حاکم شرع
حاكم شرع حاكم منصوب از جانب خدا به طور مستقيم يا با واسطه است، بيشترين كاربرد عنوان حاكم شرع در كلمات فقها، فقیه جامع شرایط است. از حدود ولایت حاکم شرع در باب تجارت سخن گفته‌اند.
آیا حاکم شرع می‌تواند دختری که پدر و جدّ او معلوم نیست و دختری که به سنّ بلوغ نرسیده را تزویج کند؟ اگر نتواند نماینده حاکم شرع صیغه عقد را بخواند آیا باطل است یا خیر؟
اگر مصلحت بداند اشکالی ندارد، امّا عقد نماینده در فرض مزبور فضولی است و بستگی به اجازه حاکم شرع دارد.
اگر مصلحت بداند اشکالی ندارد، امّا عقد نماینده در فرض مزبور فضولی است و بستگی به اجازه حاکم شرع دارد.
عنوان سوال:
آیا حاکم شرع می‌تواند دختری که پدر و جدّ او معلوم نیست و دختری که به سنّ بلوغ نرسیده را تزویج کند؟ اگر نتواند نماینده حاکم شرع صیغه عقد را بخواند آیا باطل است یا خیر؟
پاسخ:
اگر مصلحت بداند اشکالی ندارد، امّا عقد نماینده در فرض مزبور فضولی است و بستگی به اجازه حاکم شرع دارد.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- دختری به عقد دائمی فردی درآمد، بعد معلوم شد تریاکی است دختر تقاضای طلاق نمود آنها مخالفت کردند، آیا حاکم شرع یا وکیل او بدون اجازه وکالت شوهر می‌تواند صیغه طلاق را اجرا کند؟
- شخصی قسم خورده، آیا پدر تنها می‌تواند قسم فرزند را به هم بزند، جدّ و حاکم شرع چطور؟ همچنین آیا شوهر می‌تواند قسم زن را به هم بزند؟
- زید دختر خود را قبل از بلوغ با عمرو تزویج کرد، بعد از بلوغ دختر عمرو را قبول نمیکند در حالی که عمرو برای اجراء طلاق هم آماده نیست، آیا این نکاح فقط با انکار دختر فسخ می‌شود یا طلاق برای این نکاح لازم است و اگر طلاق لازم است آیا وکیل مجتهد می‌تواند صیغه طلاق را جاری کند؟
- در ازدواج دختر باکره اذن پدر شرط است حال اگر دختر اجازه نگرفت و ازدواج نمود یا دائمی یا موقّت، آیا عقد باطل است و آیا میتوانند بدون طلاق در دائم و بدون بخشش بقیّه در موقّت جدا شوند یا خیر؟
- زوجهای پس از گذشتن یک ماه از عروسی فهمید زوج قدرت بر دخول ندارد و هرگاه نزدیک میشد بدون تأمل انزال میگردید ناگزیر مراجعه به حاکم شرع نمود تا به ایشان مهلت یک سال که چهار فصل باشد داد که باید صبر نماید تا معلوم شود که بهبودی به دخول بر این زوجه یا زن دیگر حصول میکند یا خیر، زوجه صبر کرد پس از رسیدن یک سال از ازدواج و عروسی که یازده ماه از مراجعه به حاکم شرع بوده است از خانه شوهر خارج به خیال اینکه سال ازدواج شرط است نه سال مراجعه به حاکم، اکنون پس از گذشتن یک ماه در منزل پدر که یک سال مراجعه می‌شود میخواهد فسخ کند و در این یک ماه جرأت به رفتن خانه نکرد به خوف اینکه او را اذیّت کند حال بفرمائید تکلیف این زوجه که بخواهد فسخ کند با علم به عدم بهبودی زوج چه می‌باشد آیا یک ماه دیگر به جهت اینکه کسری را کامل کند بماند آنگاه فسخ نماید یا فیالحال می‌تواند فسخ کند که یکسال مراجعه شده است یا باید یک سال دیگر را تجدید نماید و بعداً فسخ نماید؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله مظاهری] فرزندی که پدرش فوت کرده و هنوز به سن بلوغ نرسیده است، آیا می‌تواند قضای روزه پدر را بگیرد و آیا پدر او بریء الذمه می‌شود؟
- [آیت الله اردبیلی] دختر در سن بالا 30 به بعد بدون اجازه پدر می‌تواند با کسی صیغه کند؟
- [آیت الله اردبیلی] در ازدواج موقت بین مرد و دختری 28 ساله اگر مرد مقلد مرجعی باشد که احتیاط واجب در ازدواج موقت دختر باکره بدون اذن پدر داده و دختر مقلد مرجعی باشد که عقد بدون اذن را بیاشکال می داند، آیا پسر می‌تواند او را عقد موقت بدون اذن پدر دختر نماید؟
- [آیت الله اردبیلی] کسی که نمیتواند صیغه عقد ازدواج را به زبان عربی بخواند، آیا می‌تواند خودش شخصاً صیغه را به زبان دیگری بخواند هر چند که وکیل او می‌تواند به زبان عربی صیغه را بخواند؟
- [آیت الله خامنه ای] اگر پس از جاری شدن صیغه عقد دائم معلوم شود که دختر باکره نبوده آیا عقد باطل است؟ و نیازی به خواندن صیغه طلاق است؟
- [سایر] آیا دختری با سن 27 سال و دارای مدرک فوق لیسانس روانشناسی و شاغل، رشیده محسوب می شود و برای ازدواج موقت، به اذن پدر نیاز دارد؟
- [آیت الله نوری همدانی] س630 و 631: تزویج ولایی مشروط به مصلحت مولی علیه است. حال اگر دختری صغیره توسط پدر یا جد پدری به نکاح فردی در آمد و پس از بلوغ رضایت به این ازدواج نداد آیا عقد صحیح بوده و دختر مجبور به پذیرش همسر علی رغم عدم رضایت خویش می‌باشد و یا اینکه عدم رضایت دختر موجب اثبات خیار برای دختر می‌شود؟ زیرا: الف - این تزویج که همراه با عدم رضایت زوجه است موجب ضرر و زیان بر او خواهد بود (مشمول قاعده لاضرر) ب - روایاتی دال بر حق فسخ مانند صحیحه محمدبن مسلم و روایت یزید الکناسی وجود دارد.
