فراموشی
نسیان به معنای فراموشی است و در قرآن چندین بار به کار رفته است.
اگر حاجی بر اثر جهل یا فراموشی خارج از منی حلق کرد و تنها پس از بازگشت به وطنش حکم مسأله را دانست یا به یاد آورد، تکلیفش چیست؟
اگر برایش ممکن باشد که موی چیده اش را به منی بفرستد، لازم است که چنین کند وگرنه بر او چیزی نیست.
اگر برایش ممکن باشد که موی چیده اش را به منی بفرستد، لازم است که چنین کند وگرنه بر او چیزی نیست.
عنوان سوال:
اگر حاجی بر اثر جهل یا فراموشی خارج از منی حلق کرد و تنها پس از بازگشت به وطنش حکم مسأله را دانست یا به یاد آورد، تکلیفش چیست؟
پاسخ:
اگر برایش ممکن باشد که موی چیده اش را به منی بفرستد، لازم است که چنین کند وگرنه بر او چیزی نیست.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- اگر حاجی در کشتارگاه جدید واقع شده در خارج از حدود منی پس از ذبح با علم به این که تقصیر باید در منی باشد و یا بر اثر جهل به مسأله، تقصیر کرد، حکمش چیست؟
- اگر شخصی بر اثر جهل یا فراموشی در عمره مفرده طواف النساء را قبل از تقصیر به جای آورد، تکلیفش چیست؟
- اگر عمره گزار پیش از سعی، عالماً و عامداً و یا بر اثر جهل یا فراموشی تقصیر کرد، حکمش چیست؟
- اگر شخصی بر اثر جهل یا فراموشی دو بار تقصیر کند : یک بار پس از نماز طواف و دیگری پس از سعی، چه حکمی دارد؟
- اگر حاجی شب یازدهم ذی حجه حلق یا تقصیر کند، مُجزی از او است؟
- اگر حاجی یا عمره گزار پس از بازگشت از مکه مکرّمه در این که طواف النساء را به جای آورده است یا نه شک کرد، تکلیفش چیست؟
- اگر حاجی پس از سعی تقصیر کرد و آن گاه متوجه نقصان سعی خود شد، چه کند؟
- اگر حاجی به عمد ذبح را به تأخیر اندازد، آیا برایش جایز است که پیش از آن حلق کند؟
- در رساله مناسک فرموده اید : (احتیاط در تأخیر انداختن حلق و تقصیر تا به دست آوردن قربانی در منی است.) حال آیا برای تحقق به دست آوردن، کافی است که وکیل گروهی به تعداد موکلین خود قربانی بخرد، بی آن که معین سازد که این قربانی برای فلان شخص است، تا حلق یا نقصیر برای موکلین او جایز باشد؟
- اگر حاجی اول صبح روز دوازدهم جمرات سه گانه را رمی کرد و سپس به مکه بازگشت، آیا بر او واجب است که قبل از زوال به منی بازگردد؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله بروجردی] حاجی در منی پیش از حلق سر، یا تقصیر میتواند برای طواف به مکّه بر گردد یا خیر؟
- [آیت الله وحید خراسانی] حاجی در مذبح بعد از قربانی فورا تقصیر کرده که دچار تطهیر نجاست بدن و لباس احرام نگردد و بعد از رسیدن به چادر حلق کند از یک طرف صروره است و از طرفی در حلق قصد احلال نکرده تکلیفش چیست
- [آیت الله خوئی] اگر حاجی، از روی جهل به مسئله در شب ذبح یا حلق نماید مجزی است یا نه؟
- [آیت الله اردبیلی] کسی به خاطر جهل به مسأله و یا غفلت و نسیان، حلق و تقصیر را در غیر سرزمین منی انجام داده؛ ولی هنوز اعمال مکه را به جا نیاورده است. آیا با وجود فرصت، تکرار حلق و تقصیر در منی لازم است یا خیر؟
- [آیت الله اردبیلی] اگر وظیفه شخصی حلق نمودن باشد نه تقصیر، و حلق نمودن، باعث خونریزی شود، تکلیفش چیست؟
- [آیت الله مظاهری] کسی که به واسطة عذری مثل فراموشی، در منی حلق یا تقصیر نکند و به مکّه برود چنانچه قبل از اعمال مکّه عذر او بر طرف شود، آیا باید به منی بازگردد یا تقصیر در مکّه کافی است؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] هرگاه شخصی بر اثر جهل و بی اطّلاعی از مسأله، یا از روی نسیان و فراموشی، یا عمد، تقصیر عمره مفرده را ترک کند، و طواف نساء و نماز آن را به جا آورد، چه وظیفه ای دارد؟
