استطاعت مالی
در اختيار داشتن توشه و احتياجات سفر و همچنين وسيله نقليه.
1. آیا اگر هزینۀ ثبت نام حجّ مردی را همسرش با مهریۀ خود یا از اموال خود بدهد حج بر او واجب می شود؟ و در صورت انجام آن، کفایت از حج واجب می شود؟ 2. آیا هزینۀ سوغات و میهمانی از موارد مشمول استطاعت مالی محسوب می شود؟ 3. آیا زنی که مستطیع است و همراه نبودن شوهرش در سفر حج موجب عدم امنیت او می شود حج بر او واجب است؟ 4. با توجه به این که جهت اعزام به حج مجبور به ثبت نام بوده و ممکن است نوبت اعزام، سالها طول بکشد آیا شخص مستطیع، باید از طرق دیگری همچون خرید آزاد فیش حج (که در حال حاضر غیر قانونی است) اقدام نماید؟ 5. با توجّه به زیاد بودن فاصلۀ ثبت نام حج و اعزام به حج، استطاعت در موقع ثبت نام شرط است یا موقع اعزام به حج؟ 6. با توجّه به این که مسئولین حج اعلام کرده اند تا 17 سال دیگر ثبت نام حج تمتع ندارند آیا می توان هزینۀ ثبت نام حج تمتع را برای ثبت نام عمره استفاده نمود؟
ج 1. اگر همسر شما یا شخص دیگری تمام مخارج مربوط به حج شما را به عهده بگیرد و یا بخشی را به عهده بگیرد و بخش دیگر را خودتان داشته باشید شما دارای استطاعت بذلی می باشید حج بر شما واجب می گردد. این حجّ بذلی، از حجّة الاسلام نیز کفایت می کند.[1] ج 2. هزینه های سوغات و میهمانی (ولیمه) جزء شرایط وجوب حج و استطاعت نیستند و از موارد استطاعت مالی محسوب نمی شوند.[2] ج 3. اگر در امان نباشد واجب است بر او که کسی را همراه ببرد؛ گر چه با اجرت، و اگر پول اجرت دادن نداشت و رفتن موقوف بود بر اجیر گرفتن، این زن استطاعت ندارد و حج بر او واجب نیست.[3] ج 4. علما خرید و فروش فیش حج را جایز دانسته[4] و شخص مستطیع در صورتی که متمکّن از انجام حج با صرف مبلغ بیشتر و یا خرید فیش حج باشد، اقدام بر آن واجب است تا حج را زودتر انجام دهد،[5] امّا بنا بر فرض مذکور که خرید فیش حج، غیر قانونی و بر خلاف مقررات نظام باشد جایز نیست.[6] باید صبر کند تا زمان اعزامش فرا رسد. ج 5. استطاعت شرط وجوب حج است حدوثاً و بقاءً یعنی هنگام ثبت نام باید استطاعت وجود داشته باشد و تا هنگام اعزام باقی بماند و زایل نشود.[7] ج 6. اگر استطاعت مالی و بدنی حاصل باشد و بتوانید از راه آزاد به حج بروید مستطیع هستید باید به حج بروید.[8] استفاده کردن هزینۀ ثبت نام حج تمتع در حال استطاعت در عمره و کارهای خیر دیگر جایز نیست.[9] ولی اگر تمکّن رفتن از راه آزاد را هم ندارید مستطیع نیستید و نگه داری پول هم لازم نیست.