واسطه
وسیله و علّت ثبوت چیزی برای چیز دیگر را واسطه گویند.
اگر کسی برای انجام دادن عمره، به واسطه نذر، در خانه‌اش مُحرم شود و پس از اعمال متوجه شود که نذرش منعقد نشده بوده، حکم حجّش چیست؟
اگر بعد از اعمال حج یا در بین اعمال حج متوجه شود، عمره‌اش صحیح است و همچنین است اگر بعد از اتمام عمره تمتّع متوجه شود و وقت اعاده عمره را نداشته باشد و اگر بعد از عمره و قبل از اعمال حج متوجه شود و وقت اعاده داشته باشد، باید به همان ترتیبی که در مسأله 212 مناسک حج آمده، مُحرم شود و عمره تمتّع را اعاده کند؛ ولی اگر قبل از اتمام عمره تمتّع متوجه شود، در صورت وسعت وقت، به همان ترتیبِ مسأله 212 مناسک حج مُحرم شود و عمره تمتّع را اعاده کند و اگر وقت تنگ است، عمره تمتّع او باطل است و برای حج، باید به نیّت حجّ اِفراد مُحرم شود و مجزی است.
اگر بعد از اعمال حج یا در بین اعمال حج متوجه شود، عمره‌اش صحیح است و همچنین است اگر بعد از اتمام عمره تمتّع متوجه شود و وقت اعاده عمره را نداشته باشد و اگر بعد از عمره و قبل از اعمال حج متوجه شود و وقت اعاده داشته باشد، باید به همان ترتیبی که در مسأله 212 مناسک حج آمده، مُحرم شود و عمره تمتّع را اعاده کند؛ ولی اگر قبل از اتمام عمره تمتّع متوجه شود، در صورت وسعت وقت، به همان ترتیبِ مسأله 212 مناسک حج مُحرم شود و عمره تمتّع را اعاده کند و اگر وقت تنگ است، عمره تمتّع او باطل است و برای حج، باید به نیّت حجّ اِفراد مُحرم شود و مجزی است.
عنوان سوال:
اگر کسی برای انجام دادن عمره، به واسطه نذر، در خانه‌اش مُحرم شود و پس از اعمال متوجه شود که نذرش منعقد نشده بوده، حکم حجّش چیست؟
پاسخ:
اگر بعد از اعمال حج یا در بین اعمال حج متوجه شود، عمره‌اش صحیح است و همچنین است اگر بعد از اتمام عمره تمتّع متوجه شود و وقت اعاده عمره را نداشته باشد و اگر بعد از عمره و قبل از اعمال حج متوجه شود و وقت اعاده داشته باشد، باید به همان ترتیبی که در مسأله 212 مناسک حج آمده، مُحرم شود و عمره تمتّع را اعاده کند؛ ولی اگر قبل از اتمام عمره تمتّع متوجه شود، در صورت وسعت وقت، به همان ترتیبِ مسأله 212 مناسک حج مُحرم شود و عمره تمتّع را اعاده کند و اگر وقت تنگ است، عمره تمتّع او باطل است و برای حج، باید به نیّت حجّ اِفراد مُحرم شود و مجزی است.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- زنی به تصوّر این که مستحاضه است، در میقات مُحرم شده و با انجام وظایف مستحاضه، اعمال عمره تمتّع را به جا آورده و پس از اعمال متوجه شده که حائض بوده است. وظیفه او نسبت به اعمال عمره و حج چیست؟
- آیا زائرین میتوانند با نذر از داخل شهر مکه و یا مسجد الحرام برای انجام عمره مفرده مُحرم شود؟
- کسی که اشتباها از محلّی غیر از میقات مُحرم شده است و بعد از عمره تمتّع متوجه اشتباه خود می‌شود، چه کار باید بکند؟
- کسی که گمان میکرد تلبیه گفتن یک امر مستحب است که حجّاج انجام میدهند و در موقع احرام عمره تمتّع یا احرام حجّ تمتّع یا در هر دو احرام، تلبیه نگفت و پس از پایان اعمال متوجه وجوب تلبیه به هنگام احرام شد، حجّش صحیح است یا باطل؟
