رکعت
مجموع قیام، رکوع و سجود را رکعت گویند. از عنوان رکعت در باب صلات سخن گفته‌اند.
در نمازی که بنا به عادت معلوم است مثلاً 7 دقیقه طول می‌کشد برای بر طرف شدن شک که دو رکعت یا سه رکعت یا چهار رکعت است آیا می‌شود از ساعت استفاده نمود؟
بلی می‌شود استفاده نمود در صورتی که مفید ظن باشد.
بلی می‌شود استفاده نمود در صورتی که مفید ظن باشد.
عنوان سوال:
در نمازی که بنا به عادت معلوم است مثلاً 7 دقیقه طول می‌کشد برای بر طرف شدن شک که دو رکعت یا سه رکعت یا چهار رکعت است آیا می‌شود از ساعت استفاده نمود؟
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- آیا فاصله شدن نماز جماعت در مسجد الحرام بین طواف و نماز آن مبطل طواف است با اینکه میداند این نماز جماعت حدود نیم ساعت طول می‌کشد، و آیا فرق است بین قطع نمودن قبل از چهار شوط و بعد از آن؟
- اگر مسافرت نماید جوانی با یک گروهی به یکی از دول خارجی و در آنجا در جاهایی مسکن کند که متعذر باشد پختن غذا برای خودش و متعذر است تهیه گوشت و اکل حلال، و اگر بخواهد همهاش سبزیجات و حبوبات بخورد برای او ضرر دارد و مسافرت استمرار دارد و لااقل سه سال درس خواندش در آنجا طول می‌کشد، چه کند؟
- شما در کتاب مسائل المنتخبه در شرط سوم از شرایط نماز جماعت فرمودهاید: امام جماعت باید در نمازش مستقل باشد بنابر این جایز نیست به شخصی که مأموم است اقتدا نمود، آیا این حکم شامل مأمومی که یک رکعت یا دو رکعت یا سه رکعت را به جماعت خوانده و بعد از آنکه امام جماعت نمازش تمام شده منفرد می‌شود میگردد یا خیر؟
- زیدی در زیر جامه خود منی دید و غسل جنابت کرده نماز خواند، بعداً معلوم شد که این لباس مال کسی دیگر بوده که پوشیده است، و به عبارت اخری یقین به عدم جنابت نمود، بفرمائید نمازی را که با آن غسل خوانده چه صورت دارد؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله مظاهری] اگر هواپیما در ارتفاع بالا و مسیر طولانی در حال پرواز باشد و پرواز حدود دو ساعت و نیم تا سه ساعت طول بکشد، مهماندار و خلبان هواپیما برای حفظ تعادل خود هر بیست دقیقه احتیاج به نوشیدن آب دارند. در این صورت، آیا در ماه مبارک رمضان، کفاره و قضای روزه بر آنها واجب می‌شود؟
- [آیت الله خامنه ای] اگر هواپیما در ارتفاع بالا و مسیر طولانی در حال پرواز باشد و پرواز حدود دو ساعت و نیم تا سه ساعت طول بکشد، مهماندار و خلبان هواپیما برای حفظ تعادل خود هر بیست دقیقه احتیاج به نوشیدن آب دارند، در این صورت آیا در ماه مبارک رمضان، کفّاره و قضای روزه بر آنها واجب می شود؟
- [سایر] از یکی از روحانیون به نام شنیدم که حضرت علی (ع) در شب هزار رکعت نماز می گزاردند با توجه به این که هر رکعت نماز حداقل یک دقیقه وقت نیاز دارد و برای هزار رکعت هزار دقیقه وقت و حدود 17 ساعت وقت نیاز است. لطفا در این خصوص راهنمایی فرمایید.
