اگر از نظر عرف، شهرک‌های مذکور جزو شهر محسوب می‌شوند، حد ترخص شهر از آخرین دیوارهای آن شهرک‌ها محسوب می‌شود. و اگر به صورت مستقل و با فاصله بنا شده باشد، حد ترخص از آخرین دیوارهای شهر محاسبه می‌گردد. ضمائم: پاسخ مراجع عظام تقلید نسبت به این سؤال، چنین است:[1] حضرت آیت الله العظمی خامنه‌ای (مد ظله العالی): اگر شهرک‌های مذکور جزء شهر محسوب می‌شوند، حد ترخص شهر از آخرین دیوارهای آنها محسوب می‌شود. حضرت آیت الله العظمی سیستانی (مد ظله العالی): اگر در عنوان خاص شهر مضمحل شده باشد -مانند شمیرانات تهران- حد ترخص از حدود تهران است. حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مد ظله العالی): چنانچه آنها نیز جزء شهر محسوب می‌شوند، باید از آنجا محاسبه نمود و اگر جزء شهر نمی‌باشند، باید از شهر محاسبه شود و حد ترخص یعنی از وطن یا محل اقامتش به اندازه‌ای دور شود که صدای اذان شهر را نشنود و مردم شهر او را نبینند. حضرت آیت الله العظمی نوری همدانی (مد ظله العالی): چنانچه عرفاً جزء شهر محسوب شود، حد ترخص خفای دیوارهای (بعد از) آنهاست. حضرت آیت الله مهدی هادوی تهرانی (دامت برکاته): اگر این شهرک‌ها به صورت متصل به شهرها و با عنوان گسترش شهر ایجاد شده باشد، حد ترخص از محدوده همین شهرک‌ها محاسبه می‌شود. ولی اگر به صورت مستقل و با فاصله بنا شده باشد، حد ترخص از آخرین خانه‌های شهر محاسبه می‌گردد. تعیین این امر به نگاه عرف بستگی دارد و برخی امور در شکل‌گیری این نگاه یا تشخیص آن مؤثر است. مثلاً فاصله شهرک تا شهر یا وضعیت اداره آن توسط یک شهرداری مستقل یا این نکته که مردم رفتن از شهر به آن شهرک را سفر می‌دانند، می‌تواند در این امر مؤثر باشد. لینک به سایت استفتائات [1] . استفتا از دفاتر آیات عظام: خامنه‌ای، سیستانی، مکارم شیرازی، نوری همدانی (مد ظلهم العالی)، توسط سایت اسلام کوئست.
شهرکهایی که در حاشیه شهرها بنا شده است، آیا حد ترخص شهر از دیوارهای آن شهرکها است یا اینکه شهر حد ترخص مخصوص به خود را دارد؟
اگر از نظر عرف، شهرکهای مذکور جزو شهر محسوب میشوند، حد ترخص شهر از آخرین دیوارهای آن شهرکها محسوب میشود. و اگر به صورت مستقل و با فاصله بنا شده باشد، حد ترخص از آخرین دیوارهای شهر محاسبه میگردد.
ضمائم:
پاسخ مراجع عظام تقلید نسبت به این سؤال، چنین است:[1]
حضرت آیت الله العظمی خامنهای (مد ظله العالی):
اگر شهرکهای مذکور جزء شهر محسوب میشوند، حد ترخص شهر از آخرین دیوارهای آنها محسوب میشود.
حضرت آیت الله العظمی سیستانی (مد ظله العالی):
اگر در عنوان خاص شهر مضمحل شده باشد -مانند شمیرانات تهران- حد ترخص از حدود تهران است.
حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مد ظله العالی):
چنانچه آنها نیز جزء شهر محسوب میشوند، باید از آنجا محاسبه نمود و اگر جزء شهر نمیباشند، باید از شهر محاسبه شود و حد ترخص یعنی از وطن یا محل اقامتش به اندازهای دور شود که صدای اذان شهر را نشنود و مردم شهر او را نبینند.
حضرت آیت الله العظمی نوری همدانی (مد ظله العالی):
چنانچه عرفاً جزء شهر محسوب شود، حد ترخص خفای دیوارهای (بعد از) آنهاست.
حضرت آیت الله مهدی هادوی تهرانی (دامت برکاته):
اگر این شهرکها به صورت متصل به شهرها و با عنوان گسترش شهر ایجاد شده باشد، حد ترخص از محدوده همین شهرکها محاسبه میشود. ولی اگر به صورت مستقل و با فاصله بنا شده باشد، حد ترخص از آخرین خانههای شهر محاسبه میگردد. تعیین این امر به نگاه عرف بستگی دارد و برخی امور در شکلگیری این نگاه یا تشخیص آن مؤثر است. مثلاً فاصله شهرک تا شهر یا وضعیت اداره آن توسط یک شهرداری مستقل یا این نکته که مردم رفتن از شهر به آن شهرک را سفر میدانند، میتواند در این امر مؤثر باشد.
