگر کسی در این وقت اشتباهاً نماز عصر را پیش از نماز ظهر بخواند، نمازش صحیح است و باید نماز ظهر را بعد از آن به جا آورد.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . بنابر قول مشهور نماز ظهر و عصر هر کدام وقت مخصوص و مشترکی دارند، وقت مخصوص نماز ظهر از اول ظهر است تا وقتی که از ظهر به اندازه خواندن نماز ظهر بگذرد که اگر کسی سهواً تمام نماز عصر را در این وقت بخواند، نمازش باطل است و این قول موافق با احتیاط است. و وقت مخصوص نماز عصر موقعی است که به اندازه خواندن نماز عصر، وقت به مغرب مانده باشد که اگر کسی تا این موقع نماز ظهر را نخواند، نماز ظهر او قضا شده و باید نماز عصر را بخواند و ما بین وقت مخصوص نماز ظهر و وقت مخصوص نماز عصر، وقت مشترک نماز ظهر و نماز عصر است که اگر کسی در این وقت اشتباهاً تمام نماز عصر را پیش از نماز ظهر بخواند، نمازش صحیح است و باید نماز ظهر را بعد از آن به جا آورد.
- [آیت الله نوری همدانی] نماز ظهر و عصر هر کدام وقت مخصوص و مشترکی دارند ، وقت مخصوص نماز ظهر ، از اول ظهر است تا وقتی که از ظهر به اندازة خواندن نماز ظهر بگذرد . و وقت مخصوص نماز عصر موقعی است که به اندازة خواندن نماز عصر ، وقت به مغرب مانده باشد ، که اگر کسی تا این موقع نماز ظهر را عمداً نخواند ، نماز ظهر او قضا شده و باید نماز عصر بخواند . ولی اگر سهواً نماز عصر را جلوتر بخواند ، نماز ظهر را در وقت اختصاصی عصر،به نیت ادا بخواند وما بین وقت مخصوص نماز ظهرو وقت مخصوص نماز عصر ، وقت مشترک نماز ظهر و نماز عصر است . و اگر کسی در این وقت اشتباهاً نماز ظهر یا عصر را در وقت مخصوص دیگری بخواند ، نمازش صحیح است .
- [آیت الله مکارم شیرازی] نمازهای ظهر و عصر هر کدام (وقت مخصوص) و (وقت مشترکی) دارد: وقت مخصوص نماز ظهر از اول ظهر است تا موقعی که به اندازه خواندن نماز ظهر بگذرد و وقت مخصوص نماز عصر موقعی است که به اندازه خواندن یک نماز به غروب باقی مانده باشد و اگر کسی تا این موقع نماز ظهر را نخوانده نماز ظهر او قضا شده و باید نماز عصر را بخواند و ما بین این دو، وقت مشترک نمازظهر و عصراست.