- [آیت الله مظاهری] کسی که میخواهد سه روز اعتکاف کند، آیا میتواند مثلاً از ساعت 7 صبح پس از طلوع خورشید شروع کند و تا 7 صبح سه روز بعد معتکف باشد؟
- [آیت الله شبیری زنجانی] فردی به علت بیماری خاصی نمیتواند از خروج باد جلوگیری کند و هنگام غسل دچار وسواس می‌شود لذا چند ساعت طول می‌کشد تا غسل را انجام دهد. وظیفه این فرد چیست؟
- [امام خمینی] کسی که در سال دو یا سه سفر میرود که هر کدام سه یا چهار ماه طول می‌کشد و بقیه سال را در وطن است تکلیفش نسبت به نماز و روزه چگونه است؟
- [سایر] سلام استاد خوبید عجب شعر عالی را برایمان انتخاب کردید؛ما رو هوایی کرد مطلب دیگر اینکه شما ساعت 7:15 دقیقه منبر میروید،ایا صبح زمان مناسبی برای ایراد سخنرانی ست
- [آیت الله اردبیلی] نمازگزاری در رکعات نماز شک میکند و بنا را بر رکعت بیشتر گذاشته، نماز را تمام میکند؛ ولی بعد از سلام نماز، فراموش میکند که شک او بین سه رکعت و چهار رکعت بود تا یک رکعت نماز احتیاط بخواند یا شک بین دو و چهار بود تا وظیفهاش خواندن دو رکعت نماز احتیاط باشد. در این موقع، نماز احتیاط را به چه صورتی بخواند تا نمازش صحیح شود؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] آیا قرائت سوره های طویل، مثل بقره، در نمازهای واجب سبب خروج از حالت نمازگزار نمی شود؟ حتی اگر هر رکعت یک ساعت طول بکشد؟
- [آیت الله خامنه ای] آیا برای تحقق عادت وقتیه و عددیه تساوی دو حیض از جهت زمانی معتبر می باشد؟ (به طور مثال ماه اول ساعت 8 صبح و پایان آن ساعت 8 صبح روز هشتم ماه و ماه دوم هم بدین گونه باشد) ج) گرچه برای تحقق عادت وقتیه و عددیه تساوی دو حیض از نظر عدد و وقت معتبر است ولی تفاوت کم همچون یکی دو ساعت مضرّ به آن نمی باشد. س: در صورتی که تفاوت کم باشد حکم چگونه است؟ لطفاً بفرمایید تفاوت کم از حیث زمانی، باید چند دقیقه یا چند ساعت باشد تا به تحقق عادت (وقتیه یا وقتیه و عددیه) ضرر نزند؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- اگر شک او از بین برود و شک دیگری برایش پیش آید، مثلًا اول شک کند که دو رکعت خوانده یا سه رکعت، بعد شک کند که سه رکعت خوانده یا چهار رکعت، باید بهدستور شک دوم عمل نماید.
- کثیرالشک اگر در بهجا آوردن چیزی از اجزاء نماز شک کند باید بنا بگذارد که آن را بهجا آورده، مثلًا اگر شک کند که رکوع کرده یا نه، باید بنا بگذارد که رکوع کرده است، و اگر در بهجا آوردن چیزی شک کند که نماز را باطل میکند، مثل شک کند که نماز صبح را دو رکعت خوانده یا سه رکعت بنا را بر صحت میگذارد.
- کسی که زیاد شک میکند، اگر شک کند چیزی را که رکن نیست بهجا آورده یا نه و اعتنا نکند، و بعد یادش بیاید که آن را بهجا نیاورده چنانچه از محل بهجا آوردن آن نگذشته، باید آن را بهجا آورد و اگر از محل آن گذشته نمازش صحیح است، مثلًا اگر شک کند که حمد خوانده یا نه و اعتنا نکند چنانچه در قنوت یادش بیاید که حمد نخوانده، باید بخواند، و اگر در رکوع یادش بیاید، نمازش صحیح است. 5 شک امام و مأموم (مسألة 1201)- اگر امام جماعت در شماره رکعتهای نماز شک کند، مثلًا شک کند که سه رکعت خوانده یا چهار رکعت چنانچه مأموم یقین یا گمان داشته باشد که چهار رکعت خوانده، و به امام بفهماند که چهار رکعت خوانده است، امام باید نماز را تمام کند، و خواندن نماز احتیاط لازم نیست و نیز اگر امام یقین یا گمان داشته باشد که چند رکعت خوانده است، و مأموم در شمارة رکعتهای نماز شک کند، باید به شک خود اعتنا ننماید. E شک در نماز مستحبی (مسألة 1202)- اگر در شمارة رکعتهای نماز مستحبی شک کند، چنانچه طرف بیشتر شک نماز را باطل میکند، باید بنا را بر کمتر بگذارد، مثلًا اگر در نافلة صبح شک کند که دو رکعت خوانده یا سه رکعت باید بنا بگذارد که دو رکعت خوانده است. و اگر طرف بیشتر شک نماز را باطل نمیکند، مثلًا شک کند که دو رکعت خوانده یا یک رکعت به هر طرف شک عمل کند، نمازش صحیح است.
- در نه صورت اگر در شماره رکعتهای نماز چهار رکعتی شک کند، بنابر احتیاط مستحب باید فوراً فکر نماید پس اگر یقین یا گمان به یک طرف شک پیدا کرد، همان طرف را بگیرد و نماز را تمام کند، و گرنه بهدستورهایی که گفته می‌شود عمل نماید، و آن نه صورت از این قرار است: (اول) آن که بعد از تمامی ذکر سجدة دوم شک کند دو رکعت خوانده است یا سه رکعت، باید بنا بگذارد که سه رکعت خوانده است و یک رکعت دیگر بخواند و نماز را تمام کند و بعد از نماز بنابر احتیاط واجب یک رکعت نماز احتیاط ایستاده بهجا آورد. (دوم) شک بین دو و چهار بعد از تمامی ذکر از سجدة دوم، که باید بنا را بگذارد چهار رکعت خوانده و نماز را تمام کند و بعد از نماز دو رکعت نماز احتیاط ایستاده بخواند. (سوم) شک بین دو و سه و چهار بعد از تمامی ذکر از سجدة دوم که باید بنا را بر چهار بگذارد و بعد از نماز دو رکعت نماز احتیاط ایستاده و بعد دو رکعت نشسته بهجا آورد. (چهارم) شک بین چهار و پنج بعد از تمام کردن ذکر از سجدة دوم که باید بنا را بر چهار بگذارد و نماز را تمام کند، و بعد از نماز دو سجدة سهو بهجا آورد ولی اگر بعد از سجدة اول، یا پیش از تمامی ذکر از سجدة دوم، یکی از این چهار شک برای او پیش آید، نمازش باطل است. (پنجم) شک بین سه و چهار، که در هر جای نماز باشد، باید بنا را بر چهار بگذارد و نماز را تمام کند، و بعد از نماز یک رکعت نماز احتیاط ایستاده یا دو رکعت نشسته بهجا آورد. (ششم) شک بین چهار و پنج در حال ایستادگی که باید بنشیند و تشهد بخواند و نماز را سلام بدهد و دو رکعت نماز احتیاط ایستاده یا دو رکعت نشسته بهجا آورد. (هفتم) شک بین سه و پنج در حال ایستادگی که باید بنشیند و تشهد بخواند و سلام نماز را بدهد و دو رکعت نماز احتیاط ایستاده بهجا آورد. (هشتم) شک بین سه و چهار و پنج در حال ایستادگی، که باید بنشیند و تشهد بخواند بعد از سلام نماز، دو رکعت نماز احتیاط ایستاده و بعد دو رکعت نشسته بهجا آورد. (نهم) شک بین پنج و شش در حال ایستادگی که باید بنشیند و تشهد بخواند و سلام نماز را بدهد و دو سجدة سهو بهجا آورد. و نیز بنابر احتیاط واجب دو سجدة سهو برای ایستادن بیجا در این چهار صورت بهجا آورد.
- اگر بعد از نماز احتیاط بفهمد کسری نمازش به مقدار نماز احتیاط بوده، مثلًا در شک بین سه و چهار یک رکعت نماز احتیاط بخواند، بعد بفهمد نماز را سه رکعت خوانده، نمازش صحیح است.
- اگر بعد از نماز بداند که در بین نماز حال تردیدی داشته، که مثلًا دو رکعت خوانده یا سه رکعت و بنا را بر سه گذاشته، ولی نداند که گمانش به خواندن سه رکعت بوده، یا هر دو طرف در نظر او مساوی بوده، باید نماز احتیاط را بخواند.
- اگر بین دو و سه و چهار شک کند، و بعد از خواندن دو رکعت نماز احتیاط ایستاده، یادش بیاید که نماز را دو رکعت خوانده، لازم نیست دو رکعت نماز احتیاط نشسته را بخواند.
- زنی که شک دارد یائسه شده یا نه، اگر خونی ببیند و نداند حیض است یا نه، باید بنا بگذارد که یائسه نشده است.
