با توجه به آنچه در مورد زیارت اهل‌بیت(ع) بیان شده است، حیات و ممات فردی که زیارت می‌‌شود برای شخص زائر یکسان است و زائر آن امام را حاضر و شاهد بر اعمال و رفتار خود می‌‌بیند. روایات بسیاری اشاره یا تصریح به این معنا دارد که زندگی و مرگ معصوم(ع) یکی است. رسول خدا(ص) می‌‌فرماید: «کسی که پس از مرگ و وفات مرا زیارت کند؛ مانند کسی است که مرا در حال حیات ملاقات کرده است و من در هر دو حال شاهد بر او هستم و شفاعت او در روز رستاخیز بر عهده من است».[1] همچنین دور و نزدیک برایش تفاوت نخواهد داشت. رسول اکرم(ص) می‌‌فرماید: «هر کس مرا پس از مرگم زیارت کند؛ مانند کسی است که در زمان حیاتم به سوی من شتافته است و اگر نتوانستید، درود و سلام برایم بفرستید این صلوات شما به من می‌‌رسد».[2] از این‌رو زیارت ملائکه و انبیا در کربلا نیز به منزله زیارت هر روز ملائکه از خود امام معصوم است. اما با این حال برخی اماکن، خود نشان و علامتی برای شعائر الهی و رستگاری مؤمنان شده و به همین جهت از تقدسی برخورددار می‌‌شوند، که صحبت و ملاقات با امام معصوم در آن اماکن از شرافت و فضیلت خاصی برخوردار می‌‌گردد. جبرئیل(ع) در کلامی به پیامبر(ص) چنین عرضه می‌‌دارند: «برای قبر سیّد الشّهداء در آن سرزمین اثری نصب کرده تا برای اهل حق نشانه‏‌ای بوده و برای اهل ایمان سببی برای رستگاری باشد و در هر روز و شب از هر آسمانی صد هزار فرشته گرداگرد آن طواف کرده و بر آن‌حضرت صلوات فرستاده و نزد قبرش تسبیح خدا گفته و برای زائرین آن‌جناب طلب آمرزش کرده‏...»[3] . همان‌گونه که در و دیوار خانه‌ معشوق هم رنگ و بوی او را می‌­گیرند و تقدس می‌‌یابند، زمین مقدس کربلا نیز چنان رنگ و بوی امام حسین و یاران الهی ایشان را گرفته است که پاک‌‌ترین سرزمین‌ها لقب گرفته است[4] و شرافتی بیشتر از کعبه را برای خود برگزیده است. امام باقر(ع) فرمودند: «خداوند تبارک و تعالی بیست و چهار هزار سال پیش از خلقت کعبه زمین کربلا را آفرید و آن‌را مقدس و مبارک قرار داد و پیوسته قبل از خلقت مخلوقات مقدس و مبارک بود تا آن‌را برترین زمین در بهشت نمود و برترین منزل و مسکنی قرارش داد که اولیاء و دوستانش در بهشت در آن سکنا می‏‌گزینند». از این‌رو ملائکه نیز از این قافله عاشقی عقب نمانده و هر روز و شب به همراه پیامبران به زیارت این مکان مقدس می‌‌آیند و برای دیگر عاشقان حسینی دعا و طلب مغفرت می‌­نمایند.[5] نمونه این تقدس و شرافت نیز در برخی اماکن مانند مقام ابراهیم نیز دیده می‌‌شود. اگرچه فردی در فلسطین و بیت‌‌المقدس قبر ابراهیم خلیل(ع) را زیارت کرده باشد ولی وقتی به مکه می‌آید پشت جایگاهی که قدمگاه آن پیامبر الهی است نماز می‌‌گذارد؛ زیرا که این مقام نیز تقدس یافته گرچه حتی جسم مادی ابراهیم(ع) نیز در کنار آن نباشد؛ چنانچه قرآن کریم نیز آن‌را از آیات الهی می‌‌شمرد: «در آن، نشانه‌‏هایی روشن است [از جمله‏] مقام ابراهیم است».[6] [1] . قمی، ابن قولویه، کامل الزیارات، ص 45، چاپ اول، مرتضویه، نجف، 1356ق. [2] . قمی، عباس، سفینة البحار، ج 3، ص 518، چاپ دوم، اسوه، قم، 1416ق. [3] . کامل الزیارات، ص 265. [4] . «هِیَ أَطْیَبُ بِقَاعِ الْأَرْضِ وَ أَعْظَمُهَا حُرْمَةً»؛ همان، ص264. [5] . از امام صادق(ع) شنیدم که می‌‏فرمودند: «نیست پیغمبری در آسمان‌‏ها و زمین مگر آن‌که از خداوند متعال درخواست دارند که به ایشان اذن داده شود تا حضرت حسین بن علی علیهما السّلام را زیارت کنند پس فوجی از آسمان نازل شده و به زیارت آن‌جناب رفته و فوجی پس از زیارت به آسمان می‌‏روند». همان، ص111. [6] . آل عمران، 97.
