آیا واقعا رفتن به حج در شرایط فعلی واجب است؟ یعنی این موضوع جز احکام ثانویه محسوب نمی شود؟ واقعا سالانه چقدر از ارزها از کشورمون خارج میشه و به جیب این وهابیها و صهونیست ها می رود؟
با سلام قبل از ورود به اصل پاسخ لازم است در ارزیابی این موضوع به چند نکته توجه داشتیم:1 . اولین نکته توجه به ضرورت دینی و اهمیت و آثار بسیار مهم و سازنده حج در ابعاد فردی و اجتماعی است .2 . نکته دوم تبیین فنی و فقهی موضوع است و توجه به اینکه حج دارای اقسامی است؛ واجب و مستحب و در موارد تزاحم میان اجرای هریک از اقسام حج با سایر ضرورت ها و مصالح ، حکم هر یک متفاوت است . 3 . بله ممکن است در مواردی به خاطر عناوین ثانویه یا احکام حکومتی ، حج تعطیل شود و ولی‌فقیه می‌تواند بر اساس مصالح اهم اسلام و مسلمین، موقتاً حکم به تعطیل یک حکم شرعی - اعم از عبادی و غیرعبادی - نماید.البته باید دقت داشت مصلحتی که موجب تعطیل امر عبادی چون حج یا غیرعبادی میشود، باید از طریق کارشناختی و تخصصی ثابت شود که از مصلحت موجود در آن امر عبادی یا غیرعبادی مهمتر باشد.
4 . نکته دیگر نگاه تطبیقی و مصداقی به موضوع پرسش است که باید ببینیم ، آیا مصلحت رفتن به حج علی رغم اینکه می دانیم دولت سعودی از درآمدهای ناشی از آن برای ترویج وهابیت و... استفاده می کند ، با نرفتن به حج و ترک یکی از مهمترین فرایض الهی و آثار متعددی که به دنبال دارد در شرایط کنونی کدام دارای مصلحت مهمتری است ؟ البته با تفکیک میان حج واجب و مستحب.
5. نکته بعدی نقد این رویکرد است که آیا با تعطیلی حج توسط ایران می توان جلوی فعالیت های وهابیت را گرفت ؟!! یا اینکه باید از این موقعیت استفاده نمود و با پربار نمودن حج و برپائی حجی ابراهیمی و تلاش برای بیداری جهان اسلام و... ، به خنثی سازی توطئه های دشمنان و گسترش اسلام ناب اقدام کرد ؟
اما اصل پاسخ :
کعبه خانه مردم و مکه حرم امن الهی ،مهبط فرشتگان ، محل نزول جبرئیل امین و حج عظیم ترین و شگفت انگیز ترین جلوه بارز اعتلای دین حق و نمایشی از تمامیت اسلام ناب محمدی صلوات الله علیه و آله است ، حج و مراتب معنوی آن سرمایه حیات جاویدان انسان است که او را به افق وحدانیت الهی نزدیک می کند. و از آن جا که این عمل عبادی مورد اهتمام حضرت باریتعالی می باشد لذا در کتب رساله فقها اگر مراجعه شود سه گونه حج را بیان می دارند حج تمتع(حج برای سرزمینهای دور از حجاز) ، حج قِران و ِافراد(که تقدیم اعمال منی و عرفه برای عمره ای است که حجاج مقیم در مکه است و سایر شرایط که در رساله های عملیه به تفصیل پرداخته اند. و یک سفره عمره مفرده است که در ایامی بجز ماه های حج یعنی ذی قعده و ذی حجه انجام می گردد و اصولا در این ماه های مذکور عمره مفرده ممنوع است. از شرایط حج داشتن تمکن مالی است به تعبیر قرانی من استطاع ،در بیان فقها برگرفته از روایت معصومین ،یعنی استطاعت مالی و استطاعت جانی ،یعنی توان سفر کردن داشته باشد،امنیت جان در سفر هم از دیگر شرایط است. بله اگر حاکم اسلامی تشخیص دهد که امنیت و جان حجاج در خطر است و تلاش انها در رفع موانع کافی نبوده می تواند با صلاحدیدی که دارند این سفر معنوی را برای مدتی تعطیل کنند و به تعویض بیاندازند ،در مواقع خاص و مصالح خاص. در مورد هدیه، در روایات ما به کرات به این مساله اشاره شده(باب آداب سفر در کتب روایی ما) که وقتی به مسافرتی و یا مکان دوری می روید سوغات و یا هدیه ای تهیه کنند (در کلام نبی آمده،اذا خرج احدکم الی سفر ثم قدم علی اهله فلیهدهم و لیطرفهم و لو بحجاره-بحار ج 76 ص 283 یادر روایت از امام صادق علیه السلام در المحاسن :اذا سافر احدکم فقدم فی سفره فلیات اهله بما تیسر و لو بحجر دارد). سفر عظیم حج با آن همه شور وشوق وصف نشدنی ،وقتی حاجی راهی میشود حلالیت می طلبد ،رضایت دیگران را استدعا دارد ،مال و دارایی خویش را پاک(خمس و ذکات ) می نماید،با تک تک اعضای خانه و فامیل سخن گفته و می خواهد دوستی ها و صمیمیت ها بیشتر شود و . . . ، و دیگران التماس دعا می کنند ،و هر کدام به تصور خود از سفر حج التماس دعایی دارند. حال حاجی راهی شده و در وادی امن الهی وارد شده و اعمال ظاهری و دقت و تامل و تفکرهای معنوی دارد. اما چه کنیم ؟