- اگر چوب یا چیزی مانند آن را (شاخص) راست در زمین هموار فرو برند، صبح که خورشید بیرون میآید، سایه آن به طرف مغرب میافتد و هر چه آفتاب بالا میآید این سایه کم می‌شود، و در شهرهای ما در اول ظهر شرعی (1) به آخرین درج کمی میرسد، و ظهر که گذشت، سایه آن به طرف مشرق برمیگردد و هر چه خورشید رو به مغرب میرود سایه زیادتر می‌شود، بنابر این وقتی سایه به آخرین درجه کمی رسید و دو مرتبه رو به زیاد شدن گذاشت معلوم ______________________________ (1). ظهر شرعی عبارت از گذشتن نصف روز است. مثلًا اگر روز دوازده ساعت باشد پس از گذشتن شش ساعت از طلوع آفتاب ظهر شرعی است و اگر روز سیزده ساعت باشد پس از گذشتن شش ساعت و نیم از طلوع آفتاب ظهر شرعی است و اگر روز یازده ساعت باشد پس از گذشتن پنج ساعت و نیم از طلوع آفتاب ظهر شرعی که عبارت از گذشتن نصف از طلوع آفتاب تا غروب آن است در بعضی از مواقع سال، چند دقیقه پیش از ساعت دوازده (به ساعت ظهر کوک) و گاهی چند دقیقه بعد از ساعت دوازده است. توضیح المسائل، ص: 105 می‌شود ظهر شرعی شده است، ولی در بعضی شهرها مثل مکه که گاهی موقع ظهر سایه به کلی از بین میرود، بعد از آن که سایه دوباره پیدا شد، معلوم می‌شود ظهر شده است.
- اگر بین دو و سه و چهار شک کند و موقعی که دو رکعت نماز احتیاط ایستاده را میخواند، پیش از رکوع رکعت دوم یادش بیاید که نماز را سه رکعت خوانده، باید بنشیند و نماز احتیاط را یک رکعتی تمام کند، و برای سلام زیادی سجدة سهو بنماید.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله علوی گرگانی] مبتدئه ومضطربه وناسیه و زنی که عادت عددیه دارد، اگر خونی ببینند که نشانههای حیض داشته باشد، یا یقین کنند که سه روز طول می‌کشد، باید عبادت را ترک کنند و چنانچه بعد بفهمند حیض نبوده باید عبادتهایی را که بجا نیاوردهاند قضا نمایند، ولی اگر یقین نکنند که تا سه روز طول می‌کشد ونشانههای حیض را هم نداشته باشد، بنابر احتیاط واجب باید تا سه روز کارهای استحاضه را بجا آورند وکارهائی را که بر حائض حرام است ترک نمایند و چنانچه پیش از سه روز پاک نشدند باید آن را حیض قراردهند.
- [آیت الله مظاهری] مبتدئه و مضطربه و ناسیه و زنی که عادت عددیه دارد، اگر خونی ببینند که نشانههای حیض داشته باشد، یا اطمینان کنند که سه روز طول می‌کشد، باید عبادت را ترک کنند، و چنانچه بعد بفهمند حیض نبوده باید عبادتهایی را که به جا نیاوردهاند قضا نمایند. ولی اگر اطمینان نکنند که تا سه روز طول می‌کشد و نشانههای حیض را هم نداشته باشد، بهتر است تا سه روز کارهای استحاضه را به جا آورند و کارهایی را که بر حائض حرام است ترک نمایند و چنانچه پیش از سه روز پاک نشدند باید آن را حیض قرار دهند.
- [آیت الله بهجت] مبتدئه، مضطربه، ناسیه و زنی که عادت عددیه دارد، اگر خونی ببینند که نشانههای حیض را داشته باشد، یا یقین کنند که سه روز طول می‌کشد، باید عبادت را ترک کنند و چنانچه بعد بفهمند حیض نبوده باید عبادتهایی را که بهجا نیاوردهاند قضا نمایند؛ ولی اگر یقین نکنند که تا سه روز طول می‌کشد و نشانههای حیض را هم نداشته باشد، بنابر احتیاط واجب باید تا سه روز کارهای استحاضه را بهجا آورند و کارهایی را که بر حائض حرام است ترک نمایند و چنانچه پیش از سه روز پاک نشدند، باید آن را حیض قرار دهند.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] کثیرالشک اگر در بجا آوردن چیزی شک کند باید بنا را بر این بگذارد که آن فعل را انجام داده است و نماز را ادامه دهد مثلاً اگر شک کند که سجده کرده یا خیر بنا بگذارد که انجام داده است و اگر شک کند که دو رکعت خوانده است یا سه رکعت بنا بگذارد که سه رکعت خوانده است. و اگر بنا بر انجام آن فعل نماز باطل می شود بنا بگذارد که آن را انجام نداده است مثلاً اگر در نماز صبح شک کند که دو رکعت خوانده یا سه رکعت بنا بگذارد که دو رکعت خوانده و نماز را تمام کند.
