تقسیم
تقسیم (بلاغت)، استیفای اقسام موجود برای یک شیء و بیان وضع آنها است.
یکی از برادرانم با رضایت سهم خود را از ارث به من بخشید، ولی بعد از مدتی قبل از آن که ارث بین ورثه تقسیم شود، از هبه خود رجوع کرد مسأله چه حکمی دارد؟
اگر قبض و اقباض ولو به نحو مشاع نشده، حق رجوع دارد.
اگر قبض و اقباض ولو به نحو مشاع نشده، حق رجوع دارد.
عنوان سوال:
یکی از برادرانم با رضایت سهم خود را از ارث به من بخشید، ولی بعد از مدتی قبل از آن که ارث بین ورثه تقسیم شود، از هبه خود رجوع کرد مسأله چه حکمی دارد؟
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- در مورد سهم الارث، اگر ورثه به نحوی در تقسیم توافق کردند، آیا می توانند خلاف توافق عمل نمایند و توافق نامه را ابطال نمایند؟
- ارث باقی مانده از پدرم تعدادی موتور لنج است که هنوز تقسیم نشده است و فعلاً با آن ها کار می کنند و از درآمد آن ها سهم اینجانب را که درس می خوانم می فرستند، آیا اصل ارث و سود حاصل از آن خمس دارد؟
- مغازه ی استیجاری، بدون پرداخت سرقفلی به ارث رسیده است. ورثه ی مستأجر وکیلی برای گرفتن سرقفلی از مالک به ناحق گرفتند و وکیل هم این کار را کرد و به زور آن را از مالک گرفت، ولی پس از آن یکی از ورثه از این کار پشیمان شد و سهم خودش را از سرقفلی نگرفت. وی چه وظیفه ای دارد؟
- متوفّی دارای سه پسرو یک دختر و زوجه می باشد. به جهت صغیر بودن دو نفر از فرزندان، ماترک مورّث را تقسیم نکردند. فرزندی که ده سال داشت به مدّت شانزده سال مجبور شد زندگی را اداره نماید. اکنون بقیّه ی ورّاث ادّعای تقسیمی ماترک پدری را دارند، در صورت تقسیم، آیا فرزندی که به مدّت شانزده سال زحمت کشیده است، حقّ اجرت را دارد یا این که باید همانند سایر ورّاث سهم ارث خود را بردارد؟
- فردی ثلث اموالش را مورد وصیّت قرار داده است و در اثر تصادف با کامیون فوت کرده است، چون راننده خطاکار از شغل رانندگی عایله اش را اداره می کرده است و او را زندانی کرده بودند، کبار ورثه رضایت دادند تا او را از زندان بیرون آورند. سپس به او تذکّر می دهند که مقتول چهار صغیره دارد، باید به آن ها رسیدگی کنی تا کبیر شوند، بعد از بلوغ و رشد می توانند سهم الارث خود را مطالبه نمایند. اکنون قاتل ناپدید و مفقودالاثر شده است، وصیّ هم بر اثر جهل به مسأله نمی دانست که ثلث دیه داخل در وصیّت است و باید مطالبه می کرد که نکرده است. حال آیا وصیّ، ثلث دیه را مدیون است یا کبار ورثه و در صورت ضمان، ثلث یوم التّلف را باید بدهد یا یوم الادا را؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله سبحانی] زمینی به ارث می رسد برادرانم مرا فریب داده و سهم الارث مرا با سهم الارث خودشان پس از ساخت فروخته اند آیا فروش آنان صحیح است؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] مرسوم است که شخص در زمان حیات اموال خود را به صورت سهم الارث بین ورثه خود تقسیم می کند و بعد از فوت بین ورثه اختلاف حاصل می شود، آیا این مسأله وجاهت شرعی دارد؟ همچنین آیا می تواند در زمان حیات مقدار زیادی از دارایی خود را به یکی از ورثه مصالحه یا هبه کند به نحوی که ضرر به حقوق سایر ورثه داشته باشد؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر به علت اختلافات شخصی و یا خانوادگی یکی از ورثه از دریافت سهم الارث امتناع کند می توان سهم او را بین بقیه ورثه تقسیم کرد؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر ورثه میت فقط پدر و مادر و یک دختر باشند ارث چگونه تقسیم می شود؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر ورثه میت فقط پدر و مادر و یک پسر باشند ارث چگونه تقسیم می شود؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] چنانچه ورثه میت کافر بوده اند و قبل از تقسیم میت مسلمان شوند، ارث می برند؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] آیا بعضی از ورثه حق دارند بیش از سهم ارث خود، در ترکه تصرّف کنند؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر از ورثه میت فقط پدر بزرگ یا مادربزرگ موجود باشد ارث چگونه تقسیم می شود؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] آیا ورثه می تواند پول (قیمت هوایی و درخت) سهم الارث زوجه را بدون رضایت زوجه به او بدهند.
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر میت وصیت کند که ورثه تقسیم ارث تا زمان خاص به تاخیر بیندازند آیا وصیت او صحیح است؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- هرگاه بخواهند ارث را تقسیم کنند در صورتی که میت بچهای داشته باشد که در شکم مادر است و در طبقه او وارث دیگری هم مانند اولاد و پدر و مادر باشد، برای بچهای که در شکم است، که اگر زنده بهدنیا بیاید ارث میبرد، بنابر احتیاط واجب سهم دو پسر را کنار میگذارند، البته سهم کسانی که میت چه اولادی داشته باشد یا نه در هر صورت از میت ارث میبرند، مانند کمترین سهم زن، باید از اول داده شود، و همچنین کمترین سهم پدر و مادر را نیز باید به آنها بدهند. و اگر احتمال بدهند بیشتر است مثلاً احتمال بدهند که زن سه قلو حامله باشد، سهم سه پسر را کنار میگذارند، و چنانچه مثلاً یک پسر یا یک دختر بهدنیا آمد، ورثه، زیادی آن را بین خودشان تقسیم میکنند. و برای کنار گذاشتن سهم بچه، انعقاد نطفه و وجود حمل در وقت مردن آن میت کافی است و دمیده شدن روح در آن حمل شرط نیست، ولی زنده بهدنیا آمدن شرط است، پس اگر زنده به دنیا آمد و در همان ساعت مرد باز هم ارث میبرد و دیگران هم از او ارث میبرند.
- اگر میت خواهر و برادر نداشته باشد، سهم ارث آنان را به اولادشان می دهند و سهم برادرزاده و خواهرزاده مادری به طور مساوی بین آنان تقسیم می شود و از سهمی که به برادرزاده و خواهرزاده پدری یا پدر و مادری می رسد هر پسری دو برابر دختر می برد.
- اگر وارث میت چند دایی و چند خاله باشند که همه پدر و مادری یا پدری یا مادری باشند و عمو و عمه هم داشته باشد، مال سه سهم می شود، دو سهم آن را به دستوی که در مسأله قبل گفته شد، عمو و عمه بین خودشان قسمت می کنند و یک سهم آن را دایی ها و خاله ها به طور مساوی بین خودشان تقسیم می نمایند.
- اگر مردی بمیرد و اولاد نداشته باشد، چهار یک ( 41 ) مال او را زن، و بقیه را ورثه دیگر می برند، و اگر از آن زن یا از زن دیگر اولاد داشته باشد، هشت یک ( 81 ) مال را زن، و بقیه را ورثه دیگر می برند. و زن از همه اموال منقول ارث می برد ولی از زمین و قیمت آن ارث نمی برد، چه زمین خانه مسکونی باشد یا زمین باغ و زراعت و غیر آن، و از قیمت هوایی مثل بنا و درخت ارث می برد، و بنابر اظهر با رضایت وارثان از خود هوائی هم می تواند ارث ببرد، و بنابر اظهر در آنچه که گفته شد فرق ندارد، زن از این شوهر اولاد داشته باشد یا نه، اگرچه احتیاط در مورد زن بچه دار در ارث بردن از زمین، خوب است.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله وحید خراسانی] هرگاه بخواهند ارث را تقسیم کنند برای بچه ای که در شکم است که اگر زنده به دنیا بیاید ارث می برد در صورتی که احتمال بیشتر از یکی نرود باید یک سهم و بنابر احتیاط سهم یک پسر را کنار بگذارند و بقیه را ورثه بین خود تقسیم می کنند ولی اگر احتمال عقلایی بدهند که بیشتر از یکی باشد بنابر احتیاط سهم محتمل را باید کنار بگذارند و زیادی را ورثه بین خود تقسیم کنند مگر در صورتی که وثوق و اطمینان باشد که حق محتمل از بین نمی رود که در این صورت می توانند مقدار زاید بر یک سهم مذکور را بین خود قسمت کنند
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . هر گاه بخواهند ارث را تقسیم کنند، برای بچهای که در شکم است که اگر زنده به دنیا بیاید ارث میبرد، اگر احتمال بدهند دو بچه است، سهم دو پسر را کنار میگذارند، و اگر احتمال بدهند بیشتر است، مثلاً احتمال بدهند که زن به سه بچه حامله باشد، سهم سه پسر را کنار میگذارند، و چنانچه مثلاً یک پسر یا یک دختر به دنیا آمد، زیادی را ورثه بین خودشان تقسیم میکنند.
- [آیت الله علوی گرگانی] هرگاه بخواهند ارث را تقسیم کنند، برای بچهای که در شکم است که اگر زنده به دنیا بیاید ارث میبرد، سهم دو پسر را کنار میگذارند، ولی اگر احتمال بدهند بیشتر است مثلاً احتمال بدهند که زن سه بچه حامله باشد، سهم سه پسر را کنار میگذارند، و چنانچه مثلاً یک پسر یا یک دختر به دنیا آمد، زیادی را ورثه بین خودشان تقسیم میکنند.
- [آیت الله بروجردی] هر گاه بخواهند ارث را تقسیم کنند، برای بچهای که در شکم است که اگر زنده به دنیا بیاید ارث میبرد، سهم دو پسر را کنار میگذارند، ولی اگر احتمال بدهند بیشتر است، مثلاً احتمال بدهند که زن سه بچّه حامله باشد، سهم سه پسر را کنار میگذارند و چنانچه مثلاً یک پسر یا یک دختر به دنیا آمد، زیادی را ورثه بین خودشان تقسیم میکنند.
- [آیت الله شبیری زنجانی] هر گاه بخواهند ارث را تقسیم کنند، برای بچهای که در شکم است که اگر زنده به دنیا بیاید ارث میبرد، در صورتی که احتمال بیشتر از یکی نرود، سهم یک پسر را کنار میگذارند و زیادی را ورثه بین خود تقسیم میکنند، ولی اگر احتمال بدهند که بیشتر از یکی است، مثلاً احتمال بدهند که زن به دو یا سه بچه حامله باشند و ورثه هم راضی نباشد که سهم حمل احتمالی را کنار بگذارند، جایز است که ورثه سهم بیشتر از یک پسر را تقسیم کنند. به هر حال پس از ولادت در صورتی ارث به نوزاد داده می‌شود که اثر روشنی بر حیات وی؛ همچون گریه یا حرکت آشکار، وجود داشته باشد وگرنه، شرعاً حکم می‌شود که نوزاد مرده به دنیا آمده و ارثی به وی داده نمیشود. لازم به توضیح است که اگر بتوان به روشی همچون روشهای پزشکی کنونی مطمئن گشت که بچهای که در شکم است دختر است یا پسر و برخی از ورثه حاضر به تأخیر تقسیم مقدار تفاوت بین سهم پسر و دختر نباشند یا در میان ورثه افراد نابالغ یا دیوانه وجود داشته باشد و تأخیر در تقسیم این مقدار به ضرر آنها باشد، لازم است که جنسیّت بچه را تعیین نمود و در هر حال اگر به گونه اطمینانی وضعیّت بچه روشن شود، بر طبق آن میراث تقسیم میگردد.