- خانمی برای عمره مفرده مُحرم شده است و قبل از انجام اعمال عمره، حیض می‌شود و به جهت این که قبل از پاک شدن از حیض کاروان آنها بر میگردد، خودش نمیتواند اعمال را انجام دهد و از طرفی نتوانسته نایب بگیرد و همین طور به وطن خود بازگشته است. حکم شرعی او چیست؟
- شخصی به نیابت از مادرش برای عمره تمتّع مُحرم می‌شود و عمره را به جا میآورد و سپس از طرف خودش، نه به نیابت از مادرش، برای حجّ تمتّع مُحرم می‌شود. حکم این مسأله چیست؟
- اگر کسی در ماه ذیالحجّه عمره تمتّع خود را به جا آورد و سپس از مکه خارج شود، آیا میتواند در خارج از مکه با نذر برای حجّ تمتّع مُحرم شود؟
- آیا مُحرم شدن در شهر جدّه، به سبب نذر کردن جایز است؟ در صورت جواز، صیغه نذر چگونه است؟
- کسی که در ماه ذی القعده عمره تمتّع به جا میآورد و در ماه ذی الحجّه به محلّی خارج از مکه می‌رود، ولی از حرم خارج نمیشود، آیا برای بازگشت به مکه باید مُحرم شود؟ اگر لازم است مُحرم شود، از کجا مُحرم شود؟ به یکی از مواقیت عمره تمتّع برود یا به ادنی الحل؟ و به چه نیّتی احرام ببندد؟
- عدهای بدون نذر کردن در هواپیما مُحرم شدهاند، حکم آن چیست؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله سیستانی] اگر مکلَّف خطا کرد و به جای عمره تمتع برای حج تمتع مُحرم شد و اعمال عمره را انجام داد و سپس متوجه خطای خود گشت، چه کند؟
- [آیت الله نوری همدانی] اگر کسی نذر کند، سه روز منفصل اعتکاف کند آیا نذرش منعقد می‌شود؟ نذر اعتکاف کمتر از سه روز چه؟
- [آیت الله صافی گلپایگانی] اگر کسی نذر کند سه روز منفصل اعتکاف کند، آیا نذرش منعقد می‌شود؟
- [امام خمینی] شخصی محرم شد به احرام عمره تمتع، وارد مکه شد اعمال عمره را انجام داد به جز تقصیر، دو مرتبه محرم شد برای حج به عرفات رفت و جمیع اعمال مشعر و منی را بجا آورد و متوجه نشد و به ایران آمد، حالا فهمیده استدعا دارد مشروحا بیان فرمائید اگر جاهل بوده چه حکمی دارد و اگر ناسی بوده چه حکمی؟
- [آیت الله سبحانی] کسی که از جده محرم شد، آیا اعمال عمره تمتع وی صحیح است؟
- [آیت الله وحید خراسانی] کسی از جده محرم شده و اعمال عمره تمتع را انجام داده است تکلیف او چیست
- [آیت الله سیستانی] کسی که در انجام طواف عمره تمتع و حجش و نمازهای دو طواف نایب شده است لازم است در حین ادای آنها مُحرم باشد؟
- [آیت الله وحید خراسانی] طبق مساله مناسک و اخر مساله مناسک اگر کسی بعد از اتمام اعمال عمره تمتع جهلا محرم به عمره مفرده بعد از عمره تمتع شد ایا اتمام اعمال عمره مفرده برای او لازم است یا احرام او واقع نشده است
- [آیت الله فاضل لنکرانی] شخصی عمره مفرده انجام داده و سپس برای عمره مفرده یا تمتع محرم شده، در اثنای عمل متوجه بطلان عمره قبل شد، وظیفه او چیست؟
- [آیت الله سبحانی] اگر زنی نذر کند برای بهبودی بیماریش در ماه محرم و صفر اصلاح صورت انجام ندهد آیا نذرش صحیح است؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- اگر پدر یا جدّ پدری، طفل خود را که در محلّ دیگری است و نمیداند زنده است یا مرده، برای محرم شدن به عقد کسی درآورد، در صورتی که قصد جِدّی حاصل شود و امکان استمتاع هم باشد، بر حسب ظاهر محرم بودن حاصل می‌شود و چنانچه بعدا معلوم شود که در هنگام عقد آن طفل زنده نبوده، عقد باطل است و کسانی که به واسطه عقد ظاهرا محرم شده بودند، نامحرمند.
