اموال
اَمْوال، اصطلاحی در فقه اسلامی که به مباحثی درباره جمع و خرج دارایی‌های عمومی می‌پردازد.
متوفی وصیّت نموده که 31 اموال او را صرف نماز و روزه کنند و برای او پنج سال نماز و روزه بگیرند. اگر ورثه یا وصیّ عمل به وصیت نکردند، وظیفه ی پسر بزرگ چیست؟ و بر فرض عمل به وصیّت، اگر احتمالاً نماز و روزه قضای او بیش از پنج سال بود، وظیفه چیست؟
آن چه را که اضافه بر پنج سال، پسر بزرگ یقین به قضا شدن آن دارد، باید قضا نماید. هم چنین اگر ورثه یا وصیّ در عمل به وصیّت معصیت کنند.
آن چه را که اضافه بر پنج سال، پسر بزرگ یقین به قضا شدن آن دارد، باید قضا نماید. هم چنین اگر ورثه یا وصیّ در عمل به وصیّت معصیت کنند.
عنوان سوال:
متوفی وصیّت نموده که 31 اموال او را صرف نماز و روزه کنند و برای او پنج سال نماز و روزه بگیرند. اگر ورثه یا وصیّ عمل به وصیت نکردند، وظیفه ی پسر بزرگ چیست؟ و بر فرض عمل به وصیّت، اگر احتمالاً نماز و روزه قضای او بیش از پنج سال بود، وظیفه چیست؟
پاسخ:
آن چه را که اضافه بر پنج سال، پسر بزرگ یقین به قضا شدن آن دارد، باید قضا نماید. هم چنین اگر ورثه یا وصیّ در عمل به وصیّت معصیت کنند.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- شخصی پنج سال قبل، مبلغی به عنوان اجرت نماز و روزه گرفته ولی به انجام آن موفّق نشده و فوت کرده، در وصیّت نامه ذکر کرده مبلغ مذکور را ورثه بابت نماز و روزه برای فلانی صرف کنند. با توجه به این که مقدار نماز و روزه مشخّص نیست، وظیفه ی ورثه چیست. آیا به قیمت آن روز به مقدار پولی که گرفته باید نماز و روزه بگیرند، یا به مبلغ و نرخ امروز هر قدر که باشد؟
- شخصی وصیت کرده ثلث مالش را صرف نماز و روزه ی قضا نمایند. با ثلث مالش می توان 80 سال برایش نماز و روزه گرفت. در حالی که این شخص 50 سال بیشتر عمر نکرده است. وظیفه ی ما را بیان فرمایید؟
- آیا می توان بر فرض، یک سال فقط نماز قضای صبح خواند، سال بعد قضای نماز ظهر و... تا پنج سال؟
- در وصیّت نامه ی متوفّی در مورد قطعه ای باغ در عقدنامه ی نکاحیه آمده است: این قطعه زمین را به دخترها بدهند، به شرط این که هر سالی پنج شب یا روز روضه ی سیّدالشهداء علیه السّلام را اقامه نمایند و اگر چنین نکردند، وصیّ من فلانی چنین کاری را انجام دهد و زمین را تصرّف کند، نسل اندر نسل، تا به حال وصیّ چنین می کرد ولی فرزندان وصیّ چنین نکرده اند. آیا جایز است زمین را بفروشند و پولش را صرف روضه خوانی و یا در امور خیریّه مصرف نمایند؟
- شخص متوفّی پنجاه سال پیش وصیت کرده که مبلغ معینی را بابت زکات بدهند ولی ورثه عمل نکرده اند. حال که می خواهند عمل کنند، همان مبلغ را بدهند یا ارزش امروزی آن را حساب کنند؟
- نماز و روزه هایی از اینجانب به جهت جهل به بعضی احکام غسل جنابت، محکوم به قضا می باشد و در زمان فوت ادایی آن، مقلّد مرجع متوفّی بودم، آیا وظیفه ی قضای آن ها، طبق فتوای مرجع متوفّی باید باشد یا بر طبق فتوای مجتهد زنده؟
- مردی که دارای دو پسر و سه دختر و همسر بوده، بیست سال است از دنیا رفته، در زمان فوت وی یکی از دختران مبتلا به بیماری روانی و یکی از فرزندان پسرش صغیر بوده است. پسر بزرگ به اتّفاق مادر اموال باقی مانده متوفّی را بیش از سهم ارثیه برای خود قرار داده و به امضای همگان رسانده است؟ اکنون وارثین از جریان اطّلاع پیدا کرده اند، وظیفه ی وارثین دیگر چیست؟
- میّتی برای نماز و روزه به ثلث وصیّت نموده است، با فرض این که می دانیم وی اهل نماز و روزه بوده است، ولی احتمال قوی در کسب و کار حقّ النّاس و مظالم بر عهده ی او است. آیا می توان بخشی از ثلث را ردّ مظالم داد؟
- اگر یقین دارند که پسر بزرگ تر، قضای نماز و روزه های میّت را به جا نمی آورد، چه کنند؟
- پدری تمام اموال خود را طبق نوشته ای به وارثین داده است، فقط گاو و گوسفند و طویله را بابت ثلث مال خود تعیین نموده است که بعد از فوت جهت مراسم سوّم و هفتم و... و بدهکاری صرف شود و بقیّه ی اموال اگرمانده باشد به دو فرزندش مربوط است، آیا وارثین دیگر می توانند ادّعا کنند که از این گاو و گوسفند سهم می برند و یا مربوط است به همان دو فرزندی که متوفّی در وصیت از آن ها نام برده است؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله خامنه ای] مردی کمتر از ثلث اموالش را برای همسرش وصیّت کرده و پسر بزرگترش را وصیّ خود قرار داده است، ولی سایر ورثه به این وصیّت اعتراض دارند، وصیّ دراین حالت چه وظیفه ای دارد؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] فردی به صورت شفاهی وصیّ و ناظری برای خود مشخّص نموده، امّا وصیّت نامه کتبی ندارد. آیا اموال او ثلث می‌شود؟ اگر ثلث نمی‌شود، آیا ورثه میتوانند برای ذخیره اخروی پدر، بخشی از اموال را ثلث قرار دهند؟
- [آیت الله سبحانی] شخصی وصیت کرده بود که پس از کفن و دفن و مقداری نماز و روزه، ثلث اموالش را به فقیر بدهند، لکن ورّاث، اموال را تقسیم و در ثلث، به وصیت عمل نکردند و سهم خود را یکی پس از دیگری فروختند. اکنون پس از گذشت چند سال حاضر شده اند که به وصیت عمل کنند. لطفاً وظیفه ی ایشان را مشخص نمایید؟
- [آیت الله بروجردی] زیدی وصیت به خمس نموده و تعیین مقدار آن را نکرده، تکلیف وصی و ورثه چیست؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] شخصی مبلغی را که زاید بر ثلث اموالش می باشد، جهت نماز و روزه وصیت کرده است. ورثه بیش از ثلث را امضا نمی کنند. در این صورت آیا بر وصی واجب است طبق وصیت، تمام آن مبلغ را صرف نماز و روزه کند، گرچه ورثه راضی نباشند؟
- [آیت الله خامنه ای] ج: ترجیحی بین نماز و روزه نیست و بر ورثه واجب نیست که ما ترک وی را صرف قضای نماز و روزه او نمایند، مگر آنکه در این باره وصیت کرده باشد، که در این صورت باید به وصیت او در اجیر گرفتن از ثلث ترکه برای قضای نماز و روزه اش به هر مقدار که کفایت می کند، عمل کنند.