چرا فرشتهها و پیغمبران در ایام خاص میآیند به کربلا برای زیارت امام حسین؟ مگر امام حسین(ع) جسم خالص بود که میآیند برای جسمش؟ مگر حتی دیگر شهدا را نگفتند که مرده فرض نکنید، بلکه اینها زنده واقعی هستند؟ حالا فرشتهها که خود مادی نیستند میآیند برای زیارت جسم مادی که سالها پیش از روح خودش جدا شده؟ برای زیارت امام حسین میتوانند بروند پیش خودش... اصلاً فرض میکنیم فرشتهها اجازه ندارند بروند در محیطی که آنها در آن زندگی میکنند در آن دنیا... پیغمبرها هم نمیتوانند؟ اگر نمیتوانند کسی ملاقاتشان کند، پس نتیجه باید گرفت که آنها در انفرادی زندان هستند! اگر ما میرویم مثلاً کربلا فرق داریم؛ خودمان ماده هستیم پس دور از عقلانیت نیست رفتن به آنجا... مثلش هم همین قبله خودمان هست. ما که به کعبه سجده نمی¬کنیم ما به خدا سجده میکنیم... که اگر سجده بر سنگی که قداست دارد بزنیم، نزنیم بهتر است؛ چرا که قداست ائمه و مؤمنان بالاتر است از سنگ خام.
با توجه به آنچه در مورد زیارت اهلبیت(ع) بیان شده است، حیات و ممات فردی که زیارت میشود برای شخص زائر یکسان است و زائر آن امام را حاضر و شاهد بر اعمال و رفتار خود میبیند. روایات بسیاری اشاره یا تصریح به این معنا دارد که زندگی و مرگ معصوم(ع) یکی است. رسول خدا(ص) میفرماید: «کسی که پس از مرگ و وفات مرا زیارت کند؛ مانند کسی است که مرا در حال حیات ملاقات کرده است و من در هر دو حال شاهد بر او هستم و شفاعت او در روز رستاخیز بر عهده من است».[1] همچنین دور و نزدیک برایش تفاوت نخواهد داشت. رسول اکرم(ص) میفرماید: «هر کس مرا پس از مرگم زیارت کند؛ مانند کسی است که در زمان حیاتم به سوی من شتافته است و اگر نتوانستید، درود و سلام برایم بفرستید این صلوات شما به من میرسد».[2] از اینرو زیارت ملائکه و انبیا در کربلا نیز به منزله زیارت هر روز ملائکه از خود امام معصوم است.
اما با این حال برخی اماکن، خود نشان و علامتی برای شعائر الهی و رستگاری مؤمنان شده و به همین جهت از تقدسی برخورددار میشوند، که صحبت و ملاقات با امام معصوم در آن اماکن از شرافت و فضیلت خاصی برخوردار میگردد. جبرئیل(ع) در کلامی به پیامبر(ص) چنین عرضه میدارند: «برای قبر سیّد الشّهداء در آن سرزمین اثری نصب کرده تا برای اهل حق نشانهای بوده و برای اهل ایمان سببی برای رستگاری باشد و در هر روز و شب از هر آسمانی صد هزار فرشته گرداگرد آن طواف کرده و بر آنحضرت صلوات فرستاده و نزد قبرش تسبیح خدا گفته و برای زائرین آنجناب طلب آمرزش کرده...»[3] .
همانگونه که در و دیوار خانه معشوق هم رنگ و بوی او را میگیرند و تقدس مییابند، زمین مقدس کربلا نیز چنان رنگ و بوی امام حسین و یاران الهی ایشان را گرفته است که پاکترین سرزمینها لقب گرفته است[4] و شرافتی بیشتر از کعبه را برای خود برگزیده است. امام باقر(ع) فرمودند: «خداوند تبارک و تعالی بیست و چهار هزار سال پیش از خلقت کعبه زمین کربلا را آفرید و آنرا مقدس و مبارک قرار داد و پیوسته قبل از خلقت مخلوقات مقدس و مبارک بود تا آنرا برترین زمین در بهشت نمود و برترین منزل و مسکنی قرارش داد که اولیاء و دوستانش در بهشت در آن سکنا میگزینند». از اینرو ملائکه نیز از این قافله عاشقی عقب نمانده و هر روز و شب به همراه پیامبران به زیارت این مکان مقدس میآیند و برای دیگر عاشقان حسینی دعا و طلب مغفرت مینمایند.[5]
نمونه این تقدس و شرافت نیز در برخی اماکن مانند مقام ابراهیم نیز دیده میشود. اگرچه فردی در فلسطین و بیتالمقدس قبر ابراهیم خلیل(ع) را زیارت کرده باشد ولی وقتی به مکه میآید پشت جایگاهی که قدمگاه آن پیامبر الهی است نماز میگذارد؛ زیرا که این مقام نیز تقدس یافته گرچه حتی جسم مادی ابراهیم(ع) نیز در کنار آن نباشد؛ چنانچه قرآن کریم نیز آنرا از آیات الهی میشمرد: «در آن، نشانههایی روشن است [از جمله] مقام ابراهیم است».[6] [1] . قمی، ابن قولویه، کامل الزیارات، ص 45، چاپ اول، مرتضویه، نجف، 1356ق. [2] . قمی، عباس، سفینة البحار، ج 3، ص 518، چاپ دوم، اسوه، قم، 1416ق. [3] . کامل الزیارات، ص 265. [4] . «هِیَ أَطْیَبُ بِقَاعِ الْأَرْضِ وَ أَعْظَمُهَا حُرْمَةً»؛ همان، ص264. [5] . از امام صادق(ع) شنیدم که میفرمودند: «نیست پیغمبری در آسمانها و زمین مگر آنکه از خداوند متعال درخواست دارند که به ایشان اذن داده شود تا حضرت حسین بن علی علیهما السّلام را زیارت کنند پس فوجی از آسمان نازل شده و به زیارت آنجناب رفته و فوجی پس از زیارت به آسمان میروند». همان، ص111. [6] . آل عمران، 97.