با ظهور اسلام مسلمانان به پیشرفت دست یافتند، اما با پیشرفت علم اروپاییان بر تارک علم نشستند. علت عقب ماندن مسلمین در عرصه علوم مختلف و سیاست ، همینطور تضعیف دول مسلمین و ایجاد تفرقه در بین آنها چیست؟
با ظهور اسلام مسلمانان به پیشرفت دست یافتند، اما با پیشرفت علم اروپاییان بر تارک علم نشستند. علت عقب ماندن مسلمین در عرصه علوم مختلف و سیاست ، همینطور تضعیف دول مسلمین و ایجاد تفرقه در بین آنها چیست؟ دربارة اینکه چرا کشورهای اسلامی عقب افتاده‌اند، باید گفت: این مسئله علل و ریشه‌های تاریخی مختلفی دارد و بررسی جامع و همه جانبه آن، نیازمند کاوش هایی ژرف و گسترده است. با این حال می‌توان به پنج عامل اساسی در این زمینه اشاره کرد: 1. مسلمانان بر اساس انگیزش و هدایت‌های دینی، مسیر رشد تعالی را پوییدند و بر اثر انحراف از دین و آلودگی به مفاسد دنیاپرستی و سستی و کاهلی، به انحطاط و عقب ماندگی گراییدند. 2. نظام‌های سیاسی فاسد و استبدادی نیز نقش مهمی در این زمینه داشتند. این نظام‌ها به جای همّت در جهت رشد و پیشرفت مسلمانان، فقط به فکر حفظ قدرت خویش و صرف هزینه‌های عمومی مسلمانان در جهت خوش‌گذرانی و رفاه خود بودند. وجود این نظام‌ها و حاکمان فاسد، خود ناشی از انحرافات سیاسی صدر اسلام پس از رحلت پیامبر عظیم‌الشأن و انحرافات اعتقادی و اجتماعی بعد از آن بود. این نظام‌های سیاسی، بر شخصیت و منش انسان‌ها و فرهنگ این جوامع آثار زیان باری نهاد. 3. بیگانگان و استعمارگران برای عقب نگاه داشتن کشورهای جهان سوم از جمله مسلمانان و استثمار منابع انسانی و طبیعی تهاجم گسترده ای به این کشورها داشتند. 4.فقدان انسجام ووحدت جامعه اسلامی و سرگرم شدن مسلمانان به تفرقه و جنگ‌های داخلی و جانشین ساختن شعارهای استعماری همچون ناسیونالیزم و پان‌عربیزم به جای تکیه بر اصول‌گرایی و اتحاد بین‌الملل اسلامی، از دیگر علل عقب ماندگی مسلمانان است. 5.آشفتگی در بافت طبقاتی جامعه وتولیدات تصنعی نیز از دیگر عوامل انحطاط مسلمانان می باشد در پی جنگ ها و مهاجرت ها بافت طبقاتی شهرها و حتی روستاها دگرگون شده و زمینه برای حضور عده ای نورسته فراهم شد و به موازات آن تقریباٌ از دورانی که اروپا به سوی صنعتی شدن حرکت کرد ،جوامع اسلامی به صورت بازار مصرفی کالاهای ساخت اروپا در آمدند ،بازارهایی که برای تامین هزینه های مصرفی خود به ناچار می بایستی ذخایر و منابع خود را در اختیار ایشان قرار دهد و همین امر منجر به انحطاط مسلمانان شد البته ناگفته نماندکه به رغم عقب ماندگی جوامع اسلامی از پیشرفت در صنعت و دانش، امروز نیز اندیشه و تمدن اسلامی جانمایه و پتانسیل نیرومندی برای احیا دارد و بر عکس، تمدن غرب به شدت گرفتار انحطاط فرهنگی و زوال‌پذیری شده است. در این فرصت اگر مسلمانان بخواهند جایگاه شایسته خود را دریابند، رعایت نکات زیر بایسته است: 1. بالا بردن سطح شناخت و بینش‌های دینی در همه ابعاد آن 2. تقویت روح ایمان و تقوا و استواری در دین و مبارزه با کژی‌ها 3 ارتقای دانش و سطح علمی 4. ارتباط وثیق و همدلی در سطح بین‌الملل اسلامی و تعاون و همکاری گسترده و همه جانبه مسلمانان 5. از میان برداشتن نظام‌های فاسد 6. تلاش همه جانبه و همگانی در جهت ایجاد و احیای تمدن عظیم و مدینه فاضله اسلام 7. اعتماد به نفس و دوری از خودباختگی. برای آگاهی بیشتر به منابع زیر مراجعه شود : 1. زین‌العابدین قربانی، علل پیشرفت و انحطاط مسلمین،تهران :دفتر نشر فرهنگ اسلامی 2. احمد موثقی، علل ضعف و انحطاط مسلمین در اندیشه‌های سیاسی و آرای اصلاحی سید جمال‌الدین اسدآبادی3. روژه گارودی، آمریکا پیشتاز انحطاط، ترجمه قاسم منصوری 4. قانع عزیزآبادی، علل انحطاط تمدنها 5. رجبی، ریشه‌های ضعف و عقب‌ماندگی مسلمانان 6. ویل‌دورانت، تاریخ تمدن، ج 4، ترجمه گروهی از نویسندگان ص 393 تا ص 432. 7.گوستاولوبون، تاریخ تمدن اسلام و غرب 8. پویایی فرهنگ و تمدن اسلام و ایران ،علی اکبر ولایتی، تهران :مرکز اسناد و خدمات پژوهشی . (لوح فشرده پرسمان، اداره مشاوره نهاد رهبری، کد: 3/100105888)
عنوان سوال:

با ظهور اسلام مسلمانان به پیشرفت دست یافتند، اما با پیشرفت علم اروپاییان بر تارک علم نشستند. علت عقب ماندن مسلمین در عرصه علوم مختلف و سیاست ، همینطور تضعیف دول مسلمین و ایجاد تفرقه در بین آنها چیست؟


پاسخ:

با ظهور اسلام مسلمانان به پیشرفت دست یافتند، اما با پیشرفت علم اروپاییان بر تارک علم نشستند. علت عقب ماندن مسلمین در عرصه علوم مختلف و سیاست ، همینطور تضعیف دول مسلمین و ایجاد تفرقه در بین آنها چیست؟

دربارة اینکه چرا کشورهای اسلامی عقب افتاده‌اند، باید گفت: این مسئله علل و ریشه‌های تاریخی مختلفی دارد و بررسی جامع و همه جانبه آن، نیازمند کاوش هایی ژرف و گسترده است. با این حال می‌توان به پنج عامل اساسی در این زمینه اشاره کرد:
1. مسلمانان بر اساس انگیزش و هدایت‌های دینی، مسیر رشد تعالی را پوییدند و بر اثر انحراف از دین و آلودگی به مفاسد دنیاپرستی و سستی و کاهلی، به انحطاط و عقب ماندگی گراییدند.
2. نظام‌های سیاسی فاسد و استبدادی نیز نقش مهمی در این زمینه داشتند. این نظام‌ها به جای همّت در جهت رشد و پیشرفت مسلمانان، فقط به فکر حفظ قدرت خویش و صرف هزینه‌های عمومی مسلمانان در جهت خوش‌گذرانی و رفاه خود بودند. وجود این نظام‌ها و حاکمان فاسد، خود ناشی از انحرافات سیاسی صدر اسلام پس از رحلت پیامبر عظیم‌الشأن و انحرافات اعتقادی و اجتماعی بعد از آن بود. این نظام‌های سیاسی، بر شخصیت و منش انسان‌ها و فرهنگ این جوامع آثار زیان باری نهاد.
3. بیگانگان و استعمارگران برای عقب نگاه داشتن کشورهای جهان سوم از جمله مسلمانان و استثمار منابع انسانی و طبیعی تهاجم گسترده ای به این کشورها داشتند.
4.فقدان انسجام ووحدت جامعه اسلامی و سرگرم شدن مسلمانان به تفرقه و جنگ‌های داخلی و جانشین ساختن شعارهای استعماری همچون ناسیونالیزم و پان‌عربیزم به جای تکیه بر اصول‌گرایی و اتحاد بین‌الملل اسلامی، از دیگر علل عقب ماندگی مسلمانان است.
5.آشفتگی در بافت طبقاتی جامعه وتولیدات تصنعی نیز از دیگر عوامل انحطاط مسلمانان می باشد در پی جنگ ها و مهاجرت ها بافت طبقاتی شهرها و حتی روستاها دگرگون شده و زمینه برای حضور عده ای نورسته فراهم شد و به موازات آن تقریباٌ از دورانی که اروپا به سوی صنعتی شدن حرکت کرد ،جوامع اسلامی به صورت بازار مصرفی کالاهای ساخت اروپا در آمدند ،بازارهایی که برای تامین هزینه های مصرفی خود به ناچار می بایستی ذخایر و منابع خود را در اختیار ایشان قرار دهد و همین امر منجر به انحطاط مسلمانان شد
البته ناگفته نماندکه به رغم عقب ماندگی جوامع اسلامی از پیشرفت در صنعت و دانش، امروز نیز اندیشه و تمدن اسلامی جانمایه و پتانسیل نیرومندی برای احیا دارد و بر عکس، تمدن غرب به شدت گرفتار انحطاط فرهنگی و زوال‌پذیری شده است. در این فرصت اگر مسلمانان بخواهند جایگاه شایسته خود را دریابند، رعایت نکات زیر بایسته است:
1. بالا بردن سطح شناخت و بینش‌های دینی در همه ابعاد آن
2. تقویت روح ایمان و تقوا و استواری در دین و مبارزه با کژی‌ها
3 ارتقای دانش و سطح علمی
4. ارتباط وثیق و همدلی در سطح بین‌الملل اسلامی و تعاون و همکاری گسترده و همه جانبه مسلمانان
5. از میان برداشتن نظام‌های فاسد
6. تلاش همه جانبه و همگانی در جهت ایجاد و احیای تمدن عظیم و مدینه فاضله اسلام
7. اعتماد به نفس و دوری از خودباختگی.
برای آگاهی بیشتر به منابع زیر مراجعه شود : 1. زین‌العابدین قربانی، علل پیشرفت و انحطاط مسلمین،تهران :دفتر نشر فرهنگ اسلامی 2. احمد موثقی، علل ضعف و انحطاط مسلمین در اندیشه‌های سیاسی و آرای اصلاحی سید جمال‌الدین اسدآبادی3. روژه گارودی، آمریکا پیشتاز انحطاط، ترجمه قاسم منصوری 4. قانع عزیزآبادی، علل انحطاط تمدنها 5. رجبی، ریشه‌های ضعف و عقب‌ماندگی مسلمانان 6. ویل‌دورانت، تاریخ تمدن، ج 4، ترجمه گروهی از نویسندگان ص 393 تا ص 432. 7.گوستاولوبون، تاریخ تمدن اسلام و غرب 8. پویایی فرهنگ و تمدن اسلام و ایران ،علی اکبر ولایتی، تهران :مرکز اسناد و خدمات پژوهشی . (لوح فشرده پرسمان، اداره مشاوره نهاد رهبری، کد: 3/100105888)





1396@ - موتور جستجوی پرسش و پاسخ امین