- کسانی که به واسطه شیر خوردن محرم میشوند، مستحب است یکدیگر را احترام نمایند، ولی از یکدیگر ارث نمیبرند و حقوق خویشاوندی که انسان با خویشان خود دارد، برای آنان نیست.
- شیر دادنی که علّت محرم شدن است نُه شرط دارد: اوّل: بچّه شیر زن زنده را بخورد، پس اگر از پستان زنی که مرده است شیر بخورد اثر ندارد. دوم:شیر آن زن از حرام نباشد، پس اگر شیر بچّهای را که از راه زنا به دنیا آمده به بچّه دیگری بدهند، به واسطه آن شیر، بچّه به کسی محرم نمیشود. سوم: بچّه شیر را از پستان بمکد، پس اگر شیر را در گلوی او بریزند به کسی محرم نمیشود. چهارم:شیر، خالص بوده و با چیز دیگری مخلوط نباشد مگر این که آنچه با شیر مخلوط شده به گونهای کم باشد که در شیر مستهلک شود. پنجم: شیر بر اثر زایمان باشد نه این که به واسطه مکیدن، شیر در پستان پدیدار شود. ششم:شیر از یک شوهر باشد؛ پس اگر زن شیردهی را طلاق دهند و بعد شوهر دیگری کند و از او آبستن شود و تا هنگام زاییدن، شیری که از شوهر اوّل داشته باقی باشد و مثلاً هشت دفعه پیش از زاییدن از شیر شوهر اوّل و هفت دفعه بعد از زاییدن از شیر شوهر دوم به بچّهای بدهد، آن بچّه به کسی محرم نمیشود. هفتم:بچّه به واسطه بیماری شیر را برنگرداند و اگر شیر را برگرداند، بنابر احتیاط واجب کسانی که به واسطه شیر خوردن به آن بچّه محرم میشوند، باید با او ازدواج نکنند و نگاه محرمانه هم به او ننمایند. هشتم:بچّه پانزده مرتبه یا یک شبانه روز به گونهای که در مسأله بعد گفته می‌شود به قدری شیر بخورد که سیر شود؛ بلکه اگر ده مرتبه هم به او شیر بدهند، احتیاط مستحب آن است کسانی که به واسطه شیر خوردن به او محرم میشوند، با او ازدواج نکنند و نگاه محرمانه هم به او ننمایند. نهم:دو سال بچّه تمام نشده باشد و اگر بعد از تمام شدن دو سال او را شیر دهند، به کسی محرم نمیشود، بلکه اگر مثلاً پیش از تمام شدن دو سال، چهارده مرتبه و بعد از آن یک مرتبه شیر بخورد، به کسی محرم نمیشود؛ ولی چنانچه از هنگام زاییدن زن شیرده بیشتر از دو سال گذشته باشد و شیر او باقی باشد و بچّهای را شیر بدهد، آن بچّه به کسانی که گفته شد، محرم می‌شود.