[10] [1] . خمینی، سید روح اللّٰه موسوی، توضیح المسائل( محشّٰی)، محقق، مصحح، سید محمد حسین بنی هاشمی خمینی، ج 2، ص 189-190، دفتر انتشارات اسلامی، ‌قم، چاپ هشتم، 1424 ق؛ خامنه‌ای، سید علی بن جواد حسینی‌، مناسک حج، ص 7،بی تا؛ خراسانی، حسین وحید‌، مناسک حج، ص 35، مدرسة الإمام باقر العلوم(ع)، قم، چاپ چهارم، 1428 ق.‌ [2] . گلپایگانی، لطف الله صافی‌، استفتاءات حج( هزار مسأله)، ص 9 و 42، انتشارات حضرت معصومه(س)، قم، چاپ اوّل، 1422 ق.؛ محمودی، محمد رضا‌، مناسک حج( محشّٰی)، محقق، مصحح، معاونت آموزش و پژوهش بعثه مقام معظم رهبری، نشر مشعر، تهران، ویرایش جدید، 1429 ق. [3] . خمینی، سید روح اللّٰه موسوی‌، نجاة العباد، ص 210، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، تهران، چاپ اوّل، 1422 ق.‌ [4] . لنکرانی، محمد فاضل موحدی‌، جامع المسائل(فارسی)، ج 2، ص 203،‌ انتشارات امیر قلم، قم، چاپ یازدهم، بی تا؛ شیرازی، ناصر مکارم‌، استفتاءات جدید، محقق، مصحح، علیان‌نژادی، ابو القاسم، ج 2، ص 195، انتشارات مدرسه امام علی بن ابی طالب(ع)، قم، چاپ دوّم، 1427 ق.‌ [5] . گلپایگانی، لطف الله صافی‌، استفتاءات حج( هزار مسأله)، ص 36، انتشارات حضرت معصومه(س)، قم، چاپ اوّل، 1422 ق.‌ [6] . لنکرانی، محمد فاضل موحدی‌، جامع المسائل(فارسی)، ج 1، ص 269 و 272 و 588 ،‌ انتشارات امیر قلم، قم، چاپ یازدهم، بی تا؛ خامنه‌ای، سید علی بن جواد حسینی‌، أجوبة الاستفتاءات(العربیه)، ج 2، ص 74، الدار الإسلامیة، بیروت، چاپ سوّم، 1420 ق؛ شیرازی، ناصر مکارم‌، احکام پزشکی، محقق، مصحح، علیان نژادی دامغانی، ابو القاسم ، ص 128 و 129، انتشارات مدرسه امام علی بن ابی طالب (ع)، قم، چاپ اوّل، 1429 ق؛ نجف‌آبادی، حسین علی منتظری‌، رساله استفتاءات، ج 1، ص 97، قم، چاپ اوّل، بی تا.‌ [7] . بنی فضل، مرتضی بن سیف علی‌، مدارک تحریر الوسیلة، ص 50، بی تا؛ تبریزی، جعفر سبحانی‌، مناسک الحج و أحکام العمرة، ص 9 و 20، مؤسسه امام صادق (ع)، قم، چاپ اوّل، 1428 ق.‌‌ [8] . مرتضوی لنگرودی، سید محمد حسن‌، توضیح المناسک، ص 44 و 45، دفتر حضرت آیة الله، قم، چاپ اوّل، 1423 ق.‌ [9] . استفتاءات (امام خمینی)، ج‌1، ص 437‌. [10] . توضیح المناسک، همان؛ تبریزی، جواد بن علی‌، استفتاءات جدید، ج ، ص 6، چاپ اوّل، قم، بی تا؛ محمودی، محمد رضا‌، مناسک حج( محشّٰی)، محقق، مصحح، معاونت آموزش و پژوهش بعثه مقام معظم رهبری، ص 34، نشر مشعر، تهران، ویرایش جدید، 1429 ق.