- [آیت الله اردبیلی] کسی که در عمره مفرده، از روی جهل یا فراموشی، تقصیر را بعد از طواف نساء انجام داده است، آیا عمرهاش صحیح است؟
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر در موردی که حاجی باید حلق کند بجای حلق تقصیر کرده است وظیفه اش چیست ایا کفاره دارد یا نه
- [آیت الله خوئی] اگر کسی حلق و تقصیر نماید خارج منی و نداند که در خارج منی حلق نموده تا آنکه به وطن خود باز گردد حکم او چیست؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- چند چیز برای روزهدار مکروه است و از آن جمله است : 1 دوا ریختن به چشم و سرمه کشیدن ، در صورتی که مزه یا بوی آن به حلق برسد . 2 انجام دادن هر کاری مانند خون گرفتن ، و حمام رفتن که باعث ضعف می‌شود . 3 دارو در بینی ریختن ، اگر نداند که به حلق میرسد ، و اگر بداند به حلق میرسد جایز نیست . 4 بو کردن گیاههای معطّر . 5 نشستن زن در آب . 6 استعمال شیاف . 7 تر کردن لباسی که در بدن است . 8 کشیدن دندان ، و هر کاری که بواسطه آن از دهان خون بیاید . 9 مسواک کردن با چوب تر . 10 بی جهت آب یا چیزی روان در دهان کردن . و نیز مکروه است انسان بدون قصد بیرون آمدن منی زن خود را ببوسد ، یا کاری کند که شهوت خود را به حرکت آورد .
- هشت چیز روزه را باطل میکند: اوّل: خوردن و آشامیدن. دوّم: جماع. سوّم: استمناء. و استمناء آن است: که مرد با خود یا بهوسیله دیگری بدون جماع، کاری کند که منی از او بیرون آید. و تحقق آن در زن به نحوی است که در مسأله (???) بیان شد. چهارم: دروغ بستن به خدا و پیغمبر و جانشینان پیغمبر علیهم السلام بنا بر احتیاط واجب. پنجم: رساندن غبار غلیظ به حلق بنا بر احتیاط واجب. ششم: باقی ماندن بر جنابت و حیض و نفاس تا اذان صبح. هفتم: اماله کردن با چیزهای روان. هشتم: عمداً قی کردن. و احکام اینها در مسائل آینده گفته می‌شود: ? خوردن و آشامیدن:
- در سجده باید دو انگشت بزرگ پاها را بر زمین بگذارد ، ولی لازم نیست که سر دو انگشت را بر زمین بگذارد بلکه گذاشتن پشت یا روی آنها نیز کفایت میکند . و اگر انگشت بزرگ را نگذارد و انگشتهای دیگر پا یا روی پا را بر زمین بگذارد ، یا بواسطه بلند بودن ناخن ، شست به زمین نرسد نماز باطل است ، و کسی که از روی تقصیر و ندانستن مسأله نمازهای خود را اینطور خوانده ، باید دوباره بخواند .
- اگر بواسطه ندانستن مسأله ، چیزی از واجبات رکنی نماز را کم کند ، نماز باطل است . و امّا کم کردن واجب غیر رکنی از جاهل قاصر مانند کسی که به گفته شخصی موثقی یا رساله معتبری اعتماد کرده وبعداً خطای او ، یا رساله معلوم شده است نماز را باطل نمیکند . و چنانچه بواسطه ندانستن مسأله هر چند از روی تقصیر حمد و سوره نماز صبح و مغرب و عشا را آهسته بخواند ، یا حمد و سوره نماز ظهر و عصر را بلند بخواند ، یا در مسافرت نماز ظهر و عصر ، و عشا را چهار رکعتی بخواند ، نمازش صحیح است .
- شرط دوم : لباس نمازگزار که با آن عورتین خود را میپوشاند باید بنابر احتیاط واجب مباح باشد ، و کسی که میداند پوشیدن لباس غصبی حرام است ، یا اینکه از روی تقصیر حکم مسأله را نداند ، اگر عمداً در آن لباس نماز بخواند ، بنابر احتیاط باطل است . ولی در چیزهائی که به تنهائی عورت را نمیپوشاند ، و همچنین چیزهائی که فعلاً نمازگزار آنها را نپوشیده ، مانند دستمال بزرگ ، یا لنگی که در جیب گذاشته شود اگر چه بشود عورت را با آنها پوشانید ، و همچنین چیزهائی که نمازگزار آنها را پوشیده ولی ساتر مباح دیگری دارد ، در تمام این صور غصبی بودن آنها به نماز ضرری ندارد ، هر چند احتیاط در ترک است .
