مصالحه
صلح یکی از اقسام عقود میباشد.
شخصی دارای چندین فرزند است. آیا در زمان حیاتش و بدون اطّلاع بعضی از فرزندان، می تواند مقداری از املاکش را به بعضی دیگر از فرزندانش مصالحه کند؟
هر کس حق دارد در حال سلامت و در حال حیات خود هرگونه تصرّفی در اموال خود بنماید و به هر کس ببخشد.
هر کس حق دارد در حال سلامت و در حال حیات خود هرگونه تصرّفی در اموال خود بنماید و به هر کس ببخشد.
عنوان سوال:
شخصی دارای چندین فرزند است. آیا در زمان حیاتش و بدون اطّلاع بعضی از فرزندان، می تواند مقداری از املاکش را به بعضی دیگر از فرزندانش مصالحه کند؟
پاسخ:
هر کس حق دارد در حال سلامت و در حال حیات خود هرگونه تصرّفی در اموال خود بنماید و به هر کس ببخشد.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- پدر و پسری همزمان با هم در اثر یک سانحه تصادف به رحمت حق پیوسته اند. پدر دارای سه فرزند دیگر نیز می باشد، از طرف دیگر پسر که همراه پدر مرده است نیز دارای چهار فرزند می باشد، آیا از ارث پدر بزرگ به این فرزندان یتیم چیزی می رسد؟
- زن و شوهری چند فرزند دارند. یکی از فرزندان آنها، که مجرّد است، فوت می کند و از او اموالی باقی می ماند، پدر این متوفّی نیز قبل از تقسیم ارث فرزند فوت می کند. اگر پدر این فرزند دارای والدین باشد، آیا سهم الارثی که از فرزند خود دارد به والدینش می رسد؟
- آیا شخصی که اموال با او مصالحه شده میتواند بگوید: اموال مصالحه کننده جزء اموال شخصی بنده شده، و شخص مصالحه کننده هیچ گونه حق و حقوقی نسبت به اموال مصالحه شده خود ندارد؟
- اگر یکی از فرزندان خانواده ای طلاق بگیرد، و در این هنگام برای فرزند دیگرشان خواستگاری بیاید، و پدر و مادر مجبور شوند از مهریّه فرزند بزرگتر برای مخارج ازدواج فرزند دیگر هزینه کنند، چه حکمی دارد؟
- بنده یک خواهر دارم که دارای دو فرزند است که یکی دختر و دیگری پسر می باشد. شوهر خواهرم طی یک سانحه رانندگی فوت کرده و از آنجا که جد پدری فرزندان نیز به رحمت خدا رفته حق حضانت بچه ها به عهده چه کسی می باشد؟
- شخصی دارای فرزند معتاد است و این فرزند حرف های زشت و رکیک می زند و شخص، بیم تجاوز توسط او را دارد، آیا می تواند از او به مراجع قضایی شکایت کند و یا برخوردی تند با او داشته باشد؟
- شخصی، کیف جیبی را که دارای پول و کارت شناسایی بود پیدا کرد، آیا این شخص می تواند از این پول، مقداری برای فرستادن کیف به صاحبش از طریق پست خرج کند؟
- پدری چند فرزند دارد و تمام اموال خود را به دو تن از فرزندانش به عنوان مصالحه داده است ولی شرط کرده که بعد از مرگ از طرف وی کسی را حدّاکثر ظرف چهار سال برای ادای حَجّه الاسلام بفرستند، فرزند او طبق شرط عمل کرده و در سال چهارم کسی را برای حج از بلد خویش روانه کرده است ولی این نایب وقتی به شهر دیگر رسید خودش نرفت و کسی دیگر را برای حجّ میقاتی فرستاد و حجّ میقاتی انجام گرفته است در حالی که فرزندان این میّت از این جریان خبر نداشتند (ناگفته نماند که حجّ میقاتی برای مردم آن جا شناخته شده نیست و از نیابت برای حجّ بلدی انصراف دارد) سؤال این است که: الف) آیا نایب، حقّ نایب ساختن شخص دوّم را دارد؟ ب) آیاحجّ انجام گرفتهازطرف میّت صحیح است و میّت بریء الذّمّه شدهاست؟ ج) حکم مصالحه چیست؟ د) آیا به شرط عمل شده؟ زیرا فرزندان دیگر میّت، مدعی هستند که به شرط عمل نشدهاست لذا باید ما ترک به عنوان ارث بین ورثه تقسیم شود.
