کثیرالشک
کَثیرُ الشک اصطلاحی فقهی و به معنای کسی است که به نظر مردم در اعمال دینی خود زیاد شک میکند. برخی مراجع تقلید ملاکهایی برای معلوم شدن کثیر الشک بیان کردهاند.
آیاکثیرالشک، در نمازهای دو رکعتی و سه رکعتی هم نباید به شک خود اعتنا کند؟ در نمازهای چهار رکعتی که شک او در 1 و 2 است چطور؟
بلی کثیرالشک نباید اعتنا کند و فرقی بین نمازها و شک در 1 و 2 و غیره نیست.
بلی کثیرالشک نباید اعتنا کند و فرقی بین نمازها و شک در 1 و 2 و غیره نیست.
عنوان سوال:
آیاکثیرالشک، در نمازهای دو رکعتی و سه رکعتی هم نباید به شک خود اعتنا کند؟ در نمازهای چهار رکعتی که شک او در 1 و 2 است چطور؟
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- اگر کسی در تسبیحات اربعه شک کند، 3 تا گفته یا 2 تا، وظیفه اش چیست؟
- در تاریخ 1/1/74 زن و شوهری که بچه دار نمی شدند; جهت انجام تلقیح مصنوعی به بیمارستان مراجعه و در تاریخ 2/1/74 مرد در تصادف، فوت کرد و در تاریخ 3/1/74 تلقیح، طبق موازین پزشکی صورت گرفته، و پس از نه ماه فرزند بدنیا آمده است; با توجه به مثال یاد شده سؤالات زیر مطرح باشد: 1 انجام تلقیح مصنوعی، به نظر حضرتعالی از نظر شرع انور اسلام چه صورتی دارد؟ 2 آیا چنین فرزندی، به خانواده یاد شده، ملحق می شود یا خیر؟ 3 در صورت ملحق شدن، آیا چنین فرزندی از ارث (ماترک) متوفی برخوردار می گردد یا خیر؟
- آیا در موارد زیر قسم صحیح است؟ 1 شخصی قسم بخورد فلان دارو را نخورد در حالی که این دارو برای بیماریش مفید است. 2 قسم بخورد با بعضی از خویشاوندان خود قطع رابطه کند؟
- اگر کسی در ماه مبارک رمضان با آب نجس غسل کند و پس از سه روز بفهمد که آب نجس بوده، نمازهای این مدت و روزه اش چه حکمی دارد؟
- خانمی شک دارد که به سن یائسگی رسیده یا نه و خونی می بیند که نمی تواند یقین به ادامه آن تا سه روز پیدا کند وظیفه او نسبت به نماز و روزه چیست؟
- دو نفر به شراکت سه ساعت آب یک چاه را برای آبیاری زمین کشاورزی خریدند، بعد از مدتی یکی از شرکاء بدون رضایت و اطلاع شریک دیگر 5/1 ساعت آب خود را فروخته است. آیا شریک دیگر در این فرض حق شفعه دارد؟
- در بعضی از شهرها امامزاده هایی می باشد که زائران نذوری را در ضریح آنها واریز می کنند، که مقداری از آن صرف مخارج خود امامزاده می شود، آیا مصرف مازاد در امور زیر جایز است: 1 احداث مسجد 2 تعمیرات مسجد 3 تکمیل مساجد نیمه کاره 4 تزیین مساجد 5 فرش مساجد 6 درب مساجد 7 کولر مساجد 8 فرش و تعمیرات حسینیه ها
- چنانچه کسی محکوم به قصاص باشد. و به عنوان قصاص نفس، حلق آویز شود. و پزشک متخصص گواهی دهد که فوت کرده است، و در سردخانه بهوش بیاید و زنده شود. اولا: حکم قصاص به قوت خود باقی است یا ساقط است؟ ثانیاً: در صورت باقی بودن به قوّت خود، آیا دیه حلق آویزی اوّل به جانی تعلق می گیرد یا خیر؟ ج: 1 در فرض سؤال، حکم قصاص به قوّت خود باقی است. 2 در مورد سؤال، حلق آویزی اول، دیه ندارد.
