یکی از سفارش‌هایی که از جانب معصومان(ع) به مؤمنان شده، داشتن خشوع و حضور قلب در نماز است: «وقتی نماز می‌خوانید، آن‌را آخرین نماز خود بدانید به گونه‌ای که گویا می‌خواهید با آن وداع کنید».[1] این مضمون با عبارت‌های مختلفی در روایات وجود دارد: 1. از شخص پیامبر گرامی اسلام(ص) و خطاب به انس.[2] 2. از حضرت امام علی(ع). [3] 3. توصیه‌ای از امام سجاد(ع).[4] 4. روایتی از امام باقر(ع) در توصیف نماز‌خواندن امام سجاد(ع).[5] 5. از امام صادق(ع) به نقل از پیامبر اسلام(ص).[6] 6. روایت مستقیم از خود امام صادق(ع).[7] [1] . ابن شعبه حرانی، حسن بن علی، تحف العقول عن آل الرسول(ص)، ص 118، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، 1404ق. [2] . ابن حیون، نعمان بن محمد مغربی، دعائم الاسلام و ذکر الحلال و الحرام و القضایا و الاحکام، ج 1، ص 157،‏ قم، مؤسسه آل البیت(ع)، قم، چاپ دوم، 1385ق. [3] . تمیمی آمدی، عبد الواحد بن محمد، غرر الحکم و درر الکلم، ص 285، قم، دار الکتاب الاسلامی، چاپ دوم، 1410ق. [4] . حلوانی، حسین بن محمد، نزهه الناظر و تنبیه الخاطر، ص 90، قم، مدرسه الامام المهدی(عج)، چاپ اول، 1408ق. [5] . شیخ صدوق، الخصال، ج 2، ص 517، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1362ش. [6] . کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج 4، ص 261، تهران، دار الکتب الاسلامیه، چاپ چهارم، 1407ق. [7] . شیخ صدوق، الامالی، ص 256، بیروت، اعلمی، چاپ پنجم، 1400ق.
یکی از سفارشهایی که از جانب معصومان(ع) به مؤمنان شده، داشتن خشوع و حضور قلب در نماز است: «وقتی نماز میخوانید، آنرا آخرین نماز خود بدانید به گونهای که گویا میخواهید با آن وداع کنید».[1]
این مضمون با عبارتهای مختلفی در روایات وجود دارد:
1. از شخص پیامبر گرامی اسلام(ص) و خطاب به انس.[2]
2. از حضرت امام علی(ع). [3]
3. توصیهای از امام سجاد(ع).[4]
4. روایتی از امام باقر(ع) در توصیف نمازخواندن امام سجاد(ع).[5]
5. از امام صادق(ع) به نقل از پیامبر اسلام(ص).[6]
6. روایت مستقیم از خود امام صادق(ع).[7] [1] . ابن شعبه حرانی، حسن بن علی، تحف العقول عن آل الرسول(ص)، ص 118، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، 1404ق. [2] . ابن حیون، نعمان بن محمد مغربی، دعائم الاسلام و ذکر الحلال و الحرام و القضایا و الاحکام، ج 1، ص 157، قم، مؤسسه آل البیت(ع)، قم، چاپ دوم، 1385ق. [3] . تمیمی آمدی، عبد الواحد بن محمد، غرر الحکم و درر الکلم، ص 285، قم، دار الکتاب الاسلامی، چاپ دوم، 1410ق. [4] . حلوانی، حسین بن محمد، نزهه الناظر و تنبیه الخاطر، ص 90، قم، مدرسه الامام المهدی(عج)، چاپ اول، 1408ق. [5] . شیخ صدوق، الخصال، ج 2، ص 517، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1362ش. [6] . کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج 4، ص 261، تهران، دار الکتب الاسلامیه، چاپ چهارم، 1407ق. [7] . شیخ صدوق، الامالی، ص 256، بیروت، اعلمی، چاپ پنجم، 1400ق.
- [سایر] نماز، آخرین وصیت کیست؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] باسلام آخرین کسی که وارد بهشت میشود کیست؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] باسلام آخرین کسی که وارد بهشت میشود کیست؟
- [سایر] شخصی که در آخرین لحظه حیات خودش شهادتین را میگوید. چگونه آدمی است؟ آیا همه میتوانند این جمله را در آخرین لحظات زندگی بگویند؟
- [آیت الله خامنه ای] اگر شخصی به اشتباه گمان برد که وقت نماز صبح تمام شده و نماز خود را به نیّت قضا بخواند و هنگام نماز ظهر بفهمد که نماز صبح قضا نشده بود، حکم نمازی که خوانده چیست؟
- [سایر] این جمله از کیست: (غدیر عید ولایت، سیاست و دخالت مردم در حکومت است.)؟
- [سایر] خداوند ما را به شش خصلت و هفت فضیلت بر خلق برتری داده است، این جمله از کیست؟
- [سایر] چه نمازی نماز نیست؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] چون افراد زیادی از جمله پزشک، فروشنده، خریدار، تزریق کننده، پدر و مادر جنین، در سقطِ به وسیله دارو نقش دارند. دیه سقط بر عهده کیست؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] چون افراد زیادی از جمله پزشک، فروشنده، خریدار، تزریق کننده، پدر و مادر جنین، در سقطِ به وسیله دارو نقش دارند. دیه سقط بر عهده کیست؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] هرگاه بعد از گذشتن وقت نماز شک کند که نماز را خوانده یا نه یا حتی گمان کند نخوانده است، به شک اعتنا نکند، ولی هرگاه پیش از گذشتن وقت نماز شک کند، باید نماز را به جا آورد، حتی اگر گمان دارد نماز را خوانده کافی نیست.
