حلال و حرام
براساس فرمایش امام موسی کاظم (علیه‌السلام) كسى كه در پى روزى حلال براى خود و خانواده‌اش باشد، همانند كسى است كه در راه خدا جهاد كند.
می‌گویند در بهشت رودی است که در دو طرف آن؛ دو حوری مشغول تغنی و آواز خواندن هستند، مگر غنا حرام نیست؟ آیا حلال و حرام در دنیا و آخرت عوض می‌شود؟
آنچه که در دنیا به عنوان گناه مطرح می‌شود، اصلی‌ترین دلیل ممنوعیت آنها از طرف دین و شرع، این است که انجام آن اعمال، انسان را از خدا دور کرده و روح و قلب او را پلید و ناپاک می‌سازد. اما نعمت‌های بهشتی، به دلیل تفاوتی که در ماهیت آنها با برخی از متاع‌های دنیایی؛ مانند شراب، غنا و... وجود دارد، چنین ویژگی منفی ندارند، بلکه دارای آثار مثبت برای بهشتیان هستند و موجب قرب آنان به خدا می‌شود. این مطلب را می‌توان با توجه به روایتی که مربوط به مسئله نغمه‌خوانی حورالعین می‌شود، به دست آورد. در این باره از پیامبر اسلام(ص) نقل شده است: «هر بنده‌ای که وارد بهشت می‌شود، یک حوری در بالای سرش و یک حوری در کنار پاهایش می‌نشیند و با بهترین صدایی که جن و انس شنیده‌اند، به نغمه‌خوانی مشغول می‌شوند. البته این ترانه‌خوانی به ساز شیطان نخواهد بود، بلکه به تمجید و تقدیس خدا خواهد بود».[1] درباره موارد دیگر نیز همین مسئله صدق می‌کند؛ از این‌رو خداوند درباره شراب بهشتی در قرآن چنین می‌فرماید: «وَ أَنْهَارٌ مِّنْ خَمْرٍ لَّذَّةٍ لِّلشَّارِبِینَ»؛[2] و نهرهایی از شراب [طهور] که مایه لذّت نوشندگان است. اما این شراب بهشتی، هیچ ارتباطی با شراب آلوده دنیا ندارد، بلکه همان‌گونه که خود قرآن توصیف می‌کند، این شراب نه موجب فساد عقل می‌شود و نه شخص را به مستی می‌کشاند[3] و جز هوشیاری و نشاط و لذت روحانی، چیزی در آن نخواهد بود.[4] از طرفی، آوازه‌خوانی یک زن برای محرم خود در دنیا نیز ایرادی ندارد، اگر ترانه او به گونه‌ای باشد که آنان را به یاد خدا و آخرت بیندازد. شخصی از امام سجاد(ع) پرسید: آیا می‌توانم کنیز خوش‌صدایی را خریداری کنم؟! امام پاسخ داد: اگر او را بخری و او با صدایش تو را به یاد بهشت بیندازد، ایرادی ندارد. [5] [1] . أبو القاسم الطبرانی، سلیمان بن أحمد، مسند الشامیین، ج 2، ص 423، بیروت، مؤسسة الرسالة، چاپ اول، 1405ق؛ عروسی حویزی، عبد علی بن جمعه، تفسیر نور الثقلین، ج 4، ص 171، قم، اسماعیلیان، چاپ چهارم، 1415ق. [2] . محمد، 15. [3] . صافات، 47. [4] . مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج 21، ص 443، تهران، دارالکتب الإسلامیة، چاپ اول، 1374ش؛ ر. ک: «زن و شراب در دنیا و آخرت»، سؤال 10090؛ «شراب طهور»، سؤال 82. [5] . شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ج 4، ص 60، دفتر انتشارات اسلامی، قم، 1413 ق.