- [آیت الله اردبیلی] اگر در شماره رکعتهای نماز مستحبّی شک کند، چنانچه طرف بیشترِ شک نماز را باطل کند، باید بنا را بر کمتر بگذارد؛ مثلاً اگر در نافله صبح شک کند که دو رکعت خوانده یا سه رکعت، باید بنا بگذارد که دو رکعت خوانده است و اگر طرف بیشتر شک نماز را باطل نکند، مثلاً شک کند که دو رکعت خوانده یا یک رکعت، به هر طرف شک عمل کند نماز او صحیح است، ولی بهتر است بنا را بر کمتر بگذارد.
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر در شماره رکعتهای نماز احتیاط شک کند چنانچه طرف بیشتر شک نماز را باطل می کند باید بنا را بر کمتر بگذارد و اگر طرف بیشتر شک نماز را باطل نمی کند باید بنا را بر بیشتر بگذارد مثلا موقعی که مشغول خواندن دو رکعت نماز احتیاط است اگر شک کند که دو رکعت خوانده یا سه رکعت چون طرف بیشتر شک نماز را باطل می کند باید بنا بگذارد که دو رکعت خوانده و اگر شک کند که یک رکعت خوانده یا دو رکعت چون طرف بیشتر شک نماز را باطل نمی کند باید بنا بگذارد که دو رکعت خوانده است
- [آیت الله سیستانی] اگر در شماره رکعتهای نماز احتیاط شک کند ، چنانچه طرف بیشتر شک نماز را باطل میکند ، باید بنا را بر کمتر بگذارد ، و اگر طرف بیشتر شک نماز را باطل نمیکند ، باید بنا را بر بیشتر بگذارد ، مثلاً موقعی که مشغول خواندن دو رکعت نماز احتیاط است ، اگر شک کند که دو رکعت خوانده یا سه رکعت ، چون طرف بیشتر شک نماز را باطل میکند ، باید بنا بگذارد که دو رکعت خوانده ، و اگر شک کند که یک رکعت خوانده یا دو رکعت ، چون طرف بیشتر شک نماز را باطل نمی کند ، باید بنا بگذارد که دو رکعت خوانده است .
- [آیت الله بروجردی] اگر در شمارهی رکعتهای نماز احتیاط شک کند، چنانچه طرفِ بیشترِ شک نماز را باطل میکند، باید بنا را بر کمتر بگذارد و اگر طرف بیشتر شک نماز را باطل نمیکند، باید بنا را بر بیشتر بگذارد، مثلاً موقعی که مشغول خواندن دو رکعت نماز احتیاط است، اگر شک کند که دو رکعت خوانده یا سه رکعت، چون طرف بیشتر شک نماز را باطل میکند، باید بنا بگذارد که دو رکعت خوانده و اگر شک کند که یک رکعت خوانده یا دو رکعت، چون طرف بیشتر شک نماز را باطل نمیکند، باید بنا بگذارد که دو رکعت خوانده است.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] اگر در شماره رکعتهای نماز احتیاط شک کند؛ چنانچه طرف بیشتر شک نماز را باطل می کند؛ باید بنا را بر کمتر بگذارد و اگر طرف بیشتر شک نماز را باطل نمی کند؛ باید بنا را بر بیشتر بگذارد؛ مثلا موقعی که مشغول خواندن دو رکعت نماز احتیاط است؛ اگر شک کند که دو رکعت خوانده یا سه رکعت؛ چون طرف بیشتر شک نماز را باطل می کند؛ باید بنا بگذارد که دو رکعت خوانده و اگر شک کند که یک رکعت خوانده یا دو رکعت؛ چون طرف بیشتر شک نماز را باطل نمی کند؛ باید بنا بگذارد که دو رکعت خوانده است.
- [آیت الله سبحانی] اگر در شماره رکعت های نماز مستحبی شک کند، چنانچه طرف بیشتر شک، نماز را باطل می کند، باید بنا را بر کمتر بگذارد مثلاً اگر در نافله صبح شک کند که دو رکعت خوانده یا سه رکعت، باید بنا بگذارد که دو رکعت خوانده است و اگر طرف بیشتر شک نماز را باطل نمی کند، مثلا شک کند که دو رکعت خوانده یا یک رکعت به هر طرف شک عمل کند; نمازش صحیح است. صفحه 269