- خانمی به علت درد شدید کمر و زانو به یکی از دو حالت زیر قادر به نماز خواندن است: 1 ایستاده نماز بخواند و برای سجده کردن روی صندلی نشسته و روی میزی که در مقابل خود گذاشته سجده کند به نحوی که زانوها یا نوک انگشتان روی زمین قرار نمی گیرد بلکه کف پا روی زمین قرار می گیرد. 2 نشسته نماز بخواند و سجده را به شکل صحیح انجام دهد. کدام یک از این دو حالت صحیح است؟
- شخصی دو سال قبل از فوتش با وجود مرضی که منجر به فوت او شده است جمیع مایملک خود را به همسرش فروخته است که در نتیجه، ورثه شرعی او از ارث محروم شده اند، مستدعی است بفرمایید: 1 آیا این معامله صحت شرعی دارد یا خیر؟ 2 اگر معامله صوری باشد، صحیح است یا خیر؟ 3 اگر احتمال اجبار در معامله باشد، حکم آن چیست؟ 4 اگر احتمال قصد ضرر زدن به ورثه باشد، حکم آن چیست؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله بهجت] اگر بعد از سلام نماز سه رکعتی شک کنم در صورتی که یک طرف شک صحیح نباشد، [مثلاً در نماز مغرب شک بین 2 و 4]؛ آیا نباید به آن اعتنا کرد؟
- [آیت الله خامنه ای] آیا در نماز نافله به شک در غیر از رکعت های آن مثل شک در این که یک سجده انجام داده یا دو سجده، اعتنا می شود؟
- [آیت الله اردبیلی] یکی از شکهایی که نباید به آن اعتنا کرد، شک در رکعات نماز مستحبّی است. سؤال این است که اگر در نماز مستحبّی شک پیش آمد، عمل کردن به چه صورت افضل است؟
- [آیت الله مظاهری] شک در رکعات نماز دو و سه رکعتی که به جماعت خوانده میشود، آیا مبطل نماز جماعت است؟
- [آیت الله بهجت] آیا شک بین 1 و 2 برای کثیر الشّک، موجب بطلان نماز می شود؟
- [آیت الله بهجت] کسی که در نماز چهار رکعتی شکّ بین سه و چهار و یا شکّ دیگری کند، و پیش از خواندن نماز احتیاط وارد نماز دیگر شود؛ تکلیفش چیست؟
- [آیت الله مظاهری] من بسیاری از اوقات در نماز سه رکعتی، هنگام تشهّد شک میکنم که رکعت دوّم هستم یا رکعت سوّم، ولی در سایر نمازها شک نمیکنم. البته قابل ذکر است که بعضی از اوقات، آن نماز را به نیّت دو رکعتی تمام میکنم و نماز سه رکعتی را اعاده میکنم و وقتی به رکعت سومّ میرسم، احساس میکنم که نماز قبلی را نیز سه رکعت خواندهام، وظیفه چیست؟
- [آیت الله سبحانی] اگر برای زن مستحاضه در نماز سه رکعتی شک مبطل پیش آمد، آیا لازم است که اعمال استحاضه را دوباره انجام دهد؟
- [آیت الله بروجردی] مصلّی در نماز چهار رکعتی در حال قیام شک سه و پنج کرد و در آن حال، شک در سجده نیز کرد که یک سجده کرده یا دو سجده، تکلیف او چیست؟
- [سایر] آیا می شود تمام نمازهای قضا را دو رکعتی خواند؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- شکهائی که نباید به آنها اعتنا کرد از این قرار است: اوّل: شک در چیزی که محل بجا آوردن آن گذشته است. دوّم: شک بعد از سلام. سوّم: شک بعد از گذشتن وقت نماز. چهارم: شک کثیرالشّک یعنی کسی که زیاد شک می کند. پنجم: شک امام و مأموم. ششم: شک در نماز مستحبّی. 1 شک در چیزی که محل آن گذشته است
- اگر بعد از گذشتن وقت نماز مغرب و عشاء بداند یک نماز خوانده ولی نداند سه رکعتی خوانده یا چهار رکعتی باید قضای نماز مغرب و عشاء را بخواند. 4 کَثیرُالشّک (کسی که زیاد شک می کند)
- حکم شک و سهو و گمان در نمازهای واجب یومیه و نمازهای واجب دیگر غیر یومیه فرق ندارد مثلاً اگر در نماز آیات شک کند که یک رکعت خوانده یا دو رکعت چون شک او در نماز دو رکعتی است نمازش باطل می شود.
- میزان در تشخیص کثیر الشک عرف است و اگر کسی در یک نماز سه مرتبه شک کند یا در سه نماز پشت سر هم مثلاً در نماز صبح و ظهر و عصر شک کند کثیرالشک است، و چنانچه زیاد شک کردن او از روی غضب یا ترس یا پریشانی حواس نباشد باید به شک خود اعتنا نکند.
- اگر در بین نماز، ذرّاتی از غذا که در دهان یا لای دندانها باقیمانده فرو ببرد نماز را باطل نمی کند. ولی اگر قند یا شکر و مانند اینها در دهان مانده باشد و مقصودش آن باشد که در حال نماز کم کم آب شود و فرو رود نمازش اشکال پیدا می کند. یازدهم: از مبطلات نماز شک در رکعتهای نماز دو رکعتی یا سه رکعتی یا شک در دو رکعت اوّل نمازهای چهار رکعتی است. دوازدهم: از مبطلات نماز آن است که رکن نماز را عمداً یا سهواً کم یا زیاد کند، یا چیزی را که رکن نیست عمداً کم یا زیاد نماید.
- شک هایی که نماز را باطل می کند از این قرار است: اوّل: شک در شماره رکعتهای نماز دو رکعتی مثل نماز صبح و نماز مسافر، ولی شک درشماره رکعتهای نمازمستحب دورکعتی وبعضی نمازهای احتیاط، نمازراباطل نمی کند. دوّم: شک در شماره رکعتهای نماز سه رکعتی. سوّم: آنکه در نماز چهار رکعتی شک کند که یک رکعت خوانده یا بیشتر. چهارم: آنکه در نمازچهار رکعتی پیش ازتمام شدن سجده دوّم شک کند که دو رکعت خوانده یا بیشتر (برای تفصیل این مسأله به صورت چهارم شکهای صحیح مراجعه شود). پنجم: شک بین دو و پنج رکعت یا دو و بیشتر از پنج رکعت. ششم: شک بین سه و شش رکعت یا سه و بیشتر از شش رکعت. هفتم: شک در رکعتهای نماز به صورتی که نداند چند رکعت خوانده است. هشتم: شک بین چهار و شش رکعت یا چهار و بیشتر از شش رکعت چه پیش از تمام شدن سجده دوم باشد یا بعد از آن، ولی اگر بعد از سجده دوّم شک بین چهار و شش رکعت و چهار و بیشتر از شش برای او پیش آید احتیاط مستحب آن است که بنا را بر چهار بگذارد و نماز را تمام کند و بعد از آن دو سجده سهو به جا آورد و نماز را هم دوباره بخواند.
- اگر موقعی که مشغول نماز سه رکعتی یا چهار رکعتی است جماعت برپا شود، چنانچه به رکوع رکعت سوّم نرفته و اطمینان ندارد که اگر نماز را تمام کند به جماعت برسد، مستحبّ است به نیّت نماز مستحبّی نماز را دو رکعتی تمام کند و خود را به جماعت برساند.
- اگر در نماز مستحبی دو رکعتی گمانش به سه رکعت یا بیشتر برود یا گمانش به دو رکعت یا کمتر برود باید به همان گمان عمل کند مگر آنکه موجب بطلان باشد که در این صورت گمان حکم شک را دارد مثلاً اگر گمانش به یک رکعت می رود احتیاطاً باید یک رکعت دیگر بخواند.
- مسافری که قصد کرده ده روز در محلی بماند اگر از ماندن منصرف شود و شک کند که پیش از آنکه از قصد ماندن برگردد یک نماز چهار رکعتی خوانده یا نه باید نمازهای خود را شکسته بخواند.
- اگر انسان شک کند که کثیرالشک شده یا نه یعنی چون نمی داند که آیا در سه نماز قبلی شک کرده تا کثیر الشک باشد یا فقط در دو نماز قبلی شک کرده تا کثیر الشک نباشد باید به دستور شک عمل نماید. و کثیرالشک تا وقتی یقین نکند که به حال معمولی مردم برگشته باید به شک خود اعتنا نکند.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله مکارم شیرازی] شکهایی که نباید به آنها اعتنا کرد به شرح زیر است: 1 شک بعد از محل 2 شک بعد از سلام 3 شک بعد از گذشتن وقت نماز 4 شک کثیرالشک یعنی کسی که زیاد شک می کند. 5 شک امام و ماموم 6 شک در نمازهای مستحبی و شرح هر یک از اینها در مسائل آینده می آید.
- [آیت الله مکارم شیرازی] شکهای هشتگانه ای که نماز را باطل می کند به شرح زیر است: 1 شک در رکعتهای نماز دو رکعتی مانند نماز صبح و نماز مسافر، ولی شک در نمازهای مستحب دو رکعتی نماز را باطل نمی کند. 2 شک در رکعتهای نماز سه رکعتی (مغرب). 3 شک در نماز چهار رکعتی هرگاه یک طرف شک ،یک باشد، مثل این که شک کند یک رکعت خوانده یا سه رکعت. 4 شک در نمازهای چهار رکعتی پیش از تمام شدن سجده دوم در حالی که یک طرف شک دو باشد (مانند شک دو و سه قبل از اتمام دو سجده). 5 شک بین دو و پنج یا بیشتر از پنج. 6 شک بین سه و شش یا بیشتر (البته این شکها کمتر اتفاق می افتد ولی در عین حال باید حکم آن روشن شود). 7 شک بین چهار و شش یا بیشتر، ولی در اینجا احتیاط واجب آن است که مانند شک چهار و پنج عمل کند، یعنی بنا را بر چهار بگذارد و نماز را تمام کند و بعد از نماز دو سجده سهو به جا آورد و سپس نماز را دوباره بخواند. 8 شک در عدد رکعتهای نماز که اصلاً نداند چند رکعت خوانده است.
- [آیت الله مظاهری] نمازهای واجب یومیه، نیز پنج نماز است: 1 و 2 - ظهر و عصر، هر کدام چهار رکعت. 3 - مغرب، سه رکعت. 4 - عشا، چهار رکعت. 5 - صبح، دو رکعت، و در سفر باید نمازهای چهار رکعتی را با شرایطی که گفته میشود دو رکعت خواند.
- [آیت الله مکارم شیرازی] از مبطلات نماز شک در رکعتهای نماز دو رکعتی، یا سه رکعتی، همچنین شک در رکعت اول و دوم نماز چهار رکعتی است.
- [آیت الله خوئی] اگر بعد از گذشتن وقت نماز مغرب و عشاء، بداند یک نماز خوانده، ولی نداند سه رکعتی خوانده یا چهار رکعتی، باید قضای نماز مغرب و عشاء را بخواند. 4 کثیر الشک (کسی که زیاد شک میکند) (مسألة 1193)- کثیرالشک کسی است که عرفاً بگویند زیاد شک میکند یا حال او به نحوی باشد که در هر سه نماز لا اقل یک مرتبه شک کند، چنین شخصی به شک خود اعتنا نکند.
- [آیت الله نوری همدانی] اگر بعد از سلام نماز شک کند که نماز ش صحیح بوده یا نه ، شک کند رکوع کرده یا نه ، یا بعد از سلام چهار رکعتی شک کند که چهار رکعت خوانده یا پنج رکعت ، به شک خود اعتنا نکند ولی اگر هر دو طرف شک او باطل باشد ، مثلاً بعد از سلام نماز چهار رکعتی شک کند که سه رکعت خوانده یا پنج رکعت ، نمازش باطل است . 3-شک بعد از وقت
- [آیت الله سبحانی] اگر بعد از سلام نماز شک کند که نمازش صحیح بوده یا نه، مثلاً شک کند رکوع کرده یا نه، یا بعد از سلام نماز چهار رکعتی شک کند که چهار رکعت خوانده یا پنج رکعت:به شک خود اعتنا نکند ولی اگر هر دو طرف شک او باطل باشد، مثلاً بعد از سلام نماز چهار رکعتی شک کند که سه رکعت خوانده یا پنج رکعت، نمازش باطل است. 3. شک بعد از وقت
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] اگر بعد از سلام نماز شک کند که نمازش صحیح بوده یا نه؛ مثلا شک کند رکوع کرده یا نه؛ یا بعد از سلام نماز چهار رکعتی شک کند که چهار رکعت خوانده یا پنج رکعت؛ به شک خود اعتنا نکند؛ ولی اگر هر دو طرف شک او باطل باشد؛ مثلا بعد از سلام نماز چهار رکعتی شک کند که سه رکعت خوانده یا پنج رکعت؛ نمازش باطل است. 3 - شک بعد از وقت:
- [آیت الله سبحانی] شک هائی که نماز را باطل می کند از این قرار است: اول: شک در شماره رکعت های نماز دو رکعتی مثل نماز صبح و نماز مسافر ولی شک در شماره رکعت های نماز مستحب دو رکعتی و بعضی از نمازهای احتیاط نماز را باطل نمی کند. دوم: شک در شماره رکعت های نماز سه رکعتی. سوم: آنکه در نماز چهار رکعتی هر گاه طرف شک یک باشد مثل این که شک کند که یک رکعت خوانده یا بیشتر. چهارم: شک در نماز چهار رکعتی پیش از تمام شدن سجده دوم، یعنی طرف شک دو باشد مثل این که شک کند که دو رکعت خوانده یا بیشتر. پنجم: شک بین دو و پنج یا دو و بیشتر از پنج. ششم: شک بین سه و شش یا سه و بیشتر از شش. هفتم: شک بین چهار و شش یا چهار و بیشتر از شش . هشتم: شک در رکعت های نماز که نداند چند رکعت خوانده است.
- [آیت الله سیستانی] اگر بعد از سلام نماز شک کند که نمازش صحیح بوده یا نه ، مثلاً شک کند رکوع کرده یا نه ، یا بعد از سلام نماز چهار رکعتی شک کند که چهار رکعت خوانده یا پنج رکعت ، به شک خود اعتنا نکند ، ولی اگر هر دو طرف شک او باطل باشد ، مثلاً بعد از سلام نماز چهار رکعتی شک کند که سه رکعت خوانده یاپنج رکعت ، نمازش باطل است . 3 شک بعد از وقت :