لینک به سایت استفتائات [1] . استفتا از دفاتر آیات عظام: خامنهای، سیستانی، مکارم شیرازی، نوری همدانی (مد ظلهم العالی)، توسط سایت اسلام کوئست.
- [آیت الله خامنه ای] معیار حد ترخص شنیدن اذان و دیدن دیوارهای شهر است، آیا یکی از آن دو کافی است یا اینکه باید هر دو با هم وجود داشته باشند؟
- [آیت الله بهجت] می گویند حدّ ترخص یعنی جایی که دیوارهای شهر را نبینند و صدای اذان شهر را نشنوند و در زمان کنونی که دیواری وجود ندارد و معمولاً کارخانه ها و مغازه هایی به طور پراکنده در نزدیکی شهر و گاهی متصل به آن وجود دارند که فاصله ی آن ها از هم از چند کیلومتر تجاوز نمی کند، حدّ ترخص یا دیوار شهر را چگونه باید حساب کرد؟
- [آیت الله مظاهری] برای حد ترخص شهرهای بزرگ، آیا به عنوان خانههای پایانی متصل به هم، شهرکهای اطراف این شهرها که از لحاظ قوانین شهری جزء آن شهر به حساب میآیند نیز باید در نظر گرفته شود؟
- [آیت الله سبحانی] حد ترخص شهرها و روستای نزدیک به همدیگر که دارای شوراها و برخی مجموعه های مستقل می باشد چگونه است؟
- [آیت الله سبحانی] با توجه به توسعه شهرها و آبادیها تشخیص حد ترخّص مشکل شده است ، آنچه در رساله ها آمده است: آخرین دیوار شهر و آّبادی است، اکنون بجای دیوار و خانه، مؤسسات و مراکز صنعتی است که بصورت گسترده از طرف شهرها را احاطه کرده است. بنابراین وظیفه کسی که وارد وطن یا عازم سفر است در انجام نماز و روزه چیست؟
- [آیت الله مظاهری] آیا مسافر میتواند پس از گذشتن از حد ترخص شهر خود، روزه خود را افطار کند؟
- [آیت الله خامنه ای] در آلمان و بعضی از کشورهای اروپایی، گاهی فاصله بین بعضی از شهرها (یعنی فاصله تابلوهای خروجی شهری و ورودی شهر دیگر) به صد متر نمی رسد، حتی بعضی از خانه ها و خیابان های دو شهر کاملاً به هم متصل هستند، حد ترخص این موارد چگونه است؟
- [آیت الله صافی گلپایگانی] آیا دانشجو یا استاد باید جهت تعیین حد ترخص ابتدای شهر را محاسبه کند یا محل دانشگاه را؟
- [آیت الله مظاهری] مسافری پس از بازگشت از سفر به علت گرسنگی شدید قبل از ورود به حد ترخص قبل از شهر توقف کرده تا اذان ظهر را بگویند و روزه خود را افطار کند و بعد به حد ترخص شهر داخل شود. آیا این کار او اشکال دارد و یا موجب کفاره میشود یا فقط قضا دارد؟
- [آیت الله بهجت] قبرستانی در مرکز شهر و کنار پارک واقع شده و متأسفانه محل تجمّع اراذل و اوباش وسلب آسایش همسایگان گردیده است. آیا جایز است دیوارهای اطراف و اطاقک های متروکه حاشیه قبرستان را به گونه ای که آسیبی به قبرستان وارد نشود، تخریب نمود تا از حالت امن بودن برای افراد خاطی، خارج شود؟
- [آیت الله وحید خراسانی] شرط هشتم ان که به حد ترخص برسد یعنی از وطنش به قدری دور شود که اذان شهر را نشنود و وقتی اهل شهر را نبیند یقینا به حد ترخص رسیده است ولی باید مانعی نباشد و اما در غیر وطن همین که از محل اقامت یا محلی که سی روز در ان جا به طور تردید مانده خارج شود نمازش قصر است
- [آیت الله سیستانی] حدّ ترخّص جائی است که اهل شهر حتی آنها که در خارج شهر وتوابع آن هستند مسافر را نتوانند ببیند ، و نشانه آن این است که او اهل شهر را نتواند ببیند .