- [آیت الله بهجت] اگر مردی دختری را بدون اذن پدر به عقد موقت خود درآورد، در صورتی که مرجع تقلید آن دختر چنین عقدی را باطل می داند، آیا محرمیت مادر دختر و دیگر احکام ازدواج بر آن مترتب می شود؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] دختری که شوهر کرده و قبل از دخول، طلاق خلع گرفته است، اگر بخواهد به عقد موقّت پسری درآید، آیا صحیح است که پسر شخصاً با موافقت دختر صیغه عقد را بدون اجازه پدر جاری کند؟
- [آیت الله سبحانی] دختری باکره که می دانسته برای ازدواج، اذن پدر لازم است، اگر به عقد موقت یا دائم کسی درآید، آیا عده دارد؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- اگر پدر یا جدّ پدری طفل خود را که در محلّ دیگری است ونمیداند زنده است یا مرده برای محرم شدن به عقد کسی در آورد، بر حسب ظاهر محرم بودن حاصل می‌شود و چنانچه بعداً معلوم شود که در موقع عقد آن دختر زنده نبوده، عقد باطل است وکسانی که به واسطه عقد ظاهراً محرم شده بودند، نامحرمند.
- اگر زنی کسی را وکیل کند که مثلاً ده روزه او را به عقد مردی در آورد و ابتدای ده روز را معیّن نکند، آن وکیل می‌تواند هر وقت که بخواهد او را ده روزه به عقد آن مرد در آورد، در صورتی که در لفظش ظهور نداشته باشد به ده روز متصل به زمان اجازهاش، ولی اگر معلوم باشدکه زن روز یا ساعات معیّنی را قصد کرده، باید صیغه را مطابق قصد او بخواند.
- عقد ازدواج چند شرط دارد: اوّل آن که بنابر احتیاط واجب به عربی صحیح خوانده شود، و اگر خود مرد و زن نتوانند صیغه را به عربی صحیح بخوانند، چنانکه ممکن باشد احتیاط آن است کسی را که می‌تواند به عربی صحیح بخواند وکیل کنند و اگر ممکن نباشد، خودشان میتوانند به غیر عربی بخوانند امّا باید لفظی بگویند که معنی زوّجتُ وقبلت را بفهماند; دوم مرد و زن، یا وکیل آنها که صیغه را میخواند قصد انشأ داشته باشند یعنی اگر خود مرد و زن صیغه را میخوانند، زن به گفتن زوّجتک نفسی قصدش این باشد که خود را زن او قرار دهد و مرد به گفتن قبلت التزویج، زن بودن او را برای خود قبول نماید و اگر وکیل مرد و زن صیغه را میخوانند، به گفتن زوّجت وقبلت قصدشان این باشد که مرد و زنی که آنان را وکیل کردهاند، زن و شوهر شوند; سوم کسی که صیغه را میخواند، باید بالغ و عاقل باشد چه برای خودش بخواند یا از طرف دیگری وکیل شده باشد; چهارم اگر وکیل زن و شوهر یا ولیّ آنها صیغه را میخوانند، در عقد، زن و شوهر را معیّن کنند مثلاً اسم آنها را ببرند یا به آنها اشاره نمایند پس کسی که چند دختر دارد اگر به مردی بگوید )زوّجتک احدی بناتی( )یعنی زن تو نمودم یکی از دخترانم را( و او بگوید قبلت )یعنی قبول کردم(، چون در موقع عقد، دختر را معیّن نکردهاند عقد باطل است; پنجم زن و مرد به ازدواج راضی باشند ولی اگر زن ظاهراً به سختی اذن دهد ومعلوم باشد قلباً راضی است، عقد صحیح است.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله اردبیلی] ولایت پدر و جدّ پدری بر شخص دیوانه و سفیه در صورتی است که دیوانگی و سفاهت او قبل از بلوغ پیدا شده باشد، پس اگر بعد از بلوغ عارض شود، ولایت آنان با حاکم شرع است.
