مسیحیت
دین مسیحیت از ادیان بزرگ آسمانی و آیین حضرت عیسی بن مریم علیه‌السّلام است.
چرا در اسلام گوش دادن به صدا و آواز آهنگین زنان مشکل دارد، ولی در مسیحیت مشکلی ندارد؟
برای روشن شدن پاسخ، به بیان نکات زیر بسنده می شود: 1. فرمان ها و احکام حقیقی ادیان آسمانی، غیر از عقاید یا عملکرد پیروان آنها است؛ همان طور که برخی از عملکرد های مسلمانان نیز غیر از اصل دستورات دین اسلام است. اگر در دین و مذهبی، حمایت از عریانی، بی بند و باری و آزادی در خوانندگی و آواز زنان و گوش دادن به آن بدون هیچ قید و شرطی مشاهده شد، نباید آن را از سوی اصل ادیان آسمانی دانست، بلکه باید دید از کجا چنین تحریفی وارد این دین شده و جزو آن گردیده است؛ چه بسیار اتفاق افتاده است که دینی گرفتار تحریف گشته و احکام خرافی و برداشت های غیر الاهی در آن وارد شده است. کسانی که به دیانت، اخلاق و عفّت عمومی پای بند نیستند و توجّه به سلامت روح و قلب ندارند، احکام الاهی در بارۀ بانوان را مخالف عقل حسابگر خود می بینند بدون آنکه فهم عقل بشری خود را با وحی بسنجند و تنظیم نمایند؛ اما در مقابل این گروه، انسان هایی از اهل دیانت و متانت و وارسته و آزاد هستند که اندیشه های خود را بر اساس فرهنگ دینی – مذهبی و اخلاق عمومی استوار می سازند و به همۀ احکام الاهی – از جمله احکام اجتماعی مربوط به بانوان- احترام گذاشته و کلیات آن را می پذیرند. 2. برای اثبات تفاوت میان دین های اسلام و مسیحیت، باید متنی مستند از کتاب های مقدس آورده شود که در آن گوش دادن به ترانه ها و خوانندگی شهوت انگیز زنان به صراحت برای مردان نامحرم جایز شمرده شده باشد. 3. به اعتقاد مسلمانان، ادیان آسمانی، با یکدیگر پیوند عمیقی دارند و هر دینی مؤیّد و تکمیل کنندۀ دین قبلی است، و دین اسلام به عنوان کامل ترین دین، خاتم تمام ادیان و آیین همۀ جهان هستی و عالم آفرینش است: (دین در نزد خدا، اسلام (و تسلیم بودن در برابر حق) است).[1] و (آیا آنها غیر از آیین خدا می طلبند؟! (آیین او همین اسلام است) و تمام کسانی که در آسمان ها و زمین هستند، از روی اختیار یا از روی اجبار، در برابرِ (فرمان) او تسلیمند، و همه به سوی او بازگردانده می‌شوند).[2] دین اسلام از جهات مختلفی بر شریعت های پیامبران پیشین و آنچه امروزه به نام ادیان مختلف خوانده می شود، امتیاز دارد، و در جای خود ثابت شده است.[3] پس باید به احکام آن پای بند بود. 4. به صورت کلّی حکم دین اسلام در بارۀ خوانندگی و آواز بانوان و گوش دادن به آن، چنین است: الف. صدا و آواز بانوان؛ در صورتی که با غنا همراه باشد و یا موجب تحریک شهوت نامحرم شود و...، حرام است. ب. گوش دادن مردان نامحرم به خوانندگی و آواز بانوان در صورتی که به قصد لذّت باشد و موجب تحریک شهوت گردد، حرام است.[4] 5. انسان هم دارای بدن است و هم روح و روان، و همچنان که بر او لازم است بدن و جسم خود را از آلودگی ها و میکروب ها حفظ کند تا به بیماری مبتلا نشود، روح و روان خود را هم باید از آلودگی ها دور نگه دارد تا روان او در سلامت باقی بماند. اگر ما بخواهیم به یکی از معیار های حرمت گوش دادن مردان نامحرم به خوانندگی و صدای بانوان؛ یعنی لذّت جویی بنگریم، پی می بریم که روح و روان هر انسانی با هر دینی این را بر نمی تابد که به لذّت هایی روی آورد که با روح و قلب او سازگاری ندارد و به آن آسیب می رساند. پس، یک قاعده و فرمول کلّی نسبت به همۀ لذت ها، این است؛ لذت هایی که انسان را به وادی لهو و لعب و غفلت و بی بند و باری بکشاند و انسان را از دایرۀ انسانیّت خارج کند و او را از رسیدن به سعادت و کمال حقیقی محروم سازد، از منظر آموزه های اصلی و بی پیرایۀ همۀ ادیان الاهی ممنوع است. 6. هیچ عقل سلیم و اندیشۀ متینی به احکام کلی دین اسلام در بارۀ زنان بی اعتنا نیست و آموزه های اصلی ادیان آسمانی آن را تأیید کرده و هیچ تضاد و تناقضی از این جهت وجود ندارد؛ زیرا احکام و دستورات تمام ادیان الاهی با فطرت و روح پاک انسانی سازگاری دارند و این سازگاری با فطرت و عقل بشری در دین اسلام به وسیلۀ زبان قرآن کریم و رفتار و گفتار پیامبر اکرم(ص) و ائمه اطهار(ع) به روشنی دیده می شود. و چنین حقیقتی از اندیشمندان اسلامی و غیر اسلامی با گرایش و نگرشی منصفانه و به دور از هوا و هوس فکری، پوشیده نیست. 7. پس، مقایسه میان احکام الاهی به قصد این که بتوان به جوازی در کارهایی که خداوند از آنها نهی کرده، دست یافت، کار صحیحی نیست؛ زیرا در طول نبوّت انبیا، احکام و دستورات الاهی به صورت تدریجی و به مقدار فهم بشری و موقعیّت اجتماعی مردم زمان پیامبران برای انسان ها فرستاده شد تا این که دین اسلام به عنوان جامع ترین دین به همۀ انسان ها برای سعادت و تکامل بشری معرّفی شده است. [1] . آل عمران، 19. [2] . آل عمران، 83. [3] . ر.ک: نمایه های (اسلام و عقلانیت)، سؤال 50؛ (دلایل حقانیت اسلام)، سؤال 275؛ (سرّ خاتمیت دین اسلام)، سؤال 386؛ (اسلام و نیازهای زمان)، سؤال 749. [4] . ر.ک: نمایه های (گوش کردن به موسیقی با صدای زن)، سؤال 2832؛ (غنا و خوانندگی زن برای مرد)، سؤال 12615؛ (حکم شنیدن آواز خوانی زن)، سؤال 6188؛ (قرآن خواندن زن در برابر نامحرم)، 20159؛ (شنیدن موسیقی)، سؤال 1595.
برای روشن شدن پاسخ، به بیان نکات زیر بسنده می شود: 1. فرمان ها و احکام حقیقی ادیان آسمانی، غیر از عقاید یا عملکرد پیروان آنها است؛ همان طور که برخی از عملکرد های مسلمانان نیز غیر از اصل دستورات دین اسلام است. اگر در دین و مذهبی، حمایت از عریانی، بی بند و باری و آزادی در خوانندگی و آواز زنان و گوش دادن به آن بدون هیچ قید و شرطی مشاهده شد، نباید آن را از سوی اصل ادیان آسمانی دانست، بلکه باید دید از کجا چنین تحریفی وارد این دین شده و جزو آن گردیده است؛ چه بسیار اتفاق افتاده است که دینی گرفتار تحریف گشته و احکام خرافی و برداشت های غیر الاهی در آن وارد شده است. کسانی که به دیانت، اخلاق و عفّت عمومی پای بند نیستند و توجّه به سلامت روح و قلب ندارند، احکام الاهی در بارۀ بانوان را مخالف عقل حسابگر خود می بینند بدون آنکه فهم عقل بشری خود را با وحی بسنجند و تنظیم نمایند؛ اما در مقابل این گروه، انسان هایی از اهل دیانت و متانت و وارسته و آزاد هستند که اندیشه های خود را بر اساس فرهنگ دینی – مذهبی و اخلاق عمومی استوار می سازند و به همۀ احکام الاهی – از جمله احکام اجتماعی مربوط به بانوان- احترام گذاشته و کلیات آن را می پذیرند. 2. برای اثبات تفاوت میان دین های اسلام و مسیحیت، باید متنی مستند از کتاب های مقدس آورده شود که در آن گوش دادن به ترانه ها و خوانندگی شهوت انگیز زنان به صراحت برای مردان نامحرم جایز شمرده شده باشد. 3. به اعتقاد مسلمانان، ادیان آسمانی، با یکدیگر پیوند عمیقی دارند و هر دینی مؤیّد و تکمیل کنندۀ دین قبلی است، و دین اسلام به عنوان کامل ترین دین، خاتم تمام ادیان و آیین همۀ جهان هستی و عالم آفرینش است: (دین در نزد خدا، اسلام (و تسلیم بودن در برابر حق) است).[1] و (آیا آنها غیر از آیین خدا می طلبند؟! (آیین او همین اسلام است) و تمام کسانی که در آسمان ها و زمین هستند، از روی اختیار یا از روی اجبار، در برابرِ (فرمان) او تسلیمند، و همه به سوی او بازگردانده می‌شوند).[2] دین اسلام از جهات مختلفی بر شریعت های پیامبران پیشین و آنچه امروزه به نام ادیان مختلف خوانده می شود، امتیاز دارد، و در جای خود ثابت شده است.[3] پس باید به احکام آن پای بند بود. 4. به صورت کلّی حکم دین اسلام در بارۀ خوانندگی و آواز بانوان و گوش دادن به آن، چنین است: الف. صدا و آواز بانوان؛ در صورتی که با غنا همراه باشد و یا موجب تحریک شهوت نامحرم شود و...، حرام است. ب. گوش دادن مردان نامحرم به خوانندگی و آواز بانوان در صورتی که به قصد لذّت باشد و موجب تحریک شهوت گردد، حرام است.[4] 5. انسان هم دارای بدن است و هم روح و روان، و همچنان که بر او لازم است بدن و جسم خود را از آلودگی ها و میکروب ها حفظ کند تا به بیماری مبتلا نشود، روح و روان خود را هم باید از آلودگی ها دور نگه دارد تا روان او در سلامت باقی بماند. اگر ما بخواهیم به یکی از معیار های حرمت گوش دادن مردان نامحرم به خوانندگی و صدای بانوان؛ یعنی لذّت جویی بنگریم، پی می بریم که روح و روان هر انسانی با هر دینی این را بر نمی تابد که به لذّت هایی روی آورد که با روح و قلب او سازگاری ندارد و به آن آسیب می رساند. پس، یک قاعده و فرمول کلّی نسبت به همۀ لذت ها، این است؛ لذت هایی که انسان را به وادی لهو و لعب و غفلت و بی بند و باری بکشاند و انسان را از دایرۀ انسانیّت خارج کند و او را از رسیدن به سعادت و کمال حقیقی محروم سازد، از منظر آموزه های اصلی و بی پیرایۀ همۀ ادیان الاهی ممنوع است. 6. هیچ عقل سلیم و اندیشۀ متینی به احکام کلی دین اسلام در بارۀ زنان بی اعتنا نیست و آموزه های اصلی ادیان آسمانی آن را تأیید کرده و هیچ تضاد و تناقضی از این جهت وجود ندارد؛ زیرا احکام و دستورات تمام ادیان الاهی با فطرت و روح پاک انسانی سازگاری دارند و این سازگاری با فطرت و عقل بشری در دین اسلام به وسیلۀ زبان قرآن کریم و رفتار و گفتار پیامبر اکرم(ص) و ائمه اطهار(ع) به روشنی دیده می شود. و چنین حقیقتی از اندیشمندان اسلامی و غیر اسلامی با گرایش و نگرشی منصفانه و به دور از هوا و هوس فکری، پوشیده نیست. 7. پس، مقایسه میان احکام الاهی به قصد این که بتوان به جوازی در کارهایی که خداوند از آنها نهی کرده، دست یافت، کار صحیحی نیست؛ زیرا در طول نبوّت انبیا، احکام و دستورات الاهی به صورت تدریجی و به مقدار فهم بشری و موقعیّت اجتماعی مردم زمان پیامبران برای انسان ها فرستاده شد تا این که دین اسلام به عنوان جامع ترین دین به همۀ انسان ها برای سعادت و تکامل بشری معرّفی شده است. [1] . آل عمران، 19. [2] . آل عمران، 83. [3] . ر.ک: نمایه های (اسلام و عقلانیت)، سؤال 50؛ (دلایل حقانیت اسلام)، سؤال 275؛ (سرّ خاتمیت دین اسلام)، سؤال 386؛ (اسلام و نیازهای زمان)، سؤال 749. [4] . ر.ک: نمایه های (گوش کردن به موسیقی با صدای زن)، سؤال 2832؛ (غنا و خوانندگی زن برای مرد)، سؤال 12615؛ (حکم شنیدن آواز خوانی زن)، سؤال 6188؛ (قرآن خواندن زن در برابر نامحرم)، 20159؛ (شنیدن موسیقی)، سؤال 1595.
پاسخ:
برای روشن شدن پاسخ، به بیان نکات زیر بسنده می شود: 1. فرمان ها و احکام حقیقی ادیان آسمانی، غیر از عقاید یا عملکرد پیروان آنها است؛ همان طور که برخی از عملکرد های مسلمانان نیز غیر از اصل دستورات دین اسلام است. اگر در دین و مذهبی، حمایت از عریانی، بی بند و باری و آزادی در خوانندگی و آواز زنان و گوش دادن به آن بدون هیچ قید و شرطی مشاهده شد، نباید آن را از سوی اصل ادیان آسمانی دانست، بلکه باید دید از کجا چنین تحریفی وارد این دین شده و جزو آن گردیده است؛ چه بسیار اتفاق افتاده است که دینی گرفتار تحریف گشته و احکام خرافی و برداشت های غیر الاهی در آن وارد شده است. کسانی که به دیانت، اخلاق و عفّت عمومی پای بند نیستند و توجّه به سلامت روح و قلب ندارند، احکام الاهی در بارۀ بانوان را مخالف عقل حسابگر خود می بینند بدون آنکه فهم عقل بشری خود را با وحی بسنجند و تنظیم نمایند؛ اما در مقابل این گروه، انسان هایی از اهل دیانت و متانت و وارسته و آزاد هستند که اندیشه های خود را بر اساس فرهنگ دینی – مذهبی و اخلاق عمومی استوار می سازند و به همۀ احکام الاهی – از جمله احکام اجتماعی مربوط به بانوان- احترام گذاشته و کلیات آن را می پذیرند. 2. برای اثبات تفاوت میان دین های اسلام و مسیحیت، باید متنی مستند از کتاب های مقدس آورده شود که در آن گوش دادن به ترانه ها و خوانندگی شهوت انگیز زنان به صراحت برای مردان نامحرم جایز شمرده شده باشد. 3. به اعتقاد مسلمانان، ادیان آسمانی، با یکدیگر پیوند عمیقی دارند و هر دینی مؤیّد و تکمیل کنندۀ دین قبلی است، و دین اسلام به عنوان کامل ترین دین، خاتم تمام ادیان و آیین همۀ جهان هستی و عالم آفرینش است: (دین در نزد خدا، اسلام (و تسلیم بودن در برابر حق) است).[1] و (آیا آنها غیر از آیین خدا می طلبند؟! (آیین او همین اسلام است) و تمام کسانی که در آسمان ها و زمین هستند، از روی اختیار یا از روی اجبار، در برابرِ (فرمان) او تسلیمند، و همه به سوی او بازگردانده می‌شوند).[2] دین اسلام از جهات مختلفی بر شریعت های پیامبران پیشین و آنچه امروزه به نام ادیان مختلف خوانده می شود، امتیاز دارد، و در جای خود ثابت شده است.[3] پس باید به احکام آن پای بند بود. 4. به صورت کلّی حکم دین اسلام در بارۀ خوانندگی و آواز بانوان و گوش دادن به آن، چنین است: الف. صدا و آواز بانوان؛ در صورتی که با غنا همراه باشد و یا موجب تحریک شهوت نامحرم شود و...، حرام است. ب. گوش دادن مردان نامحرم به خوانندگی و آواز بانوان در صورتی که به قصد لذّت باشد و موجب تحریک شهوت گردد، حرام است.[4] 5. انسان هم دارای بدن است و هم روح و روان، و همچنان که بر او لازم است بدن و جسم خود را از آلودگی ها و میکروب ها حفظ کند تا به بیماری مبتلا نشود، روح و روان خود را هم باید از آلودگی ها دور نگه دارد تا روان او در سلامت باقی بماند. اگر ما بخواهیم به یکی از معیار های حرمت گوش دادن مردان نامحرم به خوانندگی و صدای بانوان؛ یعنی لذّت جویی بنگریم، پی می بریم که روح و روان هر انسانی با هر دینی این را بر نمی تابد که به لذّت هایی روی آورد که با روح و قلب او سازگاری ندارد و به آن آسیب می رساند. پس، یک قاعده و فرمول کلّی نسبت به همۀ لذت ها، این است؛ لذت هایی که انسان را به وادی لهو و لعب و غفلت و بی بند و باری بکشاند و انسان را از دایرۀ انسانیّت خارج کند و او را از رسیدن به سعادت و کمال حقیقی محروم سازد، از منظر آموزه های اصلی و بی پیرایۀ همۀ ادیان الاهی ممنوع است. 6. هیچ عقل سلیم و اندیشۀ متینی به احکام کلی دین اسلام در بارۀ زنان بی اعتنا نیست و آموزه های اصلی ادیان آسمانی آن را تأیید کرده و هیچ تضاد و تناقضی از این جهت وجود ندارد؛ زیرا احکام و دستورات تمام ادیان الاهی با فطرت و روح پاک انسانی سازگاری دارند و این سازگاری با فطرت و عقل بشری در دین اسلام به وسیلۀ زبان قرآن کریم و رفتار و گفتار پیامبر اکرم(ص) و ائمه اطهار(ع) به روشنی دیده می شود. و چنین حقیقتی از اندیشمندان اسلامی و غیر اسلامی با گرایش و نگرشی منصفانه و به دور از هوا و هوس فکری، پوشیده نیست. 7. پس، مقایسه میان احکام الاهی به قصد این که بتوان به جوازی در کارهایی که خداوند از آنها نهی کرده، دست یافت، کار صحیحی نیست؛ زیرا در طول نبوّت انبیا، احکام و دستورات الاهی به صورت تدریجی و به مقدار فهم بشری و موقعیّت اجتماعی مردم زمان پیامبران برای انسان ها فرستاده شد تا این که دین اسلام به عنوان جامع ترین دین به همۀ انسان ها برای سعادت و تکامل بشری معرّفی شده است. [1] . آل عمران، 19. [2] . آل عمران، 83. [3] . ر.ک: نمایه های (اسلام و عقلانیت)، سؤال 50؛ (دلایل حقانیت اسلام)، سؤال 275؛ (سرّ خاتمیت دین اسلام)، سؤال 386؛ (اسلام و نیازهای زمان)، سؤال 749. [4] . ر.ک: نمایه های (گوش کردن به موسیقی با صدای زن)، سؤال 2832؛ (غنا و خوانندگی زن برای مرد)، سؤال 12615؛ (حکم شنیدن آواز خوانی زن)، سؤال 6188؛ (قرآن خواندن زن در برابر نامحرم)، 20159؛ (شنیدن موسیقی)، سؤال 1595.
- [آیت الله خامنه ای] گوش دادن به آواز زنان در صورتی که از لحاظ شعر و موسیقی لهو و لغو نباشد چه حکمی دارد؟
- [سایر] نگاه به فیلمهای رقص و آواز زنان - که از تلویزیون کشورهای مسلمان پخش می‌شود - چه حکمی دارد؟
- [سایر] گوش دادن به آواز خوانی زن چه حکمی دارد؟
- [سایر] حکم گوش دادن به آواز زن چگونه است؟
- [آیت الله بهجت] گوش کردن به آواز زن نامحرم، چه حکمی دارد؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] آواز زن در بین زنان و جمع خوانی زنان و مردان چه حکمی دارد؟
- [سایر] من قبلا اهنگ غنا گوش میدادم گاهی اواز این اهنگها را میخوانم با توجه به اینکه فقط اواز خالی است و اهنگ دیگه نیست ایا باز گناه است؟
- [سایر] آیا آمار دقیق افرادی که از مسیحیت به اسلام و یا از اسلام به مسیحیت روی آورده اند را دارید؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] گفته می شود: (گوش دادن به دو نوع از موسیقی شرعاً اشکال دارد; صدای زن، و دیگری آهنگ مطرب; یعنی آهنگی که انسان را از حالت طبیعی خارج می سازد. الف) در خصوص مورد اوّل; یعنی گوش دادن مرد به آواز زن مشکلی نیست، ولی آیا گوش دادن آواز زن برای زن هم حرام است؟ ب) در مورد دوّم باید بگویم که هیچ گونه آهنگی نمی تواند مرا از حالت طبیعی خارج سازد. گوش دادن به نوار موسیقی، چه با کلام و چه بی کلام، چه غمگین و چه غیر غمگین، برای من چه حکمی دارد؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] نظر به ابهامات و پرسشهایی که در خصوص چگونگی مواجه افکار عمومی با موسیقی و آواز زنان مطرح است، سؤالات ذیل تقدیم حضور می گردد. 1 اجرای آواز بانوان به صورت تک خوانی و هم آوایی چه حکمی دارد؟ 2 پرداختن زنان به موسیقی و آواز تا چه حد مجاز می باشد؟ 3 آواز بانوان به چه نحوی و در چه مکانهایی مجاز می باشد؟ 4 آیا پخش و انتشار موسیقی و آواز بانوان مجاز است؟
- [آیت الله سیستانی] اگر در اذان و اقامه صدا را در گلو بگرداند چنانچه غنا شود یعنی به طور آواز خوانی که در مجلس لهو و بازیگری معمول است اذان و اقامه را بگوید حرام است . و اگر غنا نشود مکروه می‌باشد .
- [آیت الله نوری همدانی] اگر در اذان و اقامه صدا را در گلو بیندازد چنانچه غنا شود ، یعنی به طور آواز خوانی که در مجالس لهو و بازیگری معمول است ، اذان و اقامه را بگوید ، حرام است و اگر غنا نشود ، مکروه می باشد .
- [آیت الله اردبیلی] مستحب است انسان در هنگام گفتن اذان رو به قبله بایستد، با وضو یا غسل باشد، دستها را به گوش بگذارد، صدا را بلند نماید و بکشد و بین جملههای اذان کمی فاصله دهد و بین آنها حرف نزند.
- [آیت الله مکارم شیرازی] زن مسلمان نمی تواند به عقد کافر درآید، ولی مرد مسلمان می¬تواند با زنان اهل کتاب مانند یهود و نصاری ازدواج کند.
- [آیت الله بروجردی] هفت چیز وضو را باطل می‌کند:اوّل:بول.دوم:غائط.سوم:باد معده و روده که از مخرج غائط خارج شود.چهارم:خوابی که به واسطهی آن چشم نبیند و گوش نشنود، ولی اگر چشم نبیند و گوش بشنود وضو باطل نمیشود.پنجم:چیزهایی که عقل را از بین میبرد، مانند دیوانگی و مَستی و بیهوشی.ششم:استحاضهی زنان که بعداً گفته می‌شود.هفتم:کاری که برای آن باید غسل کرد مانند جنابت.
- [آیت الله اردبیلی] غنای زنان خواننده در مجالس عروسی استثنا شده و حرام نمیباشد، ولی باید مردهای نامحرم صدای آنان را نشنوند و مشتمل بر باطل نباشد و بنابر احتیاط واجب باید به مجلس عروسی اکتفا شود و در مجالس جشن دیگری خوانده نشود و هر آواز یا صوت یا عملی که موجب تحریک شهوت شده و یا آثار حرام دیگری بر آن مترتّب گردد و یا به نظر عرف موجب فساد و هرزگی باشد، خواندن، گوش دادن و یا اشاعه آن و نیز تعلیم و تعلّم و شغل قراردادن آن حرام است.
- [آیت الله بهجت] زن مسلمان، نمیتواند با مرد غیر مسلمان ازدواج نماید و مرد مسلمان هم نمیتواند با زنان کافری که اهل کتاب نیستند، ازدواج کند، ولی با زنانی که یهودی و یا نصرانی باشند، موقتاً بهصورت صیغه میتواند ازدواج نماید.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر بر اثر بروز مشکلی مستأجر نتوانست - حتّی با اجاره دادن به دیگری - از مورد اجاره استفاده ببرد، چنانچه مشکل، مشکلی عمومی باشد معلوم می‌شود اجاره از اوّل باطل بوده است؛ مثلاً اگر ماشینی را برای حمل کالا در منطقهای اجاره کردند و در مدت اجاره جنگ یا سیل مانع تردّد در آن منطقه شد، این اجاره باطل است و اگر مشکل، مشکل خاص مستأجر باشد، پس چنانچه استفاده از مورد اجاره برای او - ولو با اجاره دادن - ممکن نبود یا در وضعیتی قرار گرفت که چنین استفادهای از نظر شرعی برای او حرام بود، در این دو صورت نیز اجاره باطل است و اگر این مشکل - عمومی یا خصوصی - تنها نسبت به قسمتی از زمان اجاره پیش آمد، اجاره نسبت به آن مقدار باطل بوده و نسبت به بقیه آن مستأجر اختیار فسخ دارد و در غیر این موارد بروز مشکل اجاره را باطل نمیکند.
- [آیت الله مکارم شیرازی] زن مسلمان نمی تواند به عقد کافر درآید، همچنین مرد مسلمان نمی تواند بنابر احتیاط با زن کافر ازدواج دائم کند ولی ازدواج موقت با زنان اهل کتاب مانند یهود و نصاری مانعی ندارد.
- [آیت الله شبیری زنجانی] مستحب است انسان در موقع گفتن اذان رو به قبله بایستد و با وضو یا غسل باشد و دستها را به گوش بگذارد و صدا را بلند نماید و بکشد و بین جملههای اذان کمی فاصله دهد و بین آنها حرف نزند.