- مردانی که با میت زن نسبت دارند و با او محرمند و یا به واسطه شیر خوردن با او محرم شدهاند، بنابر احتیاط نمیتوانند او را غسل دهند، مگر این که زنی برای غسل دادن او یافت نشود؛ همچنین زنانی که با میت مرد نسبت دارند و با او محرمند و یا به واسطه شیر خوردن با او محرم شدهاند، بنابر احتیاط نمیتوانند او را غسل دهند، مگر این که مردی برای غسل دادن او یافت نشود و در هر دو صورت بنا بر احتیاط واجب، غسل باید از روی لباس صورت گیرد و اگر برای غسل دادن میت، نه همچنس او یافت شود و نه محرم او، احتیاطا باید او را بدون غسل و با لباس خودش دفن کنند.
- واجبات حجّ تمتّع سیزده چیز است: اول: احرام حجّ تمتّع؛ که مانند احرام عمره است، جز این که در احرام حج باید از مکه معظّمه به نیّت حجّ تمتّع مُحرم شود. دوم: وقوف در عرفات؛ یعنی مُحرم به احرام حجّ از ظهر روز عرفه نهم ذیحجّه به قصد قربت در عرفات باشد و در آنجا نیّت وقوف کند و بنابر احتیاط، از اوّل ظهر به عرفات برود و تا مغرب شرعی در آنجا بماند. سوم: وقوف در مشعر؛ به این ترتیب که حاجی پس از انجام وقوف در عرفات هنگام مغرب شب عید به طرف (مشعرالحرام) کوچ کند و مستحب است به گونهای کوچ کند که نماز مغرب و عشاء را در مشعر بخواند. وقوف در مشعر باید به قصد قربت انجام شود و وقت آن از طلوع فجر تا طلوع آفتاب است و بنابر احتیاط شب دهم را نیز تا طلوع فجر به قصد قربت باید در مشعر به سر برد. چهارم، پنجم و ششم: واجبات منی در روز عید قربان، که عبارتند از: الف رَمی جمره عقبه؛ یعنی زدن هفت سنگریزه به جمره عقبه به پیروی از حضرت ابراهیم علیهالسلام که در این مکان شیطان را رمی کرده است. ب قربانی و مخیّر است شتر یا گاو و یا گوسفند را قربانی کند. ج تراشیدن سر و یا تقصیر (کوتاه کردن مو یا ناخن) به تفصیلی که در کتاب مناسک حج آمده است. هفتم، هشتم، نهم، دهم و یازدهم: اعمال مکّه مکرّمه، که به ترتیب عبارتند از: (طواف)، (نماز طواف)، (سعی بین صفا و مروه)، (طواف نساء) و (نماز طواف نساء). دوازدهم و سیزدهم: اعمال منی در روزهای یازدهم، دوازدهم و برای بعضی سیزدهم ذیحجّه، که عبارتند از: الف بیتوته در منی؛ یعنی شب در آنجا ماندن. ب رَمی جمرات سه گانه (اُولی، وُسطی و عقبه) و در هر روز باید به هر یک از جمرات سه گانه هفت ریگ بزند.
- اگر زنی بچّهای را با شرایطی که در مسأله 2954 گفته خواهد شد، شیر دهد، آن بچّه به این اشخاص محرم می‌شود: اوّل:خود زن و او را (مادر رضاعی) میگویند. دوم:شوهر زن که شیر متعلّق به اوست و او را (پدر رضاعی) میگویند. سوم:پدر و مادر آن زن هر چه بالا روند، اگرچه پدر و مادر رضاعی او باشند. چهارم:بچّههایی که از آن زن به دنیا آمدهاند یا به دنیا میآیند. پنجم:بچّههای اولاد آن زن هر چه پایین روند، چه از اولاد او به دنیا آمده باشند یا اولاد او آن بچّهها را شیر داده باشند. ششم: خواهر و برادر آن زن اگرچه رضاعی باشند، یعنی به واسطه شیر خوردن با آن زن خواهر و برادر شده باشند. هفتم:عمو و عمّه آن زن، اگرچه رضاعی باشند. هشتم:دایی و خاله آن زن، اگرچه رضاعی باشند. نهم:اولاد شوهر آن زن که شیر متعلّق به اوست، هر چه پایین روند، اگرچه اولاد رضاعی او باشند. دهم:پدر و مادر شوهر آن زن که شیر متعلّق به اوست، هر چه بالا روند. یازدهم:خواهر و برادر شوهری که شیر متعلّق به اوست، اگرچه خواهر و برادر رضاعی او باشند. دوازدهم:عمو و عمّه و دایی و خاله شوهری که شیر متعلّق به اوست هر چه بالا روند، اگرچه رضاعی باشند و نیز عدّه دیگری هم که در مسائل بعد گفته می‌شود، به واسطه شیر دادن محرم میشوند.
