بیت المال
بیت المال، اصطلاحی در فقه و نام یکی از نهادهای دولت اسلامی.
چنانچه فرد محکوم به پرداخت دیه فوت شود و ورثه او قادر به پرداخت دیه نباشند، آیا می‌توان آن را از بیت المال پرداخت نمود.
بیت المال با رعایت سلسله مراتب زیر نظر ولی فقیه است و در موردی که او تشخیص مقتضی بدهد از آن با نظر او پرداخته می‌شود.
بیت المال با رعایت سلسله مراتب زیر نظر ولی فقیه است و در موردی که او تشخیص مقتضی بدهد از آن با نظر او پرداخته می‌شود.
عنوان سوال:
چنانچه فرد محکوم به پرداخت دیه فوت شود و ورثه او قادر به پرداخت دیه نباشند، آیا می‌توان آن را از بیت المال پرداخت نمود.
پاسخ:
بیت المال با رعایت سلسله مراتب زیر نظر ولی فقیه است و در موردی که او تشخیص مقتضی بدهد از آن با نظر او پرداخته می‌شود.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- چنانچه عاقله با داشتن توانایی از پرداخت دیه امتناع نماید، می‌توان او را حبس نمود تا دیه را بپردازد یا خیر؟
- آیا اجرت المثل متعلّق به محجور، مثلاً دستمزد کارش، را می‌توان بعد از فوت پدر یا ولی از ترکه متوفّی از سایر ورّاث مطالبه نمود؟
- اگر ولی دم فاضل دیه را بپردازد و از طرفی از قصاص هم صرفنظر نکرده و حقِّ خود را هم به دیه تبدیل ننموده باشد، آیا می‌توان قاتل را بلاقید آزاد نمود؟
- در صورت استنکاف از پرداخت دیه آیا عاقله را می‌توان حبس کرد یا خیر؟ آیا دیه این است یا مجازات؟ آیا عاقله را به عنوان متهم می‌توان دستگیر و قرار برای او صادر کرد تا از فرار او جلوگیری شود یا خیر؟
- مردی که در اثر قتل عمد یا شبه عمد یا خطای محض فوت می‌شود و نتیجه موضوع به پرداخت دیه به یکی از شقوق شرعی منتهی می‌شود، آیا این مال (دیه) جزء ترکه محسوب است که دیون به آن تعلّق گیرد و بدواً پرداخت شود سپس باقیمانده تقسیم گردد و یا اینکه دیون متوفّی از آن استخراج نمیشود؟
- شخصی که در اثر تصادف فوت نموده دارای پدر و مادر و زوجه میباشد در صورت پرداخت دیه به وسیله شرکت بیمه یا غیره آیا زوجه هم حقی از دیه دارد و در صورت ذی حق بودن چند یک از دیه را میبرد؟
- گرچه فتوای مشهور فقهای بزرگوار (رض) این است که دیه را باید یوم الاداء پرداخت نمود و قیمت دیه را یوم الاداء محسوب مینمایند، لیکن اخیراً مستنداً به نظریه بعضی از اساتید و بزرگان عصر حاضر شاید به دلیل برقراری یک رویه و نظم خاص در پرداخت دیه قیمت آن را بر مبنای روز صدور و قطعیت حکم محاسبه میکنند حال سؤال این است: نظر مبارک حضرتعالی در پرداخت قیمت دیه یوم الاداء است یا روز صدور حکم و یا روز وقوع حادثه؟ لطفاً ارشاد نمایید.
