بنا به آنچه تا به حال از وضعیت مرگ و خصوصیات آن بیان کردیم، روشن می شود که هر انسانی به فراخور باورهایی که ملتزم به آنها بود و رفتار و کرداری که در دنیا داشت وقایعی را خواهد دید. هر چند اصل رخدادها تا حدودی مشترک اند، کیفیت ها فرق می کند؛ به عنوان مثال، همه، فرشتگان را در آخرین لحظات زندگی ملاقات خواهند کرد، الّا این که مؤمنان به گونه ای و تبهکاران به گونه ای دیگر (چنان که در فصل پنجم بیان شد).
از جمله اموری که در هنگام جان دادن انسان رخ می دهد، تمثّل مال، فرزندان و عمل اوست. در روایت آمده است:
انسان در هنگام مرگ، مال و فرزندان و عمل خود را متمثّل می بیند و به مال خود می گوید: من برای کسب و اندوختن تو بسیار حریص و بخیل بودم، تو برای من چگونه ای؟ مال در پاسخ می گوید: به مقدار کفن از من برگیر. سپس به فرزندان می گوید: به خدا سوگند من شما را بسیار دوست داشتم و حفاظت می کردم، شما برای من چه می کنید؟ آنان می گویند: تو را به قبر رسانیده، در آن دفن می کنیم. آن گاه به کردار خویش می گوید: من به تو رغبتی نشان نمی دادم و برایم سنگین بودی، تو برای من چه می کنی؟ عمل انسان می گوید: من در قبر و قیامت و نشور با تو خواهم بود تا به حضور پروردگارت برسیم.[1]
پس در مجموع، حوادثی که در آخرین لحظات زندگی انسان رُخ می دهند عبارت اند از:
1. حضور شیطان برای گمراهی انسان 2. حضور اولیای دین برای مؤمنین و آنهایی که در طول عمرشان دو اصل تولّی و تبرّی را به خوبی عمل کرده اند 3. تمثل مال، فرزندان و عمل برای انسان در حال مرگ.
پی نوشتها:
[1]. ر.ک: عبدالله جوادی آملی، معاد در قرآن، ج 4، ص 216، و محمد حسین طباطبایی، انسان از آغاز تا انجام، ص 80.
منبع: مرگ، واقعیت ناشناخته، محسن میرزاپور، نشر انتشارات مرکز مدیریت حوزه علمیه قم (1383).