آنچه که در دنیا به عنوان گناه مطرح می‌شود، اصلی‌ترین دلیل ممنوعیت آنها از طرف دین و شرع، این است که انجام آن اعمال، انسان را از خدا دور کرده و روح و قلب او را پلید و ناپاک می‌سازد. اما نعمت‌های بهشتی، به دلیل تفاوتی که در ماهیت آنها با برخی از متاع‌های دنیایی؛ مانند شراب، غنا و... وجود دارد، چنین ویژگی منفی ندارند، بلکه دارای آثار مثبت برای بهشتیان هستند و موجب قرب آنان به خدا می‌شود. این مطلب را می‌توان با توجه به روایتی که مربوط به مسئله نغمه‌خوانی حورالعین می‌شود، به دست آورد. در این باره از پیامبر اسلام(ص) نقل شده است: «هر بنده‌ای که وارد بهشت می‌شود، یک حوری در بالای سرش و یک حوری در کنار پاهایش می‌نشیند و با بهترین صدایی که جن و انس شنیده‌اند، به نغمه‌خوانی مشغول می‌شوند. البته این ترانه‌خوانی به ساز شیطان نخواهد بود، بلکه به تمجید و تقدیس خدا خواهد بود».[1] درباره موارد دیگر نیز همین مسئله صدق می‌کند؛ از این‌رو خداوند درباره شراب بهشتی در قرآن چنین می‌فرماید: «وَ أَنْهَارٌ مِّنْ خَمْرٍ لَّذَّةٍ لِّلشَّارِبِینَ»؛[2] و نهرهایی از شراب [طهور] که مایه لذّت نوشندگان است. اما این شراب بهشتی، هیچ ارتباطی با شراب آلوده دنیا ندارد، بلکه همان‌گونه که خود قرآن توصیف می‌کند، این شراب نه موجب فساد عقل می‌شود و نه شخص را به مستی می‌کشاند[3] و جز هوشیاری و نشاط و لذت روحانی، چیزی در آن نخواهد بود.[4] از طرفی، آوازه‌خوانی یک زن برای محرم خود در دنیا نیز ایرادی ندارد، اگر ترانه او به گونه‌ای باشد که آنان را به یاد خدا و آخرت بیندازد. شخصی از امام سجاد(ع) پرسید: آیا می‌توانم کنیز خوش‌صدایی را خریداری کنم؟! امام پاسخ داد: اگر او را بخری و او با صدایش تو را به یاد بهشت بیندازد، ایرادی ندارد. [5] [1] . أبو القاسم الطبرانی، سلیمان بن أحمد، مسند الشامیین، ج 2، ص 423، بیروت، مؤسسة الرسالة، چاپ اول، 1405ق؛ عروسی حویزی، عبد علی بن جمعه، تفسیر نور الثقلین، ج 4، ص 171، قم، اسماعیلیان، چاپ چهارم، 1415ق. [2] . محمد، 15. [3] . صافات، 47. [4] . مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج 21، ص 443، تهران، دارالکتب الإسلامیة، چاپ اول، 1374ش؛ ر. ک: «زن و شراب در دنیا و آخرت»، سؤال 10090؛ «شراب طهور»، سؤال 82. [5] . شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ج 4، ص 60، دفتر انتشارات اسلامی، قم، 1413 ق.