- در روایات اسلامی نسبت به (وفای به عهد و قراردادها) سفارش اکید شده است؛ از جمله در نهج البلاغه آمده است که حضرت امیرالمؤمنین علیهالسلام خطاب به مالک اشتر رحمهالله فرمودند: (.. و اگر با دشمنت پیمان نهادی و در ذمه خود او را امان دادی، به عهد خویش وفا کن و آنچه را بر ذمه داری ادا و خود را چون سپری برابر پیمانت بر پا، چه مردم بر هیچ چیز از واجبهای خدا چون بزرگ شمردن وفای به عهد سخت همداستان نباشند با همه هواهای گونهگون که دارند و رأیهای مخالف یکدیگر که در میان آرند.)(1) بنابر این کلّیّه تعهدات و قراردادهای منعقد شده بین اشخاص و حتّی بین دولتها یا میان آنها و اشخاص باید محترم شمرده شود و نقض یکطرفه آنها بدون مجوز شرعی و نیز اعمال مکر و خدعه جایز نیست. همچنین کلّیّه تعهدات دولت اسلامی با دولتهای کافر غیر حربی که در جهت مصلحت اسلام و مسلمانان منعقد شده باشد، محترم خواهد بود؛ ولی اگر قرارداد یا تعهدی بر اساس مکر و خدعه و =============================================================================== 1 نهجالبلاغه، ترجمه دکتر شهیدی، نامه 53،ص338 و 339. استعمارِ کشور اسلامی از سوی دولت استعمارگر تحمیل شده باشد، عمل به آن تعهد و قرارداد لازم نیست، بلکه در مواردی لغو آن واجب می‌باشد.
- (حج) زیارت کردن خانه خداوند متعال و انجام دادن اعمالی است که دستور دادهاند در آنجا بجا آورده شود و در تمام عمر بر هر کسی که شرایط ذیل را دارا باشد، یک مرتبه واجب می‌شود: اوّل:آن که بالغ باشد.دوم:آن که عاقل و آزاد باشد.سوم:به واسطه رفتن به حجّ =============================================================================== 1 آل عمران(3):96 و 97 نهج البلاغه، خطبه 1. 2 مائده(5):97. 3 وسائل الشیعة، چاپ آل البیت، باب 1 از (أبواب وجوب الحجّ و شرائطه)،ح18،ج11،ص14. مجبور نشود کار حرامی را که اهمیّت آن در شرع مقدّس از حجّ بیشتر است انجام دهد، یا عمل واجبی را که از حجّ مهمتر است ترک نماید.چهارم:آن که مستطیع باشد و شرایط استطاعت عبارت است از: 1 آن که توشه راه و چیزهایی را که بر حسب حال خود در سفر به آن احتیاج دارد و در کتاب (مناسک حجّ و عمره) گفته شده دارا باشدو نیز وسیله سفر یا مالی که بتواند آنها را تهیّه کند، داشته باشد. 2 سلامت مزاج و توانایی آن را داشته باشد که بتواند به مکّه برود و اعمال حجّ را بجا آورد. 3 در راه مانعی از رفتن و برگشتن نباشد و اگر راه را بسته باشند یا انسان بترسد که در راه جان یا عرض او از بین برود یا مال او را ببرند، حجّ بر او واجب نیست، ولی اگر از راه دیگری بتواند برود اگرچه دورتر باشد در صورتی که مشقّت زیاد نداشته باشد و یا موجب ضرر قابل توجه به وی نگردد، باید از آن راه برود. 4 به اندازه بجا آوردن اعمال حجّ وقت داشته باشد. 5 مخارج کسانی را که خرجی آنان بر او واجب است، مثل زن و بچّه ومخارج افرادی را که مردم خرجی دادن به آنها را لازم میدانند، داشته باشد. 6 بعد از برگشتن از حجّ، کسب، زراعت، عایدی ملک، یا راه دیگری برای تأمین معاش خود داشته باشد که مجبور نشود به زحمت زندگی کند.