- شخصی در اثر تصادف ماشین فوت کرده و وصیت به ثلث نموده است. وصیّ میّت ادّعای دیه نموده است و بابت آن چکی از قاتل دریافت نموده است. بعد از آن بعضی از ورثه میّت رضایت دادهاند و بعضی سهمشان از دیه را گرفتهاند. حال سؤال این است: حکم سهم میّت و وظیفه وصی چیست؟
- با توجه به این که از نظر علمی هر گاه مردی فوت نماید، تا مدّت محدودی می‌توان نطفه او را به رحم زن منتقل کرد و وی را باردار نمود؛ بفرمائید: الف: انتقال نطفه زوج پس از مرگ به رحم زوجه چه حکمی دارد؟
- دو نفر به طور همزمان با سلاح گرم به سوی یک فرد آتش گشوده و شخص به قتل رسیده است، در حالی که معلوم نیست فرد، به خاطر تیر کدام یک کشته شده، چون تیر زیادی به وی اصابت نموده، حال دقیقاً معلوم نیست که آیا اصلاً تیر هر دو نفر به وی خورده است، یا اینکه تیرهای شلیک شده از سوی یکی از دو نفر فقط به وی اصابت نموده است و خود متهمان نیز اظهار میدارند نمیدانیم تیر هر دوی ما خورده یا تیر یکی از ما دو نفر، حال تکلیف دادگاه در این رابطه چیست؟ آیا می‌توان به قرعه قایل شد؟ یا قصاص را باید از هر دو نفر ساقط دانسته، به دیه متوسل گردید؟ یا این که راه دیگری وجود دارد ضمناً اولیای مقتول از هر دو نفر شاکی هستند.
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله سیستانی] چنانچه فرد محکوم به پرداخت دیه ، فوت کند و ورثه او قادر به پرداخت به پرداخت دیه مذکور نباشند ، آیا می توان آن را از بیت المال پرداخت نمود ؟
- [آیت الله جوادی آملی] احتراماً در پرونده ای حقوقی در قتل شبه عمد قاتل فوت کرده اولیاء دم به طرفیت ورثه (اولیاء دم) قاتل دعوی طرح کردند و ورثه قاتل محکوم به پرداخت دیه از ماترک قاتل شدند لکن قاتل مالی ندارد با تحقیق و بررسی مشخص شد ورثه قاتل هم مال ندارند آیا می‌شود دیه مقتول را از بیتالمال پرداخت نمود؟ همچنین در صورتی که ورثه قاتل مال داشته باشند تکلیف به پرداخت دیه از مال خود دارند یا در هر صورت وقتی که قاتل مالی نداشت دیه بر بیتالمال است؟
- [آیت الله جوادی آملی] احتراماً در پروندهای حقوقی در قتل شبه عمد قاتل فوت کرده اولیاء دم به طرفیت ورثه (اولیاء دم) قاتل دعوی طرح کردند و ورثه قاتل محکوم به پرداخت دیه از ماترک قاتل شدند لکن قاتل مالی ندارد با تحقیق و بررسی مشخص شد ورثه قاتل هم مال ندارند آیا می‌شود دیه مقتول را از بیت المال پرداخت نمود؟ همچنین در صورتی که ورثه قاتل مال داشته باشند تکلیف به پرداخت دیه از مال خود دارند یا در هر صورت وقتی که قاتل مالی نداشت دیه بر بیت المال است؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] در موارد اثبات اعسار جانی از پرداخت دیه، اعمّ از این که موضوع آن قتل یا ضرب و جرح عمدی، یا در حکم شبه عمد، یا شبیه عمد باشد و محکوم علیه معسر نیز در دسترس باشد، لکن جهت اعسار مذکور حتّی در مدّت طولانی نیز قادر به پرداخت دیه مورد حکم نباشد. آیا باید از بیت المال پرداخت نمود، یا بر عهده بستگان محکوم علیه (الاقرب فالاقرب) است، یا در این فرض کسی جز محکوم علیه معسر ضامن نمی باشد؟
- [آیت الله خامنه ای] در مواردی که پرداخت دیه بر عهده عاقله است، هر گاه عاقله (عصبه) وجود نداشته و یا متمّکن از پرداخت دیه نباشند، آیا پرداخت دیه بر عهده خود جانی و در صورت اعسار او، بر بیت المال است و یا آنکه پس از اعسار عاقله (عصبه) و یا فقدان آن‌ها، مراجعه به جانی وجهی نداشته و دیه از بیت المال پرداخت گردد؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] موارد پرداخت دیه از بیت المال را مرقوم فرمایید:
- [آیت الله سبحانی] در حادثه تصادف، مقصر فوت نموده است و مجنی علیه مجروح شده و جانی مالی ندارد آیا دیه را می توان از بیت المال پرداخت کرد؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] در صورتی که مردی زنی را به قتل رسانده باشد بفرمایید: الف . هنگامی که اولیای مقتول میخواهند برای قصاص، نصف دیه را به قاتل بدهند انتخاب نوع دیه با اولیای دم است یا جانی؟ ب . در صورت عدم تمکن اولیای دم از پرداخت این مبلغ و درخواست آنان از دستگاه قضایی، آیا می‌توان فاضل دیه را از بیت المال پرداخت نمود؟
- [آیت الله علوی گرگانی] در مواردی که عدم قصاص عوارض سیاسی و اجتماعی داشته باشد و به نوعی حکومت باید حضور یابد در صورت عدم تمکّن اولیاء دم از دادن دیه قاتل، آیا می‌توان آن را از بیت المال پرداخت کرد؟
- [آیت الله سبحانی] در صورتی که قاضی در صدور حکم، مرتکب تقصیر شود، آیا می توان دیه را از بیت المال پرداخت و به تدریج از حقوق قاضی کسر و به بیت المال برگرداند؟
مسائل مرتبط از این مرجع
مسئله مرتبط یافت نشد
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله بهجت] پول و مالی که از شخص متوفی بهصورت امانت نزد انسان موجود است، و در عین حال این متوفی به شخصی که مال نزد اوست و یا به شخص دیگر بدهکاری دارد در صورتی که دانسته شود که ورثه او از پرداخت بدهی متوفی امتناع میورزند، می‌توان از آن مال برای ادای دین استفاده نمود و در صورتی که زیادتر بود مازاد به ورثه برمیگردد.
- [آیت الله سبحانی] وجوهی که به بازماندگان افراد بازنشسته پس از فوت پرداخت می شود در صورتی که از حقوق آن‌ها در زمان خدمت کم شده و در وقت بازنشستگی پرداخت می شود، جزء تَرَکه است و به تمام ورثه می رسد و اگر از طرف خود اداره پرداخت می شود، به هر کس بدهند به او اختصاص دارد. ارث دسته دوّم
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر برای میتی می خواهند نماز قضا بدهند و ورثه علم به ترتیب نمازهای فوت شده داشته باشند بنابر احتیاط لازم است ترتیب رعایت شود، و بنابراین صحیح نیست برای میت چند نفر را در یک وقت برای نماز اجیر نمود و لازم است برای هریک از آن‌ها وقتی را معین نمود و اگر ترتیب قضا شدن را نمی دانند این شرط لازم نیست.
- [آیت الله مظاهری] اگر پلیس در اثر تیراندازی باعث قتل یا جرح کسی شود، در صورتی که تیراندازی او طبق وظیفه نباشد ضامن است، و اگر طبق وظیفه باشد و به جایی که باید بزند اصابت کرده باشد چیزی بر کسی نیست ولی اگر به غیر جایی که باید بزند زده باشد مثل آنکه تصمیم داشته به پا بزند به قلب یا سر اصابت کند، دیه بر بیتالمال است.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر علاوه بر امور واجب نسبت به امور غیر واجب نیز وصیت کرده باشد و تصریح کرده باشد که تمام آن از ثلث پرداخت شود هر دو از ثلث پرداخت می شود و اگر تمام وصیت از ثلث بیشتر شود و ورثه راضی نباشند اول واجبات را انجام می دهند و آنچه از ثلث باقی می ماند صرف امور مستحب شود. و اگر تصریح نکرده باشد که از ثلث پرداخت شود اول واجبات مالی از اصل مال پرداخت می شود و بعد ثلث آنچه باقی مانده صرف امور مستحب مورد وصیت می شود.
