صبر کردن زن در صورتی است که مرگ شوهر معلوم نباشد، امّا در صورتی که معلوم باشد می‌تواند با سپری کردن عده وفات، ازدواج مجدد نماید. بر این اساس، زنی که شوهر او مفقود الأثر شده و زنده بودن یا مرگ او معلوم نیست می‌تواند به [محاکم قضایی] یا حاکم شرع جامع الشرائط مراجعه نماید و حاکم، بلافاصله تعیین می‌نماید که تا مدت چهار سال از حال شوهر مفقود الاثر تفحص شود و بعد از گذشت این چهار سال که در آن جست‌وجو ادامه داشته است، چنانچه حال او معلوم نشد، حاکم شرع او را مطلّقه می‌نماید.[1] در این مدّت، ولیّ شوهر از مال او، یا از مال خودش نفقه زن را می‌پردازد.[2] از طرفی در این چهار سال خود زن نیز از کسب ثروت ممنوع نیست، لذا اگر از دارایی خود و یا از کسب درآمد برای مخارج خودش مصرف نمود در صورتی که شوهر بعد از چهار سال پیدا شود، مخارجی که زن از جیب خودش داده مانند وامی بر گردن شوهر است که باید به زنش پرداخت کند. و هرگاه زن از خود دارائی نداشته باشد از بیت المال به او داده می‌شود.[3] [1] . ر.ک: صافی گلپایگانی، لطف الله، جامع الأحکام، ج ‌2، ص 70، قم، انتشارات حضرت معصومه (سلام الله علیها)، چاپ چهارم، 1417ق؛ این حکم برگرفته از روایاتی در این زمینه است؛ ر.ک: کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج ‏6، ص147، بَابُ الْمَفْقُود، ح1، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ، چهارم، 1407ق. [2] . فیاض کابلی، محمد اسحاق، رساله توضیح المسائل، ص 578‌، م 2752، قم، انتشارات مجلسی، چاپ اول،‌ 1426ق. ‌ [3] . امامی، سید حسن‌، حقوق مدنی، ج ‌4، ص 253‌، تهران، انتشارات اسلامیة.‌
چرا در اثر مفقود شدن شوهر، زن باید چهار سال برای تفحص صبر کند؟ این ناعدالتی و اجحاف در حق زن نیست؟ خرج و مخارجش در این چهار سال چگونه تأمین میشود؟
صبر کردن زن در صورتی است که مرگ شوهر معلوم نباشد، امّا در صورتی که معلوم باشد میتواند با سپری کردن عده وفات، ازدواج مجدد نماید. بر این اساس، زنی که شوهر او مفقود الأثر شده و زنده بودن یا مرگ او معلوم نیست میتواند به [محاکم قضایی] یا حاکم شرع جامع الشرائط مراجعه نماید و حاکم، بلافاصله تعیین مینماید که تا مدت چهار سال از حال شوهر مفقود الاثر تفحص شود و بعد از گذشت این چهار سال که در آن جستوجو ادامه داشته است، چنانچه حال او معلوم نشد، حاکم شرع او را مطلّقه مینماید.[1]
در این مدّت، ولیّ شوهر از مال او، یا از مال خودش نفقه زن را میپردازد.[2]
از طرفی در این چهار سال خود زن نیز از کسب ثروت ممنوع نیست، لذا اگر از دارایی خود و یا از کسب درآمد برای مخارج خودش مصرف نمود در صورتی که شوهر بعد از چهار سال پیدا شود، مخارجی که زن از جیب خودش داده مانند وامی بر گردن شوهر است که باید به زنش پرداخت کند. و هرگاه زن از خود دارائی نداشته باشد از بیت المال به او داده میشود.[3] [1] . ر.ک: صافی گلپایگانی، لطف الله، جامع الأحکام، ج 2، ص 70، قم، انتشارات حضرت معصومه (سلام الله علیها)، چاپ چهارم، 1417ق؛ این حکم برگرفته از روایاتی در این زمینه است؛ ر.ک: کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج 6، ص147، بَابُ الْمَفْقُود، ح1، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ، چهارم، 1407ق. [2] . فیاض کابلی، محمد اسحاق، رساله توضیح المسائل، ص 578، م 2752، قم، انتشارات مجلسی، چاپ اول، 1426ق. [3] . امامی، سید حسن، حقوق مدنی، ج 4، ص 253، تهران، انتشارات اسلامیة.
- [آیت الله علوی گرگانی] در رابطه با فردی که مفقود الاثر است چند سال باید تفحص کرد؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اینجانب اهل افغانستان می باشم، از مدت حکومت کمونیسم شوهرم مفقود شد و بعد از 7 سال تفحص، هیچگونه اطلاعی پیدا نکردیم. به علمای منطقه و وکیل مرحوم حضرت امام (قدس سره) مراجعه و با درخواست طلاق، مطلقه ام کردند و عدّه نگهداشتم و بعد از یکسال صبر و شوهر کردم، آیا این ازدواج خلاف شرع است؟
- [آیت الله اردبیلی] آیا هزینه سفر حجّ واجب زن که توسط شوهرش پرداخت میشود، جزء مخارج سال شوهر حساب میشود و از خمس معاف است یا خیر؟ اگر زن، خودش مستطیع باشد و شوهرش مخارجش را بدهد، چه حکمی دارد؟
- [آیت الله بهجت] در ازدواج های وقت، که گاهی شوهر برای مدتی طولانی مفقود می شود، اگر زن در این مدت مرتکب زنا شود، آیا بر شوهرش حرام ابدی می شود؟
- [سایر] اگر زن به آموزشهای مختلف علمی و هنری نیاز داشته باشد، آیا تأمین آن بر عهده شوهر است؟
- [سایر] اگر زن به جهت نیاز شوهر، در تأمین مخارج زندگی کمک کند؛ چه کسی باید زکات فطره آنها را بدهد؟
- [آیت الله خامنه ای] اگر زن به جهت نیاز شوهر، در تأمین مخارج زندگی کمک کند؛ چه کسی باید زکات فطره آنها را بدهد؟
- [آیت الله بهجت] اگر زن درآمد مستقلی دارد، می تواند حقوق خود را بدون اذن شوهر خرج کند؟
- [آیت الله بهجت] آیا زن می تواند مخارج روزهای گذشته را که مرد نپرداخته و زن از پول خودش خرج کرده یا از پس انداز مخارج روزهای قبل خرج کرده را از شوهر مطالبه نماید؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] آیا یارانه را زن میتواند از شوهرش مطالبه کند بعد هم به شوهر بگوید خرج من برعهده شما است؟
- [آیت الله اردبیلی] اگر شوهر در جبهه جنگ یا به علّت دیگری مفقودالاثر شود، سه صورت دارد: اوّل:زن یقین کند شوهر او از دنیا رفته است که در این حالت باید عدّه وفات نگهدارد و پس از عدّه میتواند ازدواج نماید. دوم: یقین کند شوهر او زنده است که در این صورت باید به هر حال صبر کند و مخارج زندگی او از مال شوهر است و اگر مال نداشته باشد، از صدقات و بیت المال تأمین میشود و اگر صبر کردن برای او موجب عسر و حرج شود، باید برای تعیین تکلیف به حاکم شرع مراجعه نماید. سوم:نداند شوهرش زنده است یا نه، که در این صورت اگر پدر یا جدّ پدری یا وکیل شوهر، مخارج زندگی او را از مال شوهر یا محلّ دیگری تأمین کنند، باید صبر کند و اگر تأمین نکنند، حاکم شرع آنان را وادار به تأمین میکند و اگر به هیچ شکل مخارج او تأمین نشود، زن میتواند به حاکم شرع مراجعه کند و حاکم شرع دستور دهد زن تا مدّت چهار سال پس از مراجعه صبر کند و در این مدّت با هر وسیله ممکن تحقیق میکنند، اگر ثابت شد که شوهر زنده است باید صبر کند و اگر ثابت نشد، حاکم شرع به پدر یا جدّ پدری شوهر دستور میدهد که زن را طلاق دهد و اگر ممکن نشد، خود حاکم شرع او را طلاق میدهد و بنابر احتیاط واجب زن باید بعد از طلاق به مقدار عدّه وفات یعنی چهار ماه و ده روز عدّه نگهدارد و بعد میتواند شوهر کند و چنانچه پس از عدّه، شوهر اوّل او پیدا شود، حقّی بر زن ندارد و اگر در بین مدّت عدّه طلاق پیدا شود، حق دارد رجوع کند و اگر بعد از عدّه طلاق و قبل از پایان عدّه وفات پیدا شود، احوط آن است که رجوع نکند و در صورت تمایل دوباره عقد نکاح بخوانند.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] در مسأله قبل مبدأ تفحص حین رجوع به حاکم شرع است; بلی اگر قبل از مراجعه به حاکم شرع خودشان به مقدار مذکور تفحص کرده اند و بعد از مراجعه به حاکم هم مقداری تفحص شد و مطمئن شدند که او پیدا نمی شود، حاکم می تواند بعد از گذشت چهار سال از آغاز تفحص آنها زن را طلاق دهد.
- [آیت الله بهجت] کسی که خرج سال خود، و خانوادهاش را دارد، فقیر نیست و دادن زکات فطره بر او واجب است، و کسی که فعلاً خرج سال را ندارد، ولی بهتدریج بهدست میآورد و مصرف میکند، اگر غیر از آنچه خرج میکند، با قرض کردن و مانند آن بتواند زکات فطره را بدهد، بهطوریکه نظم امور او بر هم نخورد و موجب حرج و اجحاف نباشد، بنابر احتیاط واجب باید زکات فطره را بدهد.
- [آیت الله نوری همدانی] مخارج سفر زن اگر بیشتر از مخارج وطن باشد با شوهر نیست ولی اگر شوهر مایل باشد که زن را سفر را ببرد باید خرج سفر اورا بدهد .
- [آیت الله سبحانی] مخارج سفر زن اگر بیشتر از مخارج وطن باشد با شوهر نیست ولی اگر شوهر مایل باشد که زن را سفر ببرد باید خرج سفر او را بدهد.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] مخارج سفر زن اگر بیشتر از مخارج وطن باشد با شوهر نیست، ولی اگر شوهر مایل باشد که زن را سفر ببرد باید خرج سفر او را بدهد.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] مخارج سفر زن اگر بیشتر از مخارج وطن باشد؛ با شوهر نیست؛ ولی اگر شوهر مایل باشد که زن را سفر ببرد؛ باید خرج سفر او را بدهد.
- [آیت الله بروجردی] مخارج سفر زن اگر بیشتر از مخارج وطن باشد با شوهر نیست، ولی اگر شوهر مایل باشد که زن را سفر ببرد، باید خرج سفر او را بدهد.
- [آیت الله خوئی] مخارج سفر زن اگر بیشتر از مخارج وطن باشد با شوهر نیست ولی اگر شوهر مایل باشد که زن را سفر ببرد، باید خرج سفر او را بدهد.
- [آیت الله سبحانی] مخارج سفر زن اگر بیشتر از مخارج وطن باشد با شوهر نیست ولی اگر شوهر مایل باشد که زن را سفر ببرد باید خرج سفر او را بدهد.