دلیل اصلی این‌که خداوند - واجب الوجود - ماهیت ندارد، این است که ماهیت به معنای حد وجود است، حد نیز به معنای پایان و نهایت است؛ و خداوند چون بی‌نهایت و نامحدود است، بنابراین ماهیت ندارد.
توضیح کامل این مطلب را باید در تبیین اصالت وجود و اعتباری بودن ماهیت و چگونگی انتزاع ماهیت دریافت.
اما آنچه به اختصار می‌توان بیان کرد، این است که ذهن هنگامی که با واقعیت خارجی مواجه می‌شود واقعیت را در قالب ویژگیهای گوناگون؛ مثل درخت بودن، سنگ بودن، رنگی بودن، زمان‌مند بودن و غیره به انسان عرضه می‌کند. این گونه‌‌ها، قالب‌هایی برای تمایز اشیا از یکدیگرند.[1] بنابر این مفاهیم ماهوی از ویژگی «تعینی» یعنی معین، خاص و محدود بودنِ وجودات خارجی انتزاع شده‌‌اند؛ بدین معنا که ما همواره در خارج با اموری روبرو هستیم که هستی آنها متعین و محدود به حدود و ویژگیهای خاصی است. کثرات که ذهن کاوشگر با آنها مواجه می‌گردد، هیچ‌یک نامعین و نامحدود نیستند؛ زیرا در این‌صورت تمایز آنها از یکدیگر معنای محصلی نمی‌یابد. همان‌گونه که علامه‌ی طباطبائی بیان کرده، که لازمه‌ی وجود هر ماهیتی، سلب‌های بی‌شماری به عدد ماهیات دیگری است که خارج از آن موجودند.[2] از همین‌رو مفاهیم ماهوی همواره بیانگر جهت تفاوت و تمایز اشیای خارجی از یکدیگرند.[3] و به همین جهت گاهی نیز گفته‌اند: «ماهیات، همان حدود وجودات هستند».[4] بنابر این، خداوند که وجود محض، نامحدود و بی‌نهایت است، ماهیت ندارد. [1] . ر. ک: یزدان پناه، سید یدالله، مبانی و اصول عرفان نظری، ص 173، قم، مؤسسه امام خمینی، چاپ سوم، 1391ش [2] . طباطبائی، سید محمد حسین، نهایة الحکمة، ص 14، قم، مؤسسه نشر اسلامی، چاپ پنجم، 1404ق. [3] . ر. ک: مبانی و اصول عرفان نظری، ص 176. [4] . نهایه الحکمة، ص 14.