- روزه در تمام روزهای سال، غیر از روزههای حرام و مکروه که گفته شد، مستحب است و برای بعضی از روزها بیشتر سفارش شده است که از آن جمله است: 1 پنجشنبه اوّل و پنجشنبه آخر هر ماه و چهارشنبه اوّلی که بعد از روز دهم ماه است و اگر کسی اینها را بجا نیاورد، مستحب است قضا نماید و چنانچه اصلاً نتواند روزه بگیرد، مستحب است برای هر روز یک مُد طعام یا 6/12 نخود نقره به فقیر بدهد. 2 سیزدهم و چهاردهم و پانزدهم هر ماه. 3 تمام ماه رجب و شعبان و بعضی از این دو ماه، اگرچه یک روز باشد. 4 روز عید نوروز؛ روز بیست و پنجم و بیست و نهم ذیقعده؛ روز نهم ذی حجّه (روز عرفه)، ولی اگر به واسطه ضعف ناشی از روزه نتواند دعاهای روز عرفه را بخواند، روزه آن روز مکروه است؛ روز عید سعید غدیر (18 ذیحجه)؛ روز اوّل و سوم و هفتم محرم؛ روز میلاد مسعود پیامبر اکرم صلیاللهعلیهوآلهوسلم (17 ربیع الاوّل)؛ روز مبعث حضرت رسول اکرم صلیاللهعلیهوآلهوسلم (27 رجب) و اگر کسی روزه مستحبّی بگیرد، واجب نیست آن را به آخر رساند، بلکه اگر فرد مؤمنی او را به غذا دعوت کند، مستحب است دعوت او را قبول کند و در بین روز افطار نماید.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله علوی گرگانی] گوسفندی را که برای صدقه یا برای یکی از امامان نذر کردهاند، اگر پیش از آن که به مصرف نذر برسد شیر بدهد یا بچه بیاورد اگر چنانچه این شیر وبچه قبل از نذر منعقد شده، مال کسی است که آن را نذر کرده است اگر نذرش طورینباشد که شامل اینها شود و اگر بعد از نذر منعقد شده باشد بنابر احتیاط واجب جز نذر می‌باشد.
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر پدر یا جدّ پدری طفل خود را که در محلّ دیگری است ونمیداند زنده است یا مرده برای محرم شدن به عقد کسی در آورد، بر حسب ظاهر محرم بودن حاصل می‌شود و چنانچه بعداً معلوم شود که در موقع عقد آن دختر زنده نبوده، عقد باطل است وکسانی که به واسطه عقد ظاهراً محرم شده بودند، نامحرمند.
- [آیت الله نوری همدانی] اگر پدر یا جدّپدری ، طفل خود را که در محلّ دیگری است و نمی داند زنده است یا مرده ، برای محرم شدن به عقد کسی در آورد ، بر حسب ظاهر محرم بودن حاصل می شود وچنانچه بعداًمعلوم شود که در موقع عقد آن دختر زنده نبوده ، عقد باطل است وکسانی که به واسطة عقد ظا هراً محرم شده بودند ، نا محرمند .
- [امام خمینی] اگر پدر یا جد پدری، طفل خود را که در محل دیگری است و نمی داند زنده است یا مرده، برای محرم شدن به عقد کسی در آورد، بر حسب ظاهر محرم بودن حاصل می شود و چنانچه بعدا معلوم شود که در موقع عقد آن دختر زنده نبوده عقد باطل است و کسانی که به واسطه عقد ظاهرا محرم شده بودند نامحرمند.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر پدر یا جدّ پدری، طفل خود را که در محلّ دیگریست و نمیداند زنده است یا مرده، برای محرم شدن به عقد کسی درآورد، بر حسب ظاهر محرم بودن حاصل می‌شود و چنانچه بعداً معلوم شود که در موقع عقد، آن فرزند زنده نبوده، عقد باطل است و کسانی که به واسطه عقد ظاهراً محرم شده بودند، نامحرمند.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اگر پدر یا جد پدری، طفل خود را که در محل دیگری است و نمی داند زنده است یا مرده، برای محرم شدن به عقد کسی در آورد، بر حسب ظاهر محرم بودن حاصل می شود، و چنان چه بعداً معلوم شود که در موقع عقد، آن دختر زنده نبوده، عقد باطل است، و کسانی که به واسطه عقد ظاهراً محرم شده بودند نامحرمند.
- [آیت الله مظاهری] اگر کسی در عمره مفرده یا حجّ مستحبّی برای خود محرم شود گرچه نمیتواند دیگری را در احرام خود شریک کند یا از نیّت خود عدول کند ولی اعمال دیگر نظیر طواف را میتواند برای خود و به نیابت از دیگری به جا آورد، همچنین میتواند بعد از اتمام، ثواب آن عمره یا حجّ را گرچه واجب باشد به دیگری چه زنده و چه مرده هدیه کند.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر برای غسل دادن میت مرد، مرد پیدا نشود، زنانی که با او نسبت دارند و محرمند، مثل مادر و خواهر و عمه و خاله، یا به واسطه ازدواج با او محرم شدهاند، مثل عروس و مادرزن، یا به واسطه شیر خوردن با او محرم شدهاند غسلش میدهند و بنا بر احتیاط در هنگام غسل باید لباس یا چیزی که بدن او را بپوشاند بر او باشد و نیز اگر برای غسل میت زن، زن دیگری نباشد، مردهایی که با او نسبت دارند و محرمند، یا به واسطه ازدواج یا شیر خوردن با او محرم شدهاند او را غسل میدهند و بنا بر احتیاط او را با لباس غسل دهند.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر نذر کند نماز واجب یا مستحبّ خود را در جایی بخواند که به خودی خود ثواب نماز در آنجا زیاد نیست، مثلاً نذر کند نماز را در اطاق بخواند، چنانچه نماز خواندن در آنجا از جهتی بهتر باشد، مثلاً به واسطه این که خلوت است انسان حضور قلب پیدا میکند نذرش صحیح است، بلکه بنا بر احتیاط واجب اگر آنجا هیچ امتیازی هم نداشته باشد باید به نذر عمل شود مگر نمازخواندن در آن محلّ از جهتی ناپسند باشد که نذر صحیح نیست.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] اگر پدر یا جد پدری؛ طفل خود را که در محل دیگری است و نمی داند زنده است یا مرده؛ برای محرم شدن به عقد کسی در آورد؛ در صورتی که مدت زوجیت قابل باشد که از معقوده استمتاع شود؛ بر حسب ظاهر محرم بودن حاصل می شود و چنانچه بعدا معلوم شود که در موقع عقد؛ آن دختر زنده نبوده؛ عقد باطل است و کسانی که به واسطه عقد ظاهرا محرم شده بودند نامحرمند.