- [آیت الله مکارم شیرازی] هرگاه وقت نماز داخل شود و بداند یا گمان داشته باشد که اگر نماز را تأخیر بیندازد حائض می شود، باید فوراً نماز را بخواند.
- [آیت الله مکارم شیرازی] هرگاه قبل از خواندن نماز احتیاط متوجه شود نمازی را که خوانده است درست بوده، نماز احتیاط لازم نیست و اگر در وسط نماز احتیاط بفهمد می تواند آن را رها کند.
- [آیت الله مکارم شیرازی] هرگاه میت را عمداً یا از روی فراموشی یا به جهت عذری بدون نماز دفن کنند، یا بعد از دفن معلوم شود نمازی که بر او خوانده شده باطل بوده است، واجب است با همان ترتیب به قبرش نماز بخوانند.
- [آیت الله اردبیلی] حکم گمان در رکعتهای نماز حکم یقین است، مثلاً اگر در نماز چهار رکعتی گمان داشته باشد که نماز را چهار رکعت خوانده، نباید نماز احتیاط بخواند و حکم گمان در اجزای نماز نیز مانند حکم یقین است.
- [آیت الله بهجت] حکم گمان در رکعتهای نماز حکم یقین است؛ مثلاً اگر در نماز چهار رکعتی انسان گمان دارد که نماز را چهار رکعت خوانده، نباید نماز احتیاط بخواند؛ و همچنین اگر به افعال نماز گمان پیدا کرد؛ مثلاً گمان کرد که حمد خوانده است، مثل این است که یقین کرده و لازم نیست بخواند و اگر گمان کرد که نخوانده باید دو مرتبه بخواند. چه گمان به چیزی پیدا کند که موجب صحیح بودن نماز است یا به چیزی که نماز را باطل میکند، به رکنی از ارکان نماز گمان پیدا کند یا به غیر رکن، موقع شک یا فراموشی گمان حاصل شود یا خودبهخود گمان پیدا کند، در تمام این صورتها، گمان داشتن مانند یقین است و حکم یقین را دارد، اگرچه احتیاط مستحب در این است که اگر گمان به انجام دادن فعلی پیدا کرد که رکن نیست، دو مرتبه آن را انجام بدهد.
- [آیت الله بهجت] حکم گمان در رکعت های نماز حکم یقین است، مثلاً اگر در نماز چهار رکعتی انسان گمان دارد که نماز را چهار رکعت خوانده ، نباید نماز احتیاط بخواند ، و همچنین اگر به افعال نماز گمان پیدا کرد، مثلاً گمان کرد که حمد خوانده است مثل این است که یقین کرده و لازم نیست بخواند و اگر گمان کرد که نخوانده باید دومرتبه بخواند . چه گمان به چیزی پیدا کند که موجب صحیح بودن نماز است یا به چیزی که نماز را باطل می کند، به رکنی از ارکان نماز گمان پیدا کند یا به غیر رکن، موقع شک یا فراموشی گمان حاصل شود یا خودبخود گمان پیدا کند، در تمام این صورت ها، گمان داشتن مانند یقین است و حکم یقین را دارد، اگرچه احتیاط مستحب در این است که اگر گمان به انجام دادن فعلی پیدا کرد که رکن نیست، دو مرتبه آن را انجام بدهد.
- [آیت الله سبحانی] حکم گمان در رکعت های نماز حکم یقین است، مثلاً اگر در نماز چهار رکعتی انسان گمان دارد که نماز را چهار رکعت خوانده، نباید نماز احتیاط بخواند.
- [آیت الله مظاهری] هرگاه در ابتدا گمانش به یک طرف قرار گرفت و بعد حالت شک برایش پیدا شد باید به دستور شک عمل کند ولی اگر حالت شک داشت و بعد حالت گمان برای او پیدا شد باید مطابق گمان عمل کند.
- [آیت الله شبیری زنجانی] مسافری که میداند نماز مسافر شکسته است، اگر به گمان این که مقصد معیّن او کمتر از هشت فرسخ است تمام بخواند، وقتی بفهمد که مقصدش هشت فرسخ بوده، نمازی را که تمام خوانده باید دوباره شکسته بخواند و اگر بعد از وقت فهمید، باید نماز را شکسته قضا کند و همچنین است اگر اصلاً نمازش را نخوانده باشد.