- [آیت الله اردبیلی] کسی نماز و روزه قضا دارد و وصیت کرده که آن‌ها را از ثلث اموالش به جا آورند و ثلث اموال هم برای این امر کفایت میکند. به این ترتیب، آیا پس از مردن این شخص، پسر بزرگترش باز هم وظیفهای نسبت به نماز و روزههای قضای او دارد یا خیر؟ اگر ورثه به وصیت او عمل نکنند، چه حکمی دارد؟
- [آیت الله خامنه ای] آیا جایز است ورثه، وصی را وادار به پرداخت مبلغ معیّنی برای قضای نماز و روزه از طرف میّت نمایند؟ و وصیّ در این مورد چه تکلیفی دارد؟
- [آیت الله خامنه ای] اگر خود متوفّی وصیّت نموده باشد که اموالش بعد از فوت بین ورثه تقسیم نشود تا همه ورثه به حدّ رشد برسند چه حکمی دارد؟
- [آیت الله خامنه ای] با توجه به اینکه من پسر بزرگ پدرم هستم و شرعاً باید قضای نماز و روزه های او را بجا بیاورم، در موردی که قضای نماز و روزه چند سال بر عهده پدرم باشد، ولی وصیّت کرده باشد که فقط قضای نماز و روزه یک سال برای او بجا آورده شود، تکلیف من چیست؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- اگر وصیت کند که بدهی او را بدهند و برای نماز و روزه او اجیر بگیرند و کار مستحبی هم انجام دهند، چنانچه وصیت نکرده باشد که اینها را از ثلث بدهند، باید بدهی او را از اصل مال بدهند و اگر چیزی زیاد آمد، ثلث آن را به مصرف نماز و روزه و کارهای مستحبی که معین کرده برسانند، و در صورتی که ثلث کافی نباشد، اگر ورثه اجازه بدهند باید وصیت او عملی شود و اگر اجازه ندهند، باید نماز و روزه را از ثلث بدهند و اگر چیزی زیاد آمد به مصرف کار مستحبی که معین کرده برسانند.
- اگر وصیت کند که از ثلث مال او خمس و زکات یا بدهی دیگر او را بدهند و برای نماز و روزه او اجیر بگیرند و کار مستحبی هم مثل اطعام به فقرا انجام دهند، چنانچه ثلث مال او به اندازه این کارها بود، به آن عمل می‌شود، و اگر کمتر بود، اول واجبات مالی او، مثل خمس، زکات، بدهی و حج واجب را انجام میدهند و اگر اضافه آمد واجبات بدنی مثل نماز و روزه، و اگر باز هم چیزی از ثلث اضافه آمد به مصرف مستحبات میرسانند، مگر اینکه معلوم باشد که منظور میت این نبوده که فقط از ثلث مصرف شود که در این صورت واجبات مالی که قسم اول است از اصل مال میت برداشته می‌شود و بقیه از ثلث، و اگر منظور میت مبهم بود، احتیاط در این است که آنچه بیش از ثلث مصرف می‌شود، با اجازه ورثه باشد.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله فاضل لنکرانی] وصی باید بالغ و عاقل و مورد اطمینان باشد. و اگر وصیت کننده مسلمان باشد چنانچه عمل به وصیت موجب استیلاء بر ورثه ای که در این فرض طبعاً مسلمان خواهند بود باشد، لازم است مسلمان باشد.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر چند نفر که از همدیگر ارث میبرند مثل پدر و پسر و زن و شوهر در یک حادثه بمیرند و معلوم نباشد کدامیک اول مرده اند همه از یکدیگر ارث میبرند. در تقسبم ارث فرض میکنیم که اول یکی از آن‌ها فوت نموده و بنا بر این فرض اموال او را بین ورثه او تقسیم میکنیم و سهم کسانی که فوت کرده اند را به ورثه زنده آن‌ها میدهیم. سپس فرض میکنیم که دیگری اول فوت نموده وبنا بر این فرض اموال او را بین ورثه او تقسیم میکنیم (در این فرض کسی را که در فرض سابق فرض کرده بودیم اول مرده است زنده فرض میکنیم) و سهم الارث افرادی که فوت شده اند را به ورثه زنده آن‌ها میدهیم.
- [آیت الله شبیری زنجانی] کسی که نشانههای مرگ را در خود میبیند، اگر نماز و روزه قضا دارد، باید وصیّت کند که برای او نایب بگیرند، مگر مطمئن باشد که کسی نماز و روزه او را بدون وصیّت هم بجا می‌آورد و اگر برای نایب گرفتن باید از مال میّت صرف کرد، به مقدار ثلث مال از مال میّت بر میدارند و برای برداشتن مقدار بیشتر از مال میّت باید ورثه اجازه دهند و اگر مالی هم نداشته باشد باید به بهترین راه ممکن کاری کند که نماز و روزه او به جا آورده شود، مثلاً اگر احتمال دهد کسی بدون آن که چیزی بگیرد آن‌ها را انجام دهد، وصیّت میکند تا نماز و روزه وی به جا آورده شود و اگر قضای نماز و روزه او به تفصیلی که در مسأله 1399 گفته شد بر پسر بزرگترش واجب باشد، باید به او اطّلاع دهد یا وصیّت کند که برای او به جا آورد یا به طریق دیگر، کاری کند که نماز و روزه او انجام گیرد.
- [آیت الله سبحانی] بعد از مرگ پدر و مادر; پسر بزرگتر باید قضای نماز و روزه او را به تفصیلی که در مسأله1325 گفته شد، به جا آورد ولی قضای روزه مادر بر پسر واجب نیست.
- [امام خمینی] بعد از مرگ پدر، پسر بزرگتر باید قضای نماز و روزه او را به تفصیلی که در مساله گفته شد بجا آورد، ولی قضای روزه مادر بر پسر واجب نیست.
- [آیت الله مکارم شیرازی] بعد از مرگ پدر یا مادر باید پسر بزرگتر قضای نماز و روزه آن‌ها را به شرحی که در مسائل قضای نماز گفته شد (1205) به جا آورد.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اگر اجیر پیش از تمام کردن نمازهای میت بمیرد و خودش هم نماز قضا داشته باشد، باید با توجه به آنچه در مسأله پیش گفته شد از مال او برای نمازهایی که اجیر بوده دیگری را اجیر نمایند و اگر چیزی زیاد آمد، در صورتی که وصیت کرده باشد، برای او نماز استیجار نمایند و ورثه هم وصیت او را در زاید بر ثلث اجازه کرده باشند باقی مانده ترکه او را صرف استیجار نماز برای او نمایند و اگر ورثه اجازه نکردند ثلث باقی مانده را به مصرف نمازش برسانند.
- [آیت الله سبحانی] کسی که نشانه های مرگ را در خود می بیند، اگر نماز و روزه قضا دارد، باید وصیت کند که از مال خودش برای او اجیر بگیرند، بلکه اگر مال نداشته باشد ولی احتمال بدهد کسی بدون آنکه چیزی بگیرد آن‌ها را انجام می دهد، باز هم واجب است وصیت نماید، و اگر قضای نماز و روزه او بر پسر بزرگترش واجب باشد، باید به او اطلاع دهد، یا وصیت کند که برای او به جا آورند.
- [آیت الله وحید خراسانی] کسی که نشانه های مرگ را در خود می بیند اگر نماز و روزه قضا دارد باید برای انجام انها وصیت کند مثل این که وصیت کند که از مال خودش برای انها اجیر بگیرند و اگر مال نداشته باشد و احتمال بدهد کسی تبرعا انجام بدهد بازهم واجب است وصیت نماید و اگر قضای نماز و روزه او به تفصیلی که در مساله گذشت بر پسر بزرگترش واجب باشد باید به او اطلاع دهد
- [آیت الله فاضل لنکرانی] بعد از مرگ پدر، پسر بزرگتر باید قضای نماز و روزه او را بتفصیلی که در بحث نماز قضا گفته شد بجا آورد، و بنابر احتیاط واجب قضای روزه مادر را نیز بجا آورد.