- [آیت الله اردبیلی] ولایت و سرپرستی (کودک نابالغ) و (دیوانه) و (شخص سفیه) به ترتیب بر عهده افراد زیر می‌باشد: اوّل: پدر و جدّ پدری؛ ولی مادر و جدّ مادری یا برادر و یا خواهر کودک یا دیوانه و یا سفیه، ولایتی بر او ندارند، مگر آن که حاکم شرع آنها را ولیّ قرار دهد. دوم: با نبودن پدر و جدّ پدری، کسی که از طرف آنان به عنوان (وصی) پس از مرگ عهدهدار سرپرستی آنان شده است. سوم: با نبودن دسته اوّل و دوم، حاکم شرع یا کسی که از طرف او به عنوان (قیّم) منصوب خواهد شد. چهارم: با نبودن حاکم شرع و نماینده او، افراد مؤمن و عادل و خبیر.
- [آیت الله نوری همدانی] دختری که به حدّبلوغ رسیده است هر چند رشیده هم باشد یعنی مصلحت خود را تشخیص بدهد در ازدواج خود چه دائم و چه موقت باید با اذن پدر یا جد پدر اقدام به ازدواج نماید.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اگر پدر یا جد پدری برای طفل خود زنی را متعه کند، اگر چه مقداری از زمان تکلیف بچه جزء مدت عقد باشد، مثلاً برای پسر چهارده سالهاش زنی را دو ساله متعه کند، چنانچه صلاح بچه باشد، می‌تواند مدت آن زن را ببخشد، ولی زن دائمی او را نمیتواند طلاق دهد.
- [آیت الله اردبیلی] پدر و جدّ پدری میتوانند با مال کودک خود، در صورتی که به مصلحت او باشد، مضاربه کنند؛ همچنین قیّم شرعی بچّه مانند وصی و حاکم شرع، می‌تواند با مراعات کامل مصلحت و امانت، مال بچّه را به مضاربه دهد.
- [آیت الله سیستانی] پدر و جدّ پدری میتوانند ، برای فرزند پسر ، یا دختر نابالغ ، یا دیوانه خود که با حال دیوانگی بالغ شده است را به ازدواج دیگری در آورند ، و بعد از آنکه طفل بالغ شد ، یا دیوانه عاقل گردید ، اگر ازدواجی که برای او کردهاند مفسدهای داشته ، می‌تواند آن را امضا ، یا رد نماید ، و اگر مفسدهای نداشته ، چنانچه پسر یا دختر نابالغ عقد ازدواج خود را بهم بزنند بنابر احتیاط واجب یا باید طلاق دهند ، یا عقد را دوباره بخوانند .
- [آیت الله سیستانی] مرد می‌تواند زنی را که متعه او بوده و هنوز عدّهاش تمام نشده است ، به عقد دائم خود در آورد ، یا اینکه دوباره متعه نماید ، ولی اگر هنوز مدت ازدواج موقت تمام نشده است و عقد دائم کند ، عقد باطل است ، مگر اینکه مدت باقیمانده را به او ببخشد ، سپس عقد کند .
- [آیت الله شبیری زنجانی] پدر یا جدّ پدری میتوانند دختری را که به حدّ بلوغ رسیده و رشیده است، یعنی مصلحت خود را تشخیص میدهد در صورتی که باکره باشد شوهر دهند و مستحبّ و مطابق احتیاط استحبابی آن است که رضایت دختر را در این مورد جلب کنند و اجازه مادر و برادر لازم نیست و اگر دختر باکره بالغه رشیده بخواهد با کسی ازدواج کند و پدر و جدّ پدری اجازه نمیدهند، چنانچه ممانعت ایشان بدون رعایت مصلحت دختر باشد، اجازه آنان لازم نیست، ولی اگر آنها ازدواج را به صلاح دختر ندانسته لذا ممانعت به عمل آورند، ازدواج دختر بدون اجازه پدر یا جدّ پدری باطل است.
- [آیت الله سیستانی] اگر پدر یا جدّ پدری برای طفل خود زنی را متعه کند ، اگر چه مقداری از زمان تکلیف بچه جزء مدت ازدواج موقت باشد ، مثلاً برای پسر چهارده ساله خودش زنی را دو ساله متعه کند ، چنانچه صلاح بچه باشد می‌تواند مدت آن زن را ببخشد ، ولی زن دائمی او را نمیتواند طلاق دهد .
- [آیت الله بروجردی] اگر پدر یا جد پدری برای طفل خود زنی را صیغه کند، اگر چه مقداری از زمان تکلیف بچّه جزء مدّت صیغه باشد مثلاً برای پسر چهارده ساله خودش زنی را دو ساله صیغه کند چنانچه صلاح بچّه باشد می‌تواند مدّت آن زن را ببخشد، ولی زن دائمی او را نمیتواند طلاق دهد.