عنوان سوال:
می‌گویند در بهشت رودی است که در دو طرف آن؛ دو حوری مشغول تغنی و آواز خواندن هستند، مگر غنا حرام نیست؟ آیا حلال و حرام در دنیا و آخرت عوض می‌شود؟
پاسخ:
آنچه که در دنیا به عنوان گناه مطرح می‌شود، اصلی‌ترین دلیل ممنوعیت آنها از طرف دین و شرع، این است که انجام آن اعمال، انسان را از خدا دور کرده و روح و قلب او را پلید و ناپاک می‌سازد. اما نعمتهای بهشتی، به دلیل تفاوتی که در ماهیت آنها با برخی از متاع‌های دنیایی؛ مانند شراب، غنا و... وجود دارد، چنین ویژگی منفی ندارند، بلکه دارای آثار مثبت برای بهشتیان هستند و موجب قرب آنان به خدا می‌شود. این مطلب را می‌توان با توجه به روایتی که مربوط به مسئله نغمه‌خوانی حورالعین می‌شود، به دست آورد. در این باره از پیامبر اسلام(ص) نقل شده است: «هر بنده‌ای که وارد بهشت می‌شود، یک حوری در بالای سرش و یک حوری در کنار پاهایش می‌نشیند و با بهترین صدایی که جن و انس شنیده‌اند، به نغمه‌خوانی مشغول می‌شوند. البته این ترانه‌خوانی به ساز شیطان نخواهد بود، بلکه به تمجید و تقدیس خدا خواهد بود».[1]
درباره موارد دیگر نیز همین مسئله صدق می‌کند؛ از این‌رو خداوند درباره شراب بهشتی در قرآن چنین می‌فرماید: «وَ أَنْهَارٌ مِّنْ خَمْرٍ لَّذَّةٍ لِّلشَّارِبِینَ»؛[2] و نهرهایی از شراب [طهور] که مایه لذّت نوشندگان است. اما این شراب بهشتی، هیچ ارتباطی با شراب آلوده دنیا ندارد، بلکه همان‌گونه که خود قرآن توصیف می‌کند، این شراب نه موجب فساد عقل می‌شود و نه شخص را به مستی می‌کشاند[3] و جز هوشیاری و نشاط و لذت روحانی، چیزی در آن نخواهد بود.[4]
از طرفی، آوازه‌خوانی یک زن برای محرم خود در دنیا نیز ایرادی ندارد، اگر ترانه او به گونه‌ای باشد که آنان را به یاد خدا و آخرت بیندازد.
شخصی از امام سجاد(ع) پرسید: آیا می‌توانم کنیز خوش‌صدایی را خریداری کنم؟! امام پاسخ داد: اگر او را بخری و او با صدایش تو را به یاد بهشت بیندازد، ایرادی ندارد. [5] [1] . أبو القاسم الطبرانی، سلیمان بن أحمد، مسند الشامیین، ج 2، ص 423، بیروت، مؤسسة الرسالة، چاپ اول، 1405ق؛ عروسی حویزی، عبد علی بن جمعه، تفسیر نور الثقلین، ج 4، ص 171، قم، اسماعیلیان، چاپ چهارم، 1415ق. [2] . محمد، 15. [3] . صافات، 47. [4] . مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج 21، ص 443، تهران، دارالکتب الإسلامیة، چاپ اول، 1374ش؛ ر. ک: «زن و شراب در دنیا و آخرت»، سؤال 10090؛ «شراب طهور»، سؤال 82. [5] . شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ج 4، ص 60، دفتر انتشارات اسلامی، قم، 1413 ق.
- [آیت الله سیستانی] آیا آواز خواندن زن حرام است ؟
- [آیت الله خامنه ای] . در غنا و موسیقی حرام (که عبارت است از آواز لهوی مضلّ عن سبیل الله) فرقی بین عروسی و غیر آن نیست.