- پدر می تواند پول فرزند صغیر را به فرزندان دیگرش قرض داده و شرط سود کند (یعنی این مورد هم جزء استثنائات ربا است)
- فرزندی اختیار تمام اموال پدرش را دارد، و پدرش نمی تواند حج بجا آورد. فرزند بدون اطّلاع پدر، شخصی را برای وی اجیر کرده و خودش نیز برای انجام حجّ خویش مشرّف شده است. آیا حجّ اجیر از سوی پدر صحیح است؟ اگر در مدینه قصد کند که همه مخارج اجیر را از مال خودش محاسبه کند، آیا اشکال برطرف می شود؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله خوئی] شخصی در مرض موت به یکی از فرزندان خود گفته است مایلم مقداری از اموالم را در راه خیر خرج و صرف نمایم و فعلاً مبلغی نزد همان فرزند میباشد که کمتر از ثلث هم هست آیا تکلیف چیست؟ میتواند بدون اطلاع به بقیه ورثه خودش این مبلغ را در راه خیر صرف نماید یا خیر؟
- [آیت الله سبحانی] کسی درحال حیض زن خود را طلاق داده مطلقه بعد از انقضاء عده با شخصی ازدواج نموده و اکنون دارای دو فرزند می باشد طلاق و ازدواج مجدد او شرعاً چگونه است و فرزندان اخیر او چه حکمی دارند؟
- [آیت الله بهجت] فردی باغی را به مبلغ کمتری فروخته است، به این شرط که تا زمان حیاتش از مقداری از آن استفاده کند و پس از حیاتش، خریدار مقداری را برای او صرف خیرات کند. آیا چنین معامله ای صحیح است؟
- [آیت الله سبحانی] پدر به یکی از فرزندانش وصیت کرده که از طرف او حج تمتع به جا آورد ولی یکی دیگر از فرزندان بدون اینکه از این فرزند اجازه بگیرد از ماترک میت شخصی را اجیر نموده که از طرف پدر حج به جا آورد آیا ذمه مرحوم پدر بریء می شود؟
- [آیت الله خامنه ای] آیا میتوان در مجلس ترحیم شخصی که دارای فرزند صغیر است چیزی خورد؟
- [سایر] حضرت امام جواد (ع) دارای چند فرزند ذکور بوده است؟ و اگر از دو فرزند بیشتر دارند، از فرزندان ذکور غیر معروف ایشان آیا ساداتی منتسب به ایشان میباشند، یا خیر و دلیل اختلاف علما در تعداد فرزندان ذکور ایشان چیست و چرا فرزندان غیر معروف ایشان در تاریخ به وضوح از آنها نامی برده نشده است؟
- [آیت الله نوری همدانی] مادری دارای 5 فرزند است و دیگر کسی ندارد و خودش هم ضعیف و ناتوان شده؛ آیا خرج و مخارج او بر فرزند بزرگتر واجب است یا بر همه فرزندان؟
- [آیت الله علوی گرگانی] شخصی از مجتهدی که از او تقلید کرده، در حال حیاتش اجازه گرفته مقداری از سهم امام 7 را خودش به مصرف شرعی برساند، آیا بعد از فوت مجتهد، نیاز به اجازه از مجتهد زنده میباشد؟
- [آیت الله سبحانی] شخصی وصیت نموده که ثلث اموال را به فرزندانش که درطریق تحصیل باشند بدهند و سپس به اولادی که فقیر است بدهند اگر فرزندان آن مرحوم در طریق تحصیل و یا فقیر نباشند ثلث اموال چگونه تقسیم می شود؟
- [آیت الله نوری همدانی] شخصی همراه زن و فرزندانش در یک سانحه تصادف رانندگی فوت میکنند، هم خود مرد و هم همسر او، پدر و مادری دارند و فرزند دیگری هم ندارند، حکم تقسیم ارث را بین والدین زوج و زوجه ایشان بیان فرمایید:
مسائل مرتبط از این مرجع
- کسی که آثار مرگ را در خود می بیند اگر مالی نزد کسی دارد، یا در جایی پنهان کرده که ورثه نمی دانند، چنانچه به واسطه ندانستن حقشان از بین برود باید به آنان اطلاع دهد و نیز در صورتی که فرزندان صغیر دارد و اگر قیم و سرپرست معین نکند حق آنها از بین می رود یا خودشان ضایع می شوند، باید برای آنان قیم امینی معین نماید.
- هرگاه طلا و نقره سکه دار رایج را زنها به صورت زینت آلات درآورند و برای زینت از آن استفاده کنند زکات ندارد و هر گاه کسی دارای مقداری طلا و نقره است، اما هیچ کدام از آن دو به اندازه نصاب نیست زکات بر او واجب نمی باشد، هر چند قیمت مجموع آن به حد نصاب برسد.
- کسی که از اول تکلیف، خمس نداده و درآمدهایی پیدا کرده و وسایلی برای زندگی خود خریده است و الآن متوجه وظیفه خمس شده و می خواهد تکلیف خود را درباره آن ادا کند و زندگی خود را پاک نماید اگر از منافع کسب، چیزی را که به آن احتیاج ندارد خریده و یک سال از خرید آن گذشته باید خمس آن را بدهد و اگر اثاث خانه و چیزهای دیگری که به آنها نیاز دارد مطابق شأن خود خریده، پس اگر بداند در بین سالی که در آن سال فایده برده آنها را خریده است لازم نیست خمس آن را بدهد و اگر نداند که در بین سال یا بعد از تمام شدن سال بوده بنابر احتیاط واجب باید با حاکم شرع یا نماینده او مصالحه کند، یعنی تمام اموال مشکوک خود را حساب کرده و حاکم شرع بدهی او را از جهت خمس به مقداری تخمین می زند و با او مصالحه می کند و با پرداخت آن تمام اموالش پاک می شود.
- حق به هم زدن معامله را (خیار فسخ) می گویند و خریدار و فروشنده در یازده صورت می توانند معامله را فسخ کنند: 1 خیار مجلس: در صورتی که از مجلس معامله متفرق نشده باشند. 2 خیار غبن: در صورتی که یکی از دو طرف مغبون شده باشد. 3 خیار شرط: در صورتی که شرط کنند که هر دو یا یکی از آن دو تا مدت معینی حق فسخ دارد. 4 خیار تدلیس: در صورتی که خریدار یا فروشنده تقلب کند و مال خود را بهتر از آنچه هست نشان دهد. 5 خیار تخلف از شرط: در صورتی که فروشنده یا خریدار شرط کند کاری را برای طرف مقابل انجام دهد، یا جنس طرز مخصوصی باشد، سپس به آن شرط عمل نکند، در این صورت طرف مقابل می تواند معامله را فسخ کند. 6 خیار عیب: در صورتی که یکی از دو جنس یا هر دو معیوب باشد و قبلاً اطلاع نداشته باشند. 7 خیار شرکت یا خیار تبعض صفقه: در صورتی که معلوم شود مقداری از جنسی را که فروخته اند مال دیگری است که اگر صاحب آن راضی به معامله نشود خریدار می تواند معامله را به هم بزند، یا معامله را در مقداری که مال فروشنده بوده قبول کند و پول بقیه را پس بگیرد. 8 خیار رؤیت: در صورتی که فروشنده جنس معینی را که مشتری ندیده با بیان صفات بفروشد بعد معلوم شود آن طور که گفته نبوده است، در این صورت مشتری می تواند معامله را به هم بزند، همین حکم در مورد عوض نیز وجود دارد. 9 خیار تأخیر: در صورتی که مشتری پول جنسی را که نقداً خریده تا (سه روز) ندهد و فروشنده هم جنس را تحویل نداده باشد، فروشنده می تواند معامله را به