ج 1. اگر همسر شما یا شخص دیگری تمام مخارج مربوط به حج شما را به عهده بگیرد و یا بخشی را به عهده بگیرد و بخش دیگر را خودتان داشته باشید شما دارای استطاعت بذلی می باشید حج بر شما واجب می گردد. این حجّ بذلی، از حجّة الاسلام نیز کفایت می کند.[1] ج 2. هزینه های سوغات و میهمانی (ولیمه) جزء شرایط وجوب حج و استطاعت نیستند و از موارد استطاعت مالی محسوب نمی شوند.[2] ج 3. اگر در امان نباشد واجب است بر او که کسی را همراه ببرد؛ گر چه با اجرت، و اگر پول اجرت دادن نداشت و رفتن موقوف بود بر اجیر گرفتن، این زن استطاعت ندارد و حج بر او واجب نیست.[3] ج 4. علما خرید و فروش فیش حج را جایز دانسته[4] و شخص مستطیع در صورتی که متمکّن از انجام حج با صرف مبلغ بیشتر و یا خرید فیش حج باشد، اقدام بر آن واجب است تا حج را زودتر انجام دهد،[5] امّا بنا بر فرض مذکور که خرید فیش حج، غیر قانونی و بر خلاف مقررات نظام باشد جایز نیست.[6] باید صبر کند تا زمان اعزامش فرا رسد. ج 5. استطاعت شرط وجوب حج است حدوثاً و بقاءً یعنی هنگام ثبت نام باید استطاعت وجود داشته باشد و تا هنگام اعزام باقی بماند و زایل نشود.[7] ج 6. اگر استطاعت مالی و بدنی حاصل باشد و بتوانید از راه آزاد به حج بروید مستطیع هستید باید به حج بروید.[8] استفاده کردن هزینۀ ثبت نام حج تمتع در حال استطاعت در عمره و کارهای خیر دیگر جایز نیست.[9] ولی اگر تمکّن رفتن از راه آزاد را هم ندارید مستطیع نیستید و نگه داری پول هم لازم نیست.[10] [1] . خمینی، سید روح اللّٰه موسوی، توضیح المسائل( محشّٰی)، محقق، مصحح، سید محمد حسین بنی هاشمی خمینی، ج 2، ص 189-190، دفتر انتشارات اسلامی، ‌قم، چاپ هشتم، 1424 ق؛ خامنه‌ای، سید علی بن جواد حسینی‌، مناسک حج، ص 7،بی تا؛ خراسانی، حسین وحید‌، مناسک حج، ص 35، مدرسة الإمام باقر العلوم(ع)، قم، چاپ چهارم، 1428 ق.‌ [2] . گلپایگانی، لطف الله صافی‌، استفتاءات حج( هزار مسأله)، ص 9 و 42، انتشارات حضرت معصومه(س)، قم، چاپ اوّل، 1422 ق.؛ محمودی، محمد رضا‌، مناسک حج( محشّٰی)، محقق، مصحح، معاونت آموزش و پژوهش بعثه مقام معظم رهبری، نشر مشعر، تهران، ویرایش جدید، 1429 ق. [3] . خمینی، سید روح اللّٰه موسوی‌، نجاة العباد، ص 210، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، تهران، چاپ اوّل، 1422 ق.‌ [4] . لنکرانی، محمد فاضل موحدی‌، جامع المسائل(فارسی)، ج 2، ص 203،‌ انتشارات امیر قلم، قم، چاپ یازدهم، بی تا؛ شیرازی، ناصر مکارم‌، استفتاءات جدید، محقق، مصحح، علیان‌نژادی، ابو القاسم، ج 2، ص 195، انتشارات مدرسه امام علی بن ابی طالب(ع)، قم، چاپ دوّم، 1427 ق.‌ [5] . گلپایگانی، لطف الله صافی‌، استفتاءات حج( هزار مسأله)، ص 36، انتشارات حضرت معصومه(س)، قم، چاپ اوّل، 1422 ق.‌ [6] . لنکرانی، محمد فاضل موحدی‌، جامع المسائل(فارسی)، ج 1، ص 269 و 272 و 588 ،‌ انتشارات امیر قلم، قم، چاپ یازدهم، بی تا؛ خامنه‌ای، سید علی بن جواد حسینی‌، أجوبة الاستفتاءات(العربیه)، ج 2، ص 74، الدار الإسلامیة، بیروت، چاپ سوّم، 1420 ق؛ شیرازی، ناصر مکارم‌، احکام پزشکی، محقق، مصحح، علیان نژادی دامغانی، ابو القاسم ، ص 128 و 129، انتشارات مدرسه امام علی بن ابی طالب (ع)، قم، چاپ اوّل، 1429 ق؛ نجف‌آبادی، حسین علی منتظری‌، رساله استفتاءات، ج 1، ص 97، قم، چاپ اوّل، بی تا.‌ [7] . بنی فضل، مرتضی بن سیف علی‌، مدارک تحریر الوسیلة، ص 50، بی تا؛ تبریزی، جعفر سبحانی‌، مناسک الحج و أحکام العمرة، ص 9 و 20، مؤسسه امام صادق (ع)، قم، چاپ اوّل، 1428 ق.‌‌ [8] . مرتضوی لنگرودی، سید محمد حسن‌، توضیح المناسک، ص 44 و 45، دفتر حضرت آیة الله، قم، چاپ اوّل، 1423 ق.‌ [9] . استفتاءات (امام خمینی)، ج‌1، ص 437‌. [10] . توضیح المناسک، همان؛ تبریزی، جواد بن علی‌، استفتاءات جدید، ج ، ص 6، چاپ اوّل، قم، بی تا؛ محمودی، محمد رضا‌، مناسک حج( محشّٰی)، محقق، مصحح، معاونت آموزش و پژوهش بعثه مقام معظم رهبری، ص 34، نشر مشعر، تهران، ویرایش جدید، 1429 ق.