- سربریدن حیوان چند شرط دارد : اول : کسی که سر حیوان را میبرد چه مرد باشد چه زن باید مسلمان باشد ، و بچه مسلمان هم اگر ممیّز باشد یعنی : خوب و بد را بفهمد میتواند سر حیوان را ببرد . و امّا کسی که از کفّار غیر کتابی ، یا از فرقههائی است که در حکم کفّارند ، مانند نواصب ، اگر سر حیوان را ببرد آن حیوان حلال نمیشود ، بلکه کافر کتابی نیز اگر سر حیوان را ببرد هر چند (بسم اللّه) هم بگوید ، بنابر احتیاط واجب آن حیوان حلال نمیشود . دوم : سر حیوان را در صورت امکان با چیزی ببرند که از آهن باشد ، و بریدن با چاقوی استیل بنابر احتیاط واجب کافی نیست . ولی چنانچه آهن پیدا نشود با چیز تیزی که چهار مجرای آن را جدا کند ، مانند شیشه و سنگ نیز می‌شود سر آن را برید ، هر چند ضرورتی مقتضی سربریدنش نباشد . سوم : در موقع سربریدن ، حیوان رو به قبله باشد ، پس اگر نشسته یا ایستاده باشد رو به قبله بودن آن همانند رو به قبله بودن انسان در نماز است ، و اگر حیوان بر طرف راست یا چپ خوابیده باشد باید محل بریدن و شکم حیوان رو به قبله باشد و لازم نیست پاها و دستها و صورت آن رو به قبله باشد . و کسی که میداند باید رو به قبله سر ببرد اگر عمداً حیوان را رو به قبله نکند ، حیوان حرام می‌شود ، ولی اگر فراموش کند ، یا مسأله را نداند ، یا قبله را اشتباه کند ، اشکال ندارد ، و اگر نداند قبله کدام طرف است ، یا نتواند هر چند با کمک دیگری حیوان را رو به قبله کند ، در صورتی که حیوان چموش باشد ، یا در چاه ، یا چالهای افتاده باشد و ناچار باشد آن را ذبح کند ، به هر طرف ذبح کند اشکال ندارد . و همچنین اگر بترسد معطّلی برای رو به قبله کردن آن موجب مرگش شود . و ذبح مسلمانی که معتقد نیست باید رو به قبله ذبح شود ، صحیح است هر چند رو به قبله نکشد . و احتیاط مستحب آن است که کسی که حیوان را سر میبرد نیز رو به قبله باشد . چهارم : هنگام سربریدن یا پیش از آن در زمان متصل به آن به نیّت سربریدن ، خود ذابح نام خدا را ببرد ، و نام بردن غیر ذابح کافی نیست ، و همینقدر که بگوید : (بسم اللّه) یا (اللّه أکبر) کافی است ، بلکه اگر تنها بگوید : (اللّه) نیز کافی است گر چه خلاف احتیاط است . و اگر بدون قصد سربریدن نام خدا را ببرد ، یا از روی جهل به مسأله نام خدا را نبرد ، آن حیوان حلال نمیشود ، ولی اگر از روی فراموشی نام خدا را نبرد اشکال ندارد . پنجم : حیوان بعد از سربریدن حرکتی بکند ، اگر چه مثلاً چشم ، یا دم خود را حرکت دهد ، یا پای خود را به زمین زند ، و این در صورتی لازم است که زنده بودن آن حیوان در حال ذبح مشکوک باشد و گرنه لازم نیست . ششم : از بدن حیوان به اندازه معمول خون بیرون آید ، پس اگر خون در رگهایش بسته شود و بیرون نیاید و یا آنکه خون بیرون آمده نسبت به نوع آن حیوان کم باشد ، آن حیوان حلال نمیشود ، ولی اگر کم بودن خون از این جهت باشد که حیوان پیش از سربریدن خونریزی کرده است اشکال ندارد . هفتم : آنکه بریده شدن گلو به قصد ذبح باشد ، پس اگر چاقو از دست کسی بیفتد و گلوی حیوان را ناخواسته ببرد ، یا ذابح خواب یا مست یا بیهوش یا کودک یا دیوانه غیر ممیز باشد ، یا برای مقصود دیگری چاقو را بر گلوی حیوان بکشد و اتفاقاً بریده شود ، حلال نمیشود .
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله خوئی] اگر انسان عمداً یا از روی ندانستن مسأله، از روی تقصیر در نماز عورتش را نپوشاند نمازش باطل است.