هم بزند (مگر اینکه مشتری شرط کرده باشد دادن پول را تا مدت معینی تأخیر بیندازد) و اگر جنسی که فروخته شده مثل بعضی از میوه ها و سبزیها باشد که اگر یک روز بر آن بگذرد ضایع می شود چنانچه تا شب پول آن را ندهد فروشنده می تواند معامله را به هم بزند. 10 خیار حیوان: در صورتی که حیوانی را خریده باشد خریدار می تواند تا سه روز معامله را به هم بزند. 11 خیار تعذر تسلیم: در صورتی که فروشنده نتواند جنسی را که فروخته تحویل دهد مشتری می تواند معامله را فسخ کند.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله بهجت] اگر پدر، خانه و زمین و امثال آن را به فرزند خود ببخشد و در زمان حیاتش تحویل او داده باشد، آن مال ملک فرزند شده و پدر بعد از آن حق رجوع نداشته و ورثه هم بعد از فوت پدر در آن حقی ندارند.
- [آیت الله اردبیلی] پدر نمیتواند برای آن مقدار از مخارج تحصیل فرزند که بر وی واجب است، از زکات مالش به او بپردازد؛ ولی برای مخارج تحصیل زاید بر آن مقدار، چنانچه فرزند احتیاج به تحصیل داشته باشد، میتواند به وی از زکات مالش بدهد؛ بلکه در صورتی که تحصیل فرزند دارای منفعت عمومی برای مسلمین باشد هرچند فرزند خود احتیاج به تحصیل نداشته باشد و یا این که مخارج تحصیل را داشته باشد میتواند مخارج تحصیل زاید بر مقداری را که بر خودش پرداخت آن واجب است، از زکات و به عنوان سهم سبیل اللّه به او بپردازد.
- [آیت الله بهجت] اگر مال حلال با حرام مخلوط شود و انسان مقدار حرام را نداند، ولی صاحبش را بشناسد، در صورتی که انسان بداند چیز معینی مال او است و شک کند که بیشتر از آن مال هم مال او هست یا نه، باید چیزی را که یقین دارد مال او است به او بدهد، و احتیاط در این است که با او در مقداری که احتمال میدهد مال او باشد مصالحه نماید، در صورتی که مصالحه ممکن باشد، و اگر مصالحه ممکن نشد بنابر اظهر دادن زیادتر از مقداری که یقین دارد مال اوست، بر این شخص واجب نیست.
- [آیت الله اردبیلی] کسی که غایب نیست ولی اطّلاع از حال زن برای او ممکن نمیباشد، مانند شخصی که زندانی است و ملاقات ندارد، در حکم غایب است.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر زنی که فرزند داشته باشد بمیرد سهم شوهر او 41 تمام مال میت می شود بقیه اموال او به ورثه دیگر وفرقی نمی کند که فرزندان زن از این مرد باشد یا شوهر دیگر و فرقی نمی کند که شوهر فرزند داشته باشد یا خیر.
- [آیت الله اردبیلی] اگر بعد از وجوب زکات و پیش از دادن آن، خود او و زن و فرزندانش از انگور، خرما، جو یا گندم متعلّق زکات بخورند یا مثلاً بدون قصد زکات، آن را به فقیر بدهد، باید زکات مقداری را که مصرف شده بپردازد.
- [آیت الله مظاهری] از گناهان بزرگ در اسلام کوتاهی در حقوق فرزند است، زیرا همانطور که پدر و مادر در اسلام حقوقی دارند فرزندان نیز چنین هستند، و اگر پدر و مادر آن حقوق را مراعات نکنند، از نظر قرآن موجب خسران در قیامت است. حقوقی که فرزندان بر پدر و مادر دارند چند چیز است: الف) تربیت صحیح اسلامی (آشنا نمودن فرزند با احکام اسلام از اصول و فروع و اخلاق و مقیّد نمودن او به ظواهر شرع از اهمیّت دادن به واجبات و اجتناب از گناهان خصوصاً گناهان بزرگ) و اگر کوتاهی کنند، شریک در جرایم فرزند میباشند. ب) تربیت فرزند به آداب و رسوم اجتماعی و به عبارت دیگر به او ادب آموختن. ج) آموختن دانش در حدّ خوب خواندن و خوب نوشتن. د) فراهم نمودن راهی برای زندگی متوسّط و پرهیزدادن او از تنبلی و بیکاری. ه) فراهم کردن مقدّمات ازدواج برای فرزند خصوصاً اگر دختر باشد که در روایات اهلبیت(سلاماللهعلیهم) برای ازدواج دختر بیشتر سفارش و تأکید شده است. و) گذاشتن اسم اسلامی که سفارش در نامهای پیامبر گرامی و اهلبیت او(سلاماللهعلیهم) زیاد شده است، و شیعه باید از انتخاب نامهای غیر اسلامی برای فرزندان خود پرهیز کند و سزاوار نیست که با وجود اسمهای اهلبیت(سلاماللهعلیهم) برای فرزند خود نام دیگری را انتخاب کند.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر میّت عمو و عمّه و دایی و خاله نداشته باشد، مقداری که به هر عمو و عمّه میرسد به فرزندان آنان و مقداری که به هر دایی و خاله میرسد به فرزندان آنها داده میشود که در اینجا فرزندان آنان سهم خود را به گونهای تقسیم میکنند که هر مذکّر دو برابر مؤنّث ببرد و اگر فرزندان آنها هم نباشند، وارث میّت عمو و عمّه و دایی و خاله پدر و عمو و عمّه و دایی و خاله مادر او میباشند که 13 مال را عمو و عمّه و دایی و خاله مادر میّت میبرند و23 باقی مانده را عمو و عمّه و دایی و خاله پدر میّت میبرند، نحوه تقسیم مال بین عمو و عمّه و دایی و خاله پدر یا مادر میّت همچون نحوه تقسیم مال بین عمو و عمّه و دایی و خاله خود میّت است که در مسائل گذشته توضیح داده شد.
- [آیت الله بهجت] انفاق و تأمین مخارج زندگی پدر و مادر و پدربزرگ و مادربزرگ هرچه بالا روند بر فرزند واجب است، و همچنین تأمین مخارج فرزندان و اولاد آنها هرچه پایین آیند. و این دو حکم در صورتی است که آنها فقیر باشند، و انفاق بر غیر اینها، از برادران و خواهران و عموها و داییها واجب نیست، اگرچه مستحب مؤکد است.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر انسان مقدار بدهی خود را بداند و طلبکار او نداند، چنانچه طلبکار طلب خود را به کمتر از مقداری که هست صلح کند مثلا پنجاه تومان طلبکار باشد و طلب خود را به ده تومان صلح نماید، زیادی برای بدهکار حلال نیست مگر آن که مقدار بدهی خود را به او بگوید و او را راضی کند یا طوری باشد که اگر مقدار طلب خود را می دانست، باز هم به آن مقدار صلح می کرد و اگر انسان مقدار بدهی خود را نداند و با طلبکار مصالحه کند برئ الذمه می شود هرچند مقدار بدهی او کمتر یا بیشتر از مبلغ مورد مصالحه باشد.