- [آیت الله مکارم شیرازی] (حد ترخص) یعنی از وطن یا محل اقامتش به اندازه ای دور شود که صدای اذان شهر را نشنود و مردم شهر او را نبینند، اما دیدن و ندیدن دیوارهای شهر اثری ندارد، ولی باید در هوا گرد و غبار یا مه یا چیز دیگری که مانع دیدن است یا سرو صدایی که مانع شنیدن است وجود نداشته باشد و اگر یکی از این دو علامت حاصل شود کافی است، به شرط اینکه یقین به نبودن دیگری نداشته باشد، و الا احتیاط جمع میان نماز شکسته و تمام است.
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر روزه دار بعد از ظهر مسافرت نماید، باید روزه خود را تمام کند و اگر پیش از ظهر مسافرت کند، وقتی به حدّ ترخّص برسد، باید روزه خود را باطل کند و اگر پیش از آن روزه را باطل کند، کفّاره بر او واجب است وامّا اگر قبل از ظهر از شهر خود حرکت کند ولکن بعد از ظهر به حدّ ترخّص برسد روزه او صحیح است ولی اگر قبل از ظهر به حدّ ترخّص برسد لکن بعد از ظهر وارد شهر خود بشود در این صورت بنابر احتیاط واجب قضا هم دارد.
- [آیت الله مکارم شیرازی] هرگاه روزه دار بعد از ظهر مسافرت نماید باید روزه خود را تمام کند، اما اگر پیش از ظهر مسافرت نماید روزه اش باطل است، ولی قبل از آن که به حد ترخص برسد نمی تواند روزه را افطار کند و اگر پیش از آن افطار کند کفاره بر او واجب است (منظور از حد ترخص جایی است که صدای اذان شهر را نشنود، یا به جایی برسد که از نظر مردم شهر پنهان گردد).
- [آیت الله وحید خراسانی] هرگاه شهر در بلندی باشد که از دور اهل ان دیده شود یا به قدری گود باشد که اگر انسان کمی دور شود اهل ان را نبیند کسی که از اهالی ان شهر مسافرت می کند برای ان که یقین کند به حد ترخص که در شرط هشتم معنی ان گذشت رسیده است باید به اندازه ای دور شود که اگر ان شهر در زمین هموار بود اهلش از ان جا دیده نمی شد و نیز اگر پستی و بلندی راه بیشتر از معمول باشد باید برای حصول یقین به حد ترخص ملاحظه معمول را بنماید
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] اگر روزه دار بعد از ظهر مسافرت نماید؛ باید روزه خود را تمام کند. و اگر پیش از ظهر مسافرت کند؛ وقتی به حد ترخص برسد؛ در صورتی که از شب نیت سفر داشته باشد؛ روزه اش باطل می شود و الا بنا بر احتیاط واجب روزه را تمام کند و بعدا قضا لازم نیست. واگر پیش از رسیدن به حد ترخص روزه را باطل کند کفاره بر او واجب است.
- [آیت الله سبحانی] اگر روزه دار بعد از ظهر مسافرت نماید، باید روزه خود را تمام کند و اگر پیش از ظهر مسافرت کند، و پیش از ظهر به حد ترخّص برسد، یعنی به جائی برسد که دیوار شهر را نبیند و صدای اذان آن را نشنود، روزه او باطل می شود و اگر پیش از آن روزه را باطل کند، کفّاره بر او واجب است. و هر گاه پیش از ظهر از شهر خود حرکت کند ولی بعد از ظهر به حد ترخص برسد، روزه او صحیح است.
- [آیت الله شبیری زنجانی] کسی که به سفر میرود، اگر به جایی برسد که اگر در آخر شهر با صدای بلند اذان بگویند صدای اذان را نمیشنود و اهل شهر او را نمیبینند ولی دیوارهای شهر را میبیند، چنانچه بخواهد در آنجا نماز بخواند باید نماز را شکسته بخواند و احتیاط مستحب در آن است که تمام نیز بخواند.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر موقعی که سفر میرود شک کند که به حدّ ترخّص رسیده یا نه و بخواهد نماز بخواند، بنا بر احتیاط واجب نماز را هم تمام و هم شکسته بخواند؛ مگر برگشت به آن جا در وقت نماز چهار رکعتی عرفاً امکان نداشته باشد که باید نماز را تمام بخواند و کفایت میکند و در برگشت از سفر نیز اگر شک کند که به حد ترخص رسیده یا نه و بخواهد نماز بخواند، بنا بر احتیاط واجب نماز را هم تمام و هم شکسته بخواند. چیزهایی که سفر را قطع میکند اول: رسیدن به وطن