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر به واسطه ندانستن مساله از روی تقصیر چیزی از واجبات نماز را کم یا زیاد کند نماز باطل است ولی جاهل قاصر یا کسی که از روی فراموشی واجبات غیر رکنی نماز را کم یا زیاد کند نماز صحیح است و حکم واجب رکنی در مساله گذشت و اگر به واسطه ندانستن مساله حمد و سوره نماز صبح و مغرب و عشاء را اهسته بخواند یا حمد و سوره نماز ظهر و عصر را بلند بخواند یا در مسافرت نماز ظهر و عصر و عشاء را چهار رکعتی بخواند هر چند ندانستن او از روی تقصیر باشد نمازش صحیح است
- [امام خمینی] اگر به واسطه تقصیر در ندانستن مساله، چیز نجسی را نداند نجس است، مثلا نداند عرق شتر نجاستخوار نجس است و با آن نماز بخواند، نمازش باطل است.
- [آیت الله خوئی] اگر به واسط ندانستن مساله از روی تقصیر چیز نجس را نداند نجس است، مثلًا نداند عرق کافر نجس است و با آن نماز بخواند نمازش باطل است.
- [آیت الله جوادی آملی] .اگر کسی عمداً با بدن یا لباس نجس نماز را اقامه کند, نماز او باطل است, هرچند بر اثر تقصیر در یاد گرفتنِ حکم شرعی باشد و نداند که نماز با لباس یا بدن نجس, باطل است.
- [آیت الله شبیری زنجانی] کسی که روزه واجب معیّن را گرفته، همچون روزه ماه رمضان یا قضای آن (با تفصیلی که در مسأله 1709 خواهد آمد) یا برای حج یا عمره احرام بسته، نباید غسل ارتماسی کند و اگر بدون عذر غسل ارتماسی کند بنا بر احتیاط استحبابی مؤکّد غسل او باطل است ولی اگر کسی به جهت عذری مانند فراموشی یا ندانستن مسأله بدون تقصیر غسل ارتماسی کند، غسل او بیتردید صحیح است.
- [آیت الله اردبیلی] چند چیز برای روزهدار مکروه است و از آن جمله است: دوا ریختن به چشم و سرمه کشیدن در صورتی که مزه یا بوی آن به حلق برسد؛ انجام دادن هر کاری که مانند خون گرفتن و حمّام رفتن باعث ضعف شود؛ انفیه کشیدن اگر نداند که به حلق میرسد و اگر بداند به حلق میرسد، جایز نیست؛ بو کردن گیاههای معطر؛ استعمال شیاف؛ تر کردن لباسی که در بدن است؛ کشیدن دندان و هر عملی که به واسطه آن از دهان خون بیاید؛ مسواک کردن با مسواکِ تر و نیز مکروه است انسان بدون قصد بیرون آمدن منی، زن خود را ببوسد یا عملی انجام دهد که شهوت خود را تحریک کند؛ ولی اگر به قصد بیرون آمدن منی باشد و یا احتمال دهد که منی خارج شود، گرچه منی نیز خارج نشود، روزه او باطل می‌شود. همچنین نشستن زن روزهدار در آب مکروه است بلکه احتیاط مستحب این است که در آب ننشیند.
- [آیت الله مکارم شیرازی] هرگاه به واسطه باد یا جارو کردن زمین، غبار غلیظی برخیزد و بر اثر عدم مواظبت به حلق برسد، روزه اش باطل می شود (همانطور که در مسأله قبل آمد)
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر به جهت عذری به نیت غسل سر را در آب فرو برد؛ مثل اینکه فراموش کند که روزه است یا بدون تقصیر مسأله را نداند، غسل او صحیح است و معصیتی نکرده است.
- [آیت الله سبحانی] چند چیز برای روزه دار مکروه است و از آن جمله است: 1. دوا ریختن به چشم و سرمه کشیدن در صورتی که مزه یا بوی آن به حلق برسد، 2. انجام دادن هر کاری که مانند: خون گرفتن و حمام رفتن باعث ضعف می شود، 3.انفیه کشیدن اگر نداند که به حلق می رسد و اگر بداند به حلق می رسد نباید انجام دهد، 4. بو کردن گیاهان معطّر، 5. نشستن زن در آب، 6. استعمال شیاف، 7.تر کردن لباسی که در بدن است، 8.کشیدن دندان و هر کاری که به واسطه آن از دهان خون بیاید، 9. مسواک کردن به چوب تر، 10. انسان بدون قصد بیرون آمدن منی زن خود را ببوسد، یا کاری کند که شهوت خود را به حرکت آورد. و اگر به قصد بیرون آمدن منی باشد، روزه او باطل می شود اگرچه منی بیرون نیاید. کفّاره روزه