بگذارید با روایتی توضیحی بدهیم ،در حدیثی از نهج البلاغه (در خطبه 199 با ترجمه مرحوم دشتی) آمده؛ امام از قول نبی اکرم صلوات الله علیهم بیان می دارند که: که مثل نماز خواندن در اسلام مانند فردی است که در طول شبانه روز پنج بار به آب گرم(حمام) رفته و خود را تمییز کند ،آیا رواست در بدن او چیزی از کثافت باشد. (شبهها بالحمه تکون علی باب الرجل فهو یغتسل منها فی الیوم و اللیله خمس مرات فما عسی ان یبقی علیه من الدرن؟) حال اگر کسی نماز بخواند و در پی کارهای زشت و . . . . . . شما می گوئید بهتر است که وی نماز نخواند و چه فایده دارد یا . . ؟ حال ؛حج با آن همه مناسک و اعمال آن ، و مکان هایی که یادآور عبادات و عذر و توبه حضرت آدم سلام الله علیها در منی و عرفه ،سختی ها و مجاهدت های حضرت ابراهیم و اسماعیل سلام الله علیها در مبارزه با بت ها و نمرودیان ، مبارزات پیامبر خاتم صلی الله علیه و اله و سلم با کفار و بت پرستان ،مکان و فرصتی خاص برای کسب مقامات روحانی معنوی ،توبه و بازگشت به سوی خداوند غفار و کریم ،حال همه آنها را شما کنار گذاشته و به رفتار چند مسافر این وادی که همه هم و غم خود را در برخی مظاهر و مفاخر دنیایی نموده و حج را تفرج گاه و سیاحت تلقی نموده اند ،و نتیجه گرفته می گویید که آیا این حج رفتن واجب است ؟ و با این پول های زبان بسته ملت هاکه هر سالها میلیون ها دلار در جیب وهابیون می رود و حال آن که بغض شدیدی نسبت شیعیان دارند و چه ها و چه ها . . . . ؟. اصولا مگر دستورات الهی با رفتار و کردار ناپسند دیگران تغییر می یابد ؟که اگر این گونه بود تاکنون حتی نشانی از اسلام باقی نمی ماند ،دعایی ،و حتی از قرآن هم خبری نبود و از همه مهمتر مگر پول و ثروت عامل بقای حکومت یا ملت است ،آن چه مورد بقا شماست وحدت کلمه و آن در کلمه توحید است ،بهتر بود سوال شما را این گونه طرح کنیم ،هدف الهی از حج چیست و جمهوری اسلامی ایران در مراسم حج دنبال چه اهدافی است ؟ برای آشنایی بیشتر شما با اهداف حج ،اشاراتی کوتاه فقط در پیام بنیانگذار انقلاب ، که بنیان سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران ، که همان اهداف اسلام ناب محمدی در حج می باشد اشاره ای گردد حج:بزرگترین اجتماعی است که هیچ دولتی نمی تواند چنین اجتماعی بیافریند.(28/7/1359) حج:مکانی است برای ارتباط (مستقیم )با سایر مسلمین جهان ، برای رفع مشکلات مسلمین و تبادل نظر. (بهمن 1349) حج:زمینه ایجاد وحدت ،اخوت و مودت بین مسلمین(28/7/1359) که این وحدت موجب وحشت استکبار است.(28/4/1364) حج:تلاش برای بیداری مسلمین ،اطلاع یافتن از گرفتاری های آنها ،تلاش برای رفع گرفتاری آنها و همدری با آنهاست .(7/7/1358) حج: زمینه ای برای مطرح شدن مسایل اساسی اسلام (که امروز تشنه حقایق و احکام نورانی اسلام است 6/5/1366-)است ثانیا مسایل خصوصی کشورهای اسلامی و آگاهی از احوال مسلمین در زیر یوغ استکبارند(28/4/1364) حج: سیاستی نیست که ما درست کرده باشیم ،حج سیاست اسلام است، همانطور که پیامبر اسلام بتها را شکست ،ما هم بتها را بشکنیم ،و این بتها که در زمان ما هستند از آن زمان والاتر و بدترند. وبالاخره در کوتاه سخن: یکی از وظایف بزرگ مسلمانان پی بردن به این واقعیت است که حج چیست و چرا برای همیشه باید بخشی از امکانات مادی و معنوی خود را برای برپایی آن صرف کنند. چیزی که تا به حال از ناحیه ناآگاهان و یا تحلیل گران مغرض و یا جیره خواران به عنوان فلسفه حج ترسیم شده است،این است که حج یک عبادت دسته جمعی و یک سفر زیارتی- سیاحتی است. به حج چه که چگونه باید زیست و چطور باید مبارزه کرد و با چه کیفیت در مقابل جهان سرمایه داری و کمونیسم ایستاد! به حج چه که حقوق مسلمانان و محرومان را از ظالمین باید ستاند! به حج چه که باید برای فشارهای روحی و جسمی مسلمانان چاره اندیشی نمود! به حج چه که مسلمانان باید به عنوان یک نیروی بزرگ و قدرت سوم جهان خودنمایی کنند! به حج چه که مسلمانان را علیه حکومت های وابسته بشوراند، بلکه حج همان سفر تفریحی برای دیدار از قبله و مدینه است و بس! و حال آن که حج برای نزدیک شدن و اتصال انسان به صاحب خانه است و حج تنها حرکات و اعمال و لفظ ها نیست و با کلام و لفظ و حرکت خشک، انسان به خدا نمی رسد. حج کانