شناخت حقیقت معراج، تا حدود زیادی وابسته به انسان شناسی است؛ انسان موجود جامعی است که دارای همه مراتب هستی است؛ به اندازه برخورداری از صفای باطن با مراتب هستی ارتباط و اتصال برقرار می‌کند. با مرتبه تجرد عقلانی خود حقایق و موجودات مجرد عقلی محض را مشاهده می‌کند و با مرتبه‌ی خیالی و مثال متصل خود با عالم خیال منفصل وصل و متحد می‌شود. اهل معرفت تقریباً اتفاق نظر دارند که منظور از «قاب قوسین» رسیدن به مرتبه واحدیت است و منظور از «او ادنی» رسیدن به مرتبه احدیت است. البته انسان به هر مرحله‌ای برسد مخلوق و بنده است؛ زیرا تفاوت بین خدا و غیر خدا -هرچند آن غیر خدا، پیامبر باشد- مانند تفاوت بین صفر و بی‌نهایت است؛ یعنی این یک گام یا دو گام مانند فاصله مکانی نیست که در طول زمان طی شود؛ بلکه فاصله به گونه‌ای است که محال است برداشته شود؛ زیرا ماسوی الله(غیر خدا) حقیقت وجود و ذات آنها عین فقر و احتیاج است؛ حقیقت وجود پیامبر و همه موجودات، جز وابستگی و تعلق به ذات متعالی حق چیز دیگری نیست، بلکه دست‌یابی به مقامات در اثر این است که خود را همیشه محتاج خدا می‌بینند و تمام توجه خود را منعطف به ذات بی‌پایان خدا می کنند.