عنوان سوال:
1. آیا اگر هزینۀ ثبت نام حجّ مردی را همسرش با مهریۀ خود یا از اموال خود بدهد حج بر او واجب می شود؟ و در صورت انجام آن، کفایت از حج واجب می شود؟ 2. آیا هزینۀ سوغات و میهمانی از موارد مشمول استطاعت مالی محسوب می شود؟ 3. آیا زنی که مستطیع است و همراه نبودن شوهرش در سفر حج موجب عدم امنیت او می شود حج بر او واجب است؟ 4. با توجه به این که جهت اعزام به حج مجبور به ثبت نام بوده و ممکن است نوبت اعزام، سالها طول بکشد آیا شخص مستطیع، باید از طرق دیگری همچون خرید آزاد فیش حج (که در حال حاضر غیر قانونی است) اقدام نماید؟ 5. با توجّه به زیاد بودن فاصلۀ ثبت نام حج و اعزام به حج، استطاعت در موقع ثبت نام شرط است یا موقع اعزام به حج؟ 6. با توجّه به این که مسئولین حج اعلام کرده اند تا 17 سال دیگر ثبت نام حج تمتع ندارند آیا می توان هزینۀ ثبت نام حج تمتع را برای ثبت نام عمره استفاده نمود؟
پاسخ:
ج 1. اگر همسر شما یا شخص دیگری تمام مخارج مربوط به حج شما را به عهده بگیرد و یا بخشی را به عهده بگیرد و بخش دیگر را خودتان داشته باشید شما دارای استطاعت بذلی می باشید حج بر شما واجب می گردد. این حجّ بذلی، از حجّة الاسلام نیز کفایت می کند.[1]
ج 2. هزینه های سوغات و میهمانی (ولیمه) جزء شرایط وجوب حج و استطاعت نیستند و از موارد استطاعت مالی محسوب نمی شوند.[2]
ج 3. اگر در امان نباشد واجب است بر او که کسی را همراه ببرد؛ گر چه با اجرت، و اگر پول اجرت دادن نداشت و رفتن موقوف بود بر اجیر گرفتن، این زن استطاعت ندارد و حج بر او واجب نیست.[3]
ج 4. علما خرید و فروش فیش حج را جایز دانسته[4] و شخص مستطیع در صورتی که متمکّن از انجام حج با صرف مبلغ بیشتر و یا خرید فیش حج باشد، اقدام بر آن واجب است تا حج را زودتر انجام دهد،[5]
امّا بنا بر فرض مذکور که خرید فیش حج، غیر قانونی و بر خلاف مقررات نظام باشد جایز نیست.[6] باید صبر کند تا زمان اعزامش فرا رسد.
ج 5. استطاعت شرط وجوب حج است حدوثاً و بقاءً یعنی هنگام ثبت نام باید استطاعت وجود داشته باشد و تا هنگام اعزام باقی بماند و زایل نشود.[7]
ج 6. اگر استطاعت مالی و بدنی حاصل باشد و بتوانید از راه آزاد به حج بروید مستطیع هستید باید به حج بروید.[8] استفاده کردن هزینۀ ثبت نام حج تمتع در حال استطاعت در عمره و کارهای خیر دیگر جایز نیست.[9] ولی اگر تمکّن رفتن از راه آزاد را هم ندارید مستطیع نیستید و نگه داری پول هم لازم نیست.[10] [1] . خمینی، سید روح اللّٰه موسوی، توضیح المسائل( محشّٰی)، محقق، مصحح، سید محمد حسین بنی هاشمی خمینی، ج 2، ص 189-190، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ هشتم، 1424 ق؛ خامنه‌ای، سید علی بن جواد حسینی، مناسک حج، ص 7،بی تا؛ خراسانی، حسین وحید، مناسک حج، ص 35، مدرسة الإمام باقر العلوم(ع)، قم، چاپ چهارم، 1428 ق. [2] . گلپایگانی، لطف الله صافی، استفتاءات حج( هزار مسأله)، ص 9 و 42، انتشارات حضرت معصومه(س)، قم، چاپ اوّل، 1422 ق.؛ محمودی، محمد رضا، مناسک حج( محشّٰی)، محقق، مصحح، معاونت آموزش و پژوهش بعثه مقام معظم رهبری، نشر مشعر، تهران، ویرایش جدید، 1429 ق. [3] . خمینی، سید روح اللّٰه موسوی، نجاة العباد، ص 210، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، تهران، چاپ اوّل، 1422 ق. [4] . لنکرانی، محمد فاضل موحدی، جامع المسائل(فارسی)، ج 2، ص 203، انتشارات امیر قلم، قم، چاپ یازدهم، بی تا؛ شیرازی، ناصر مکارم، استفتاءات جدید، محقق، مصحح، علیان‌نژادی، ابو القاسم، ج 2، ص 195، انتشارات مدرسه امام علی بن ابی طالب(ع)، قم، چاپ دوّم، 1427 ق. [5] . گلپایگانی، لطف الله صافی، استفتاءات حج( هزار مسأله)، ص 36، انتشارات حضرت معصومه(س)، قم، چاپ اوّل، 1422 ق. [6] . لنکرانی، محمد فاضل موحدی، جامع المسائل(فارسی)، ج 1، ص 269 و 272 و 588 ، انتشارات امیر قلم، قم، چاپ یازدهم، بی تا؛ خامنه‌ای، سید علی بن جواد حسینی، أجوبة الاستفتاءات(العربیه)، ج 2، ص 74، الدار الإسلامیة، بیروت، چاپ سوّم، 1420 ق؛ شیرازی، ناصر مکارم، احکام پزشکی، محقق، مصحح، علیان نژادی دامغانی، ابو القاسم ، ص 128 و 129، انتشارات مدرسه امام علی بن ابی طالب (ع)، قم، چاپ اوّل، 1429 ق؛ نجف‌آبادی، حسین علی منتظری، رساله استفتاءات، ج 1، ص 97، قم، چاپ اوّل، بی تا. [7] . بنی فضل، مرتضی بن سیف علی، مدارک تحریر الوسیلة، ص 50، بی تا؛ تبریزی، جعفر سبحانی، مناسک الحج و أحکام العمرة، ص 9 و 20، مؤسسه امام صادق (ع)، قم، چاپ اوّل، 1428 ق. [8] . مرتضوی لنگرودی، سید محمد حسن، توضیح المناسک، ص 44 و 45، دفتر حضرت آیة الله، قم، چاپ اوّل، 1423 ق. [9] . استفتاءات (امام خمینی)، ج1، ص 437. [10] . توضیح المناسک، همان؛ تبریزی، جواد بن علی، استفتاءات جدید، ج ، ص 6، چاپ اوّل، قم، بی تا؛ محمودی، محمد رضا، مناسک حج( محشّٰی)، محقق، مصحح، معاونت آموزش و پژوهش بعثه مقام معظم رهبری، ص 34، نشر مشعر، تهران، ویرایش جدید، 1429 ق.