- [آیت الله اردبیلی] اقرار به چیزی که عقلاً یا عادتا محال باشد یا بر حسب شرع صحیح نباشد، مؤثر نیست؛ بنابر این اقرار باید به چیزی باشد که دارای اثر و حکم شرعی است، مانند اقرار به مال موجود یا بدهکاری یا منفعت یا کار و یا حقّی که می‌توان اقرار کننده را ملزم به انجام یا ادَای آن نمود و یا اقرار به گناهی که می‌توان او را به مجازات آن محکوم کرد، پس اقرار به بدهکاری مبلغی که بابت قمار و مانند آن است اعتباری ندارد.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] امور مالی واجبی که بر عهده متوفی است اعم از حق الناس و حق الله از اصل مال میت برداشته می شود. حج واجب و خمس و زکات و کفاره روزه یا نذر از واجبات مالی محسوب می شود و حق الله است و از اصل مال کسر می شود و بدهکاری و ردّ مظالم حق الناس است و از اصل مال کسر می شود و فرقی نمی کند که به این امور وصیت کرده باشد یا ورثه خودشان از آن اطلاع داشته باشند بنابراین حتی اگر وصیت هم نکرده باشد بر ورثه لازم است اول این امور را انجام دهند و اگر وصیت کرده باشند و تصریح کرده باشد که این امور را از ثلث او پرداخت کنند از ثلث محسوب می شود و اگر ثلث کافی نبود باید از بقیه مال پرداخت شود حتی اگر ورثه راضی نباشند.
- [آیت الله وحید خراسانی] کسی را که برای نمازهای میت اجیر کرده اند اگر پیش از تمام کردن نمازها بمیرد و اجرت همه انها را گرفته باشد چنانچه شرط کرده باشند که تمام نمازها را خودش بخواند اگر قادر بر عمل بوده اجاره صحیح و اجاره کننده می تواند اجره المثل باقی مانده را بگیرد یا ان که اجاره را فسخ نموده و اجره المثل مقداری را که به جا اورده کسر و مابقی را بگیرد و اگر قادر نبوده اجاره نسبت به ما بعد فوت اجیر باطل است و می تواند اجره المسمای باقی مانده را گرفته یا ان که اجاره مقدار گذشته را فسخ نموده و اجره المثل ان را بدهد و اگر شرط نکرده باشند که خودش بخواند باید ورثه اش از مال او کسی را اجیر بگیرند و اما اگر مال نداشته باشد بر ورثه او چیزی واجب نیست
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] کسی را که برای نمازهای میت اجیر کرده اند؛ اگر پیش از تمام کردن نمازها بمیرد و اجرت همه آن‌ها را گرفته باشد؛ چنانچه شرط کرده باشند که تمام نمازها را خودش بخواند؛ اگر قادر بر عمل بوده اجاره صحیح و اجاره کننده می تواند اجره المثل باقیمانده را بگیرد یا آنکه اجاره را فسخ نموده و اجره المثل مقداری را که به جا آورده کسر و مابقی را بگیرد و اگر قادر نبوده اجاره نسبت به مابعد فوت اجیر باطل است و می تواند اجره المسمای باقیمانده را گرفته یا آنکه اجاره مقدار گذشته را فسخ نموده و اجره المثل او را بدهد و اگر شرط نکرده باشند که خودش بخواند باید ورثه اش از مال او اجیر بگیرند؛ اما اگر مال نداشته باشد بر ورثه او چیزی واجب نیست
- [آیت الله اردبیلی] چنانچه پدر و مادر هر دو بمیرند، حقّ حضانت به جدّ پدری میرسد و در صورت نبودن او، هرکدام از نزدیکانش که عرفا برای حضانت وی سزاوارتر محسوب میشوند، میتوانند حضانت او را به عهده بگیرند و اگر کسی که حضانت وی را قبول کند نبود یا صلاحیت لازم را نداشت، چنانچه بچّه از خود مالی داشته باشد، حاکم شرع از مال او فرد صالحی را جهت حضانت وی انتخاب میکند و اگر مالی نداشته باشد، حاکم شرع باید مخارج حضانت وی را از بیتالمال بپردازد.