مقادیری زمین کشاورزی به همراه آب مربوطه، موافق عرف محلی، طبق سند عادی در سال 70 خریداری و عوض و معوّض به قبض طرفین رسیده است و به همین مناسبت در اجرای تصرف مالکانه، خریدار اقدام به احداث تأسیساتی، کرده است. در سال 72 دادگاه انقلاب اسلامی اقدام به مصادره اموال فروشنده، از جمله، اراضی مزبور کرده است. با توجه به موارد فوق، حقوق خریدار در خصوص اهل زمین، توسعه آب و آبادانی، و تاسیسات احداثی به چه کیفیت قابل استیفا است؟

در فرض سؤال، که مصادره زمین، طبق موازین شرع، انجام شده است. اگر فروشنده، خریدار را فریب داده باشد، فروشنده ضامن اصل پول و تمام خسارات وارده است و نسبت به تأسیسات و توسعه آب و آبادانی هم مصادره کننده با خریدار توافق کنند و زمین را به او اجاره دهد. یا تأسیسات و توسعه آب و غیره را از او اجاره کند و بدین طریق خریدار، حق خود را استیفا کند. ولی در صورت عدم توافق، مصادره کننده می تواند تأسیسات و هرچه هست جمع آوری و به خارج زمین منتقل کند و هر خسارتی از این بابت وارد شد، خریدار می تواند از فروشنده بگیرد.و اگر فریب در کار نبوده و طرفین می دانسته اند که زمین در معرض مصادره است و در عین حال اقدام به معامله کرده اند دراین فرض خریدار می تواند به فروشنده مراجعه کند و هرمقدار پول زمین را که موجود است از وی پس بگیرد و هرچه که تلف شده یا مصرف شده نمی تواند مطالبه کند، چون خودش تسلیط مجانی کرده است و تأسیسات و آبادانی هرچه هست مال خریدار است که می تواند مانند فرض سابق با مصادره کننده توافق و عمل کند. ولی در این فرض اگر خسارتی وارد شد به عهده خود خریدار است چون خود اقدام کرده و خسارت مستند به فروشنده نیست.و اگر هیچ یک از طرفین نمی دانسته اند و بعداً متوجه شده اند و هنگام معامله، زمین ملک طلق فروشنده بوده است. در این فرض خریدار می تواند پول اصل زمین را که داده از فروشنده بگیرد و تأسیسات و غیره مال خریدار است که یا زمین را اجاره کند یا به مصادره کننده اجاره دهد که حق خود را بدین طریق استیفا کند و متضرر نشود و در عین حال مصادره کننده، می تواند تأسیسات را جمع و به خارج منتقل کند و در این فرض خسارات وارده به عهده کسی نیست چون کسی مقصر نیست و مستند به فروشنده نمی باشد.