- [آیت الله مظاهری] بهتر است چیزی را که انسان به کسی میبخشد آن مال را نادیده بگیرد و در آن رجوع نکند، ولی در عین حال هر یک از طرفین میتواند هبه را به هم بزند، پس هبه کننده میتواند در مال خود رجوع کند مگر در چند مورد: اوّل: هبه کننده در عوض هبه چیزی از طرف گرفته باشد. دوّم: چیزی را قربةً الی اللَّه به کسی هبه کند. سومّ: هبه به یکی از خویشان نزدیک باشد. چهارم: مالی را که هبه کرده به حال خود باقی نمانده باشد، مثل اینکه آن را تلف کرده یا صورت آن را به کلی تغییر داده، مثلاً پارچه را بریده و دوخته است یا اینکه آن را به دیگری منتقل کرده باشد. پنجم: یکی از طرفین بمیرد، پس اگر هبه کننده بعد از صیغه و قبض بمیرد ورثه او حقّ ندارند هبه را به هم بزنند، و اگر طرف بمیرد مال به ورثه او منتقل می‌شود.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر تمام برادر و خواهرهای میت قبل از او از دنیا رفته باشند فرزندان آنها از میت ارث می برند و برای تقسیم ارث فرض می کنند که آنها زنده هستند و سهم الارث آنها را تعیین نموده وسپس آنرا بین فرزندان آنان تقسیم می کنند (رعایت این نکته لازم است که سهم الارث برادر و خواهر پدری یا پدر و مادری بین فرزندان آنها طوری تقسیم می شود که هر پسر دو برابر هر دختر ارث ببرد ولی سهم الارث برادر و خواهر مادری بین فرزندان آنها بالسویه تقسیم می شود). اجداد وخواهر برادر
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر چند نفر که از همدیگر ارث میبرند مثل پدر و پسر و زن و شوهر در یک حادثه بمیرند و معلوم نباشد کدامیک اول مرده اند همه از یکدیگر ارث میبرند. در تقسبم ارث فرض میکنیم که اول یکی از آنها فوت نموده و بنا بر این فرض اموال او را بین ورثه او تقسیم میکنیم و سهم کسانی که فوت کرده اند را به ورثه زنده آنها میدهیم. سپس فرض میکنیم که دیگری اول فوت نموده وبنا بر این فرض اموال او را بین ورثه او تقسیم میکنیم (در این فرض کسی را که در فرض سابق فرض کرده بودیم اول مرده است زنده فرض میکنیم) و سهم الارث افرادی که فوت شده اند را به ورثه زنده آنها میدهیم.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر ورثه بالغ باشند و اجازه دهند که بیشتر از مقدار واجب کفن را که در مسأله قبل گفته شد از سهم آنان بردارند، اشکال ندارد و احتیاط آن است که مقدار مستحب و مقدار احتیاطی کفن را از سهم وارثی که به جهتی همچون عدم بلوغ یا جنون یا افلاس از تصرف در اموال خود ممنوع است بر ندارند، همچنین بنا بر احتیاط در این مقدار رضایت دیگر ورثه هم جلب شود.
- [آیت الله نوری همدانی] اگر زن بخواهد در چیزی که از آن ارث نمی برد تصرّف کند ، باید از ورثة دیگر اجازه بگیرد . و نیز ورثه تا سهم زن را نداده اند ؛ نباید در بناء و چیزهائی که زن زا قیمت آنها ارث می برد بدون اجازة او تصرّف کنند و چنانچه پیش از دادن سهم زن ، اینها را بفروشد ، در صورتی که زن معامله را اجازه دهد ،صحیح وگرنه نسبت به سهم او باطل است .