وجوه شرعیه
اموالی كه مكلف طبق نظر شرع، بايد پرداخت كند؛ مانند خمس و زكات
آیا سادات و اهل علم با وجوه شرعیه مثل سهم السادات و سهم امام(ع) مستطیع می شوند؟
ساداتی که مستحق سهم سادات هستند بنابر احتیاط واجب جایز نیست بیش از مخارج سالشان خمس بگیرند و با سهم سادات مستطیع نمی شوند. چون حج از مؤونه نیست و نمی توانند برای انجام آن سهم سادات بگیرند. اما اهل علمی که شهریه می گیرند و وجوهات از سوی مرجع و حاکم شرع به عنوان مصرف و به لحاظ تحصیل و تدریس و خدمات دینی به آنان تملیک می شود مالک شده و با آن مستطیع می شوند. و اگر سایر شرایط وجود داشته باشد و مستطیع هستند و چنانچه حج بجا آورند از حجة الاسلام کفایت می کند.بلی اهل علمی که از طرف مراجع تقلید مجاز در اخذ وجوه شرعیه هستند مالک وجوه مأخوذه نمی شوند و با آن استطاعت حاصل نمی شود و مجازند مقداری از آنرا در مخارج اقتصادی خود و موارد مقرره مصرف کنند.
ساداتی که مستحق سهم سادات هستند بنابر احتیاط واجب جایز نیست بیش از مخارج سالشان خمس بگیرند و با سهم سادات مستطیع نمی شوند. چون حج از مؤونه نیست و نمی توانند برای انجام آن سهم سادات بگیرند. اما اهل علمی که شهریه می گیرند و وجوهات از سوی مرجع و حاکم شرع به عنوان مصرف و به لحاظ تحصیل و تدریس و خدمات دینی به آنان تملیک می شود مالک شده و با آن مستطیع می شوند. و اگر سایر شرایط وجود داشته باشد و مستطیع هستند و چنانچه حج بجا آورند از حجة الاسلام کفایت می کند.بلی اهل علمی که از طرف مراجع تقلید مجاز در اخذ وجوه شرعیه هستند مالک وجوه مأخوذه نمی شوند و با آن استطاعت حاصل نمی شود و مجازند مقداری از آنرا در مخارج اقتصادی خود و موارد مقرره مصرف کنند.
پاسخ:
ساداتی که مستحق سهم سادات هستند بنابر احتیاط واجب جایز نیست بیش از مخارج سالشان خمس بگیرند و با سهم سادات مستطیع نمی شوند. چون حج از مؤونه نیست و نمی توانند برای انجام آن سهم سادات بگیرند. اما اهل علمی که شهریه می گیرند و وجوهات از سوی مرجع و حاکم شرع به عنوان مصرف و به لحاظ تحصیل و تدریس و خدمات دینی به آنان تملیک می شود مالک شده و با آن مستطیع می شوند. و اگر سایر شرایط وجود داشته باشد و مستطیع هستند و چنانچه حج بجا آورند از حجة الاسلام کفایت می کند.بلی اهل علمی که از طرف مراجع تقلید مجاز در اخذ وجوه شرعیه هستند مالک وجوه مأخوذه نمی شوند و با آن استطاعت حاصل نمی شود و مجازند مقداری از آنرا در مخارج اقتصادی خود و موارد مقرره مصرف کنند.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- شخصی که مخارج حج را دارد، امّا در برگشت از سفر حج برای دادن ولیمه یا مخارج زندگی مقروض می شود و یا به وجوه شرعی مانند خمس وزکات نیازمند است، آیا چنین شخصی مستطیع است؟
- شخصی وجوهات شرعیّه از قبیل سهم امام (علیه السلام) یا سهم سادات بر ذمّه دارد و می خواهد به دیدن یک طلبه یا یک سیّد مستحق برود، آیا می تواند چیزی خریده و بعنوان هدیه منزل یا عروسی به خانه آنها برده و از بابت وجوهات خود حساب کند؟
- آیا به کتابهایی که اهل علم خریداری می کنند و بعضی از آنها ممکن است هیچگاه مورد استفاده قرار نگیرند خمس تعلّق می گیرد؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله اردبیلی] اگر کسی از وجوه شرعی، نظیر خمس و زکات ارتزاق می‌کند، اگر از آن وجوه مقداری اضافه بیاید که به اندازه مخارج حج باشد، آیا با وجود سایر شرایط، این شخص مستطیع محسوب میشود یا خیر؟
- [آیت الله خامنه ای] کسی که از وجوه شرعی نظیر خمس و زکات ارتزاق می کند، اگر از آن خمس یا زکات اضافه آید که به قدر مخارج حجّ باشد، آیا با وجود سایر شرایط مستطیع خواهد بود یا نه؟
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر فردی که اهل پرداخت وجوه شرعیه نیست، لباسی به ما هدیه دهد، میتوان با آن لباس نماز خواند؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] شخصی حجّ واجب را بجا آورده، ولی امرار معاش او از وجوه شرعیّه بوده، سپس در حالی که استطاعت قطعی از غیر وجوه شرعیه پیدا کرده، به نیابت از دیگری حج بجا آورده است. آیا حجّ نیابتی او صحیح است، یا باید پس از انجام حجّ واجب خودش، حجّ نیابتی را تکرار کند؟
- [آیت الله بهجت] اگر از طرف اشخاصی که اهل پرداخت وجوه شرعیه نیستند، لباسی برایمان هدیه آورده باشند، می توان با آن لباس نماز خواند؟
- [آیت الله اردبیلی] آیا خمس را باید نصف کرد نصف سهم امام نصف سهم سید فقیر؟
- [آیت الله اردبیلی] آیا خمس را باید نصف کرد نصف سهم امام نصف سهم سید فقیر؟
- [آیت الله اردبیلی] آیا خمس را باید نصف کرد نصف سهم امام نصف سهم سید فقیر؟
- [آیت الله وحید خراسانی] ایا از منافع خمس و زکات کسی مستطیع می شود یا نه و ایا خمس و زکات جزو ترکه میت است یا نه
- [آیت الله خوئی] زید از خمس مال خود به سید فقیر مبلغ بیست هزار تومان تملیک می‌کند که چون آرزومند زیارت مکه معظمه است به حج برود، آیا جایز است یا خیر؟ و چنانچه جایز باشد اگر بعدها سید مستطیع شود آیا حج مذکور کفایت است یا باید حج رود؟
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله اردبیلی] سیّد نمیتواند از غیر سیّد به عنوان سهم فقرا زکات بگیرد، بلکه احتیاط واجب این است که به عنوان دیگر نیز از غیر سیّد زکات نگیرد؛ اما اگر خمس و سایر وجوه شرعی کفایت مخارج او را نکند و ناچار از گرفتن زکات باشد، می‌تواند از غیر سیّد زکات بگیرد، ولی احتیاط واجب آن است که اگر ممکن باشد فقط به مقداری که برای مخارج روزانهاش به آن احتیاج دارد، از وی زکات بگیرد.
- [آیت الله جوادی آملی] .مال خُمسی، به شش سهم تقسیم می شود: سه سهم (نصف خمس) آن، برای خدا و پیامبر و امام (ع) است که به امام می رسد، و در دوران غیبت باید آن را به فقیه جامع شرایط فتوا پرداخت کنند و سه سهم دیگر برای سادات (ذوی القربی ) است که ب اید به ایتام , مساکین و ابن السبیل آنان پرداخت شود و اختیار این سه سهم نیز، با فقیه جامع الشرای ط است ؛ یعنی با اذن او میتوان به سادات فقیر پرداخت کرد.
- [آیت الله جوادی آملی] .اگر کسی از درآمد سال مالی مستطیع شد و در همان سال به حج مشرف شد، هزینه مسافرت او خمس ندارد ; همچنین است اگر از درآمد سال مالی به حج مستحبی برود، جزء هزینه سال محسوب میشود و خمس ندارد.
- [آیت الله مظاهری] حجّ در تمام عمر یک مرتبه بر کسی که علاوه بر دارا بودن شرایط عامّه تکلیف )بلوغ، عقل، قدرت، علم( مستطیع هم باشد واجب میشود، و استطاعت به چند چیز حاصل میگردد: 1 - داشتن مخارج رفتن و برگشتن به حسب نیاز و شأن خود. 2 - داشتن مخارج کسانی که شرعاً یا عرفاً مخارج آنها بر او واجب است. 3 - داشتن مال یا کسبی که بعد از بازگشت بتواند به حسب حال و شأن خود زندگی کند.
- [آیت الله جوادی آملی] .اگر ولیّ مسلمین یا فقیه جامع شرای ط دیگری قسمتی از خمس (سهم شریف امام (ع) و سهم سادات ) را به افرادی بپردازند، این اموال متعلق خمس نیست , چنان که اگر زکات یا صدقه مستحب را به فقیر بدهند، در این صورت نیز متعلق خمس نیست. فروش مال متعلّق خمس
- [آیت الله جوادی آملی] .سیّد مستحق خمس یا فقیه جامع الشرای ط نمی توانند برای بریءالذمّه کردن بدهکار، خ مس را دستگردان کنند و به مبلغ کمتری مصالحه نمایند، برای این که وجوب خمس برای کمک به امام (ع) و سادات نیازمند است و با دستگردان کردن، نیاز سادات فقیر برطرف نمیشود. چنانچه مصلحتی وجود داشته باشد , فقیه جامع الشرای ط می تواند با مبلغی دستگردان نماید ; همچنین است ا گر دستگردان جهت مهلت دادن به کسی باشد که خمس ب ر ذمّه دارد که در صورت مصلحت, جایز است.
- [آیت الله علوی گرگانی] خمس را باید دو قسمت کنند: یک قسمت آن سهم سادات است و باید به سیّد فقیر، یا سیّد یتیم، یا به سیّدی که در سفر درمانده بدهند ونصف دیگر آن سهم امام7 است که در این زمان باید به مجتهد جامع الشرائط بدهند، یا به مصرفیکه او اجازه میدهد برسانند ولی اگر انسان بخواهد سهم امام را به مجتهدیکه از او تقلید نمیکند بدهد، در صورتی که بداند آن مجتهد ومجتهدی که از او تقلید می‌کند، سهم امام را به یک طور مصرف می‌کنند، میشود به او پرداخت کرد.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] خمس را باید دو قسمت کنند: یک قسمت آن سهم سادات است و باید به سید فقیر؛ یا سید یتیم؛ یا به سیدی که در سفر درمانده شده بدهند و نصف دیگر آن سهم امام (ع) است که در این زمان باید به مجتهد جامع الشرایط بدهند؛ یا به مصرفی که او اجازه می دهد برسانند. ولی اگر انسان بخواهد سهم امام را به مجتهدی که از او تقلید نمی کند بدهد؛ بنا بر احتیاط واجب باید از مجتهدی که تقلید می کند اجازه بگیرد و در صورتی به او اذن داده می شود که بداند آن مجتهد و مجتهدی که از او تقلید می کند؛ سهم امام را به یک طور مصرف می کنند.
- [آیت الله بهجت] اگر در سال سود عایدش گردید و وقت پرداخت خمس هم قبل از ماههای حج باشد، باید خمس آن سود را بدهد، و اگر وقت پرداخت بعد از ماه حج باشد و در همان سال مستطیع شد، می‌تواند این سود را در مخارج حج مصرف کند، و اما اگر سود مربوط به سالهای قبل باشد، باید خمس آن را بدهد، جز آن مقدار از درآمد این سال که استطاعت او را تکمیل کرده، که از مئونه حساب میشود، و اگر از روی معصیت در سال استطاعت حج بهجا نیاورد، بنابر اظهر باید خمس مالی را که اختصاص به حج داده شده بپردازد، و اگر تخمیس مال موجب بهجا نیاوردن حجّی شود که بر او مستقر شده، بعید نیست از مئونه سالی حساب شود که در آن می‌تواند حج بهجا آورد.
- [آیت الله جوادی آملی] .اگر کافر ذمّی زمینی را مانند زمین کشاورزی، باغ، عرصه مسکن، مغازه و مانند آن از مسلمانی خرید, باید خمس آن را بپردازد. تفاوتی در مورد این زمین نیست، چه (مفتوح العنوه) باشد؛ یا زمینی باشد که اهلش با رغبت و بدون جنگ , اسلام آورده باشند و چه غیر این ها، در همه آنها کافر ذمّی باید خمس آن را بپردازد . مصرف این خمس، مصرف خمس مصطلح, یعنی ائمه(ع) و سادات هستند. شروط و محدوده خمس کافر ذمّی