- [آیت الله خوئی] چرا مراجع تقلید در عوض اینکه مردم را در حیرت و سرگردانی و شبههء لهوی و غیر لهوی بودن موسیقی و غنا قرار دهند، موسیقی و غنا را بالکل حرام ننمودند؟
- [آیت الله خامنه ای] آیا جایز است مردی غنای زن اجنبیه را به قصد لذت بردن از حلال خود گوش کند؟ آیا غنای زن برای شوهر و برعکس جایز است؟ و آیا این گفته صحیح است که شارع مقدس غنا را به علت ملازمت آن با مجالس لهو و لعب و عدم انفکاک از آن دو حرام کرده و تحریم غنا ناشی از تحریم آن مجالس است؟
- [آیت الله بروجردی] مرغیست که آن را پرستوک می‌گویند و غالباً در سقف مساجد لانه میگذارد، آیا حلال گوشت است یا حرام گوشت؟ مرحوم آقای حجّت از قبیل حلال گوشت میدانستند (68)، از رأی حضرت عالی اطّلاعی ندارم؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] با توجّه به گسترش موسیقی در جامعه، خصوصاً در بین جوانان، حکم موارد ذیل را از نظر شرعی بیان فرمایید: الف) با توجّه به این که اکثر آلات موسیقی کاربردهای مشترک بین حلال و حرام دارند، حکم خرید، فروش، نگهداری، آموزش، یادگیری و استفاده از آنها چیست؟ ب) آیا تعریف غنا از نظر شرعی بر آوازه خوانی های رایج، که یک فرد متن شعر یا نثر را با آواز خوش می خواند قابل تطبیق است؟ آیا محتوای متن هم دخالتی در حکم شرعی دارد؟ ج) مجلس حرام به چه مجلسی گفته می شود؟ آیا هدف و انگیزه برگزار کنندگان و شرکت کنندگان در تعیین مصداق دخالت دارد؟ یا صِرف وقوع عمل حرام در مجلسی، آن را تبدیل به مجلس حرام می کند؟ د) با توجّه به حکم مسأله فوق، منظور از مناسبت آهنگ یا غنا با مجلس حرام، آیا اختصاص آن صرفاً به مجلس حرام است (یعنی این آهنگ فقط در این گونه مجالس نواخته می شود) یا به صرف نواختن آهنگ در مجلس حرام، مناسبت با مجلس حرام تحقق پیدا می کند؟
- [سایر] 1. احساس نا امیدی شدید از دنیا و آخرت دارم 2 وقتی تمام نمازها روزه ها و ... ما ایراد دارد چگونه به بهشت میرویم 3 وقتی قرار است به جهنم برویم چه هدفی وجود دارد که برای آن تلاش کنیم 5 چه هدفی وجود دارد ک به خاطر آن من 20ساله جند سال دیگر زنده باشم 6 خسته شدم 7 اگه صلاح میدونین یه جوابیم به من بدین
- [سایر] در مورد عبادت سؤالی دارم و آن اینکه می‌گویند: علما و بزرگان بیشتر وقت خود را به نماز و عبادت میگذرانند در حالی که بنده از ساعت 4:30 صبح تا 12 شب مشغول کار و کسب روزی حلال هستم (ان شاءالله) در حالی که می‌گویند: ارتباط این عزیزان با ائمه بسیار نزدیک است. اگر چنین است کسب و کار را رها کرده و وارد حوزه شویم. تکلیف انسانی که اینچنین سر در گم است چیست؟ اگر هم که 9 قسمت از عبادت کسب روزی حلال است پس در مورد علما و بزرگان چطور؟
- [آیت الله نوری همدانی] پس از پیروزی انقلاب با مسئله خوانندگی زنان چه نوع باید برخورد شود ؟ و از آنجا که صدای زن فی نفسه حرام نیست بفرمائید اگر زنی اقدام به خواندن کند و حالت او هنگام خواندن حفظ بشود و مطمئنا اشعار موسیقی و غنا هم نباشد و از مصادیق لهو و لعب نیز نباشد ضمنا بر روی نوار نیز ضیظ شده باشد گوش دادن برای مردان چه حکمی دارد ؟
- [سایر] فرق جنب از حرام با جنب از حلال چیست و وقتی انسان به واسطه همسر خود جنب شود اگر عرق کند وپیراهن او اغشته به عرق شود نماز خواندن با آن پیراهن چه حکمی دارد؟ من مقلد آیت الله خامنه ای هستم.
- [آیت الله نوری همدانی] اگر در اذان و اقامه صدا را در گلو بیندازد چنانچه غنا شود ، یعنی به طور آواز خوانی که در مجالس لهو و بازیگری معمول است ، اذان و اقامه را بگوید ، حرام است و اگر غنا نشود ، مکروه می باشد .
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] اگر در اذان و اقامه صدا را در گلو بیندازد چنانچه غنا شود؛ یعنی به طور آواز خوانی که در مجلس لهو و بازیگری معمول است اذان و اقامه را بگوید؛ حرام است و اگر اینطور نشود مکروه می باشد.
- [آیت الله مظاهری] تخم و شیر از حیوان حلال گوشت حلال است و از حیوان حرام گوشت حرام است، و تخم ماهی که به آن خاویار می‌گویند اگر از ماهی فلسدار باشد حلال است.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . کسب مال باید از راه حلال و مشروع باشد و از راه های حرام، مثل قمار و دزدی و ربا و غنا و مسابقه های جدیده محرمه، حرام است.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اگر جنب از حرام عوض غسل تیمم نماید و بعد از تیمم عرق کند، تا عذر او باقی است نماز خواندن با آن عرق مانع ندارد.
- [آیت الله اردبیلی] کسب مال و تجارت باید از راه حلال و مشروع باشد و اگر کسی از راههای حرام مانند قمار، دزدی، ربا، رشوه، غنا، مدح و تقویت ظالم و راههای نامشروع دیگر، مالی به دست آورد، حرام است و ضامن آن می‌باشد.
- [امام خمینی] رادیو و تلویزیون دارای منافع حلال عقلایی و منافع حرام است از نظر اسلام و جایز است انتفاع بردن از آنها به نحو حلال، از قبیل اخبار و مواعظ از رادیو و نشان دادن چیزهای حلال برای تعلیم و تربیت صحیح، یا نشان دادن کالاها و عجایب خلقت از بر و بحر از تلویزیون و اما چیزهای حرام از قبیل پخش غنا و موسیقی مطرب و اشاعه منکرات از قبیل پخش قوانین خلاف اسلام و مدح خائن و ظالم، و ترویج باطل، و ارائه چیزهایی که اخلاق جامعه را فاسد و عقاید آنها را متزلزل می‌کند، حرام و معصیت است.
- [آیت الله مظاهری] اگر کسی دوست داشته باشد که واجبی از واجبات بیارزش یا متروک شود و یا حرامی از محرّمات با ارزش و یا جایی در جامعه باز کند، گرچه در این امر قبیح خود عامل نباشد و تبلیغ نیز برای آن نکند، از نظر قرآن شریف کیفر بزرگی در دنیا و عذاب بزرگی در آخرت دارد، مثلاً کسی که دوست دارد در جامعه اسلامی، چادر جای خود را به بدحجابی و قرضالحسنه جای خود را به قرض ربوی بدهد، و قطعاً اگر توبه نکند، عذاب دردناکی در دنیا و آخرت به سراغ او خواهد آمد.
- [آیت الله علوی گرگانی] پانزده چیز از حیوان حلال گوشت حرام است: 1 - خون، 2 - فضله، 3 - نری، 4 - فرج، 5 - بچهدان، 6 - غدد که آن را دشول می‌گویند، 7 - تخم که آن را دنبلان می‌گویند، 8 - چیزی که در مغز کلّه است و به شکل نخود می‌باشد، 9 - مغز حرام که در میان تیره پشت است، 10 - پی که در دو طرف تیره پشت است، 11 - زهره دان، 12 سپرز )طحال(، 13 - بولدان )مثانه(، 14 - حدقه چشم 15 - چیزی که در میان سم است و به آن ذاتالاشاجع می‌گویند.
- [آیت الله مظاهری] افراد وسواسی که زود اطمینان به نجاست چیزی پیدا می‌کنند، یا هنگام آب کشیدن چیزی به آسانی اطمینان پیدانمیکنند نباید به اطمینان خود اعتنا کنند بلکهباید بهطور متعارف عمل کنند و اعتنای اینگونه افراد به گمان بلکه به اطمینان خود حرام است و اعمال غیر متعارف آنها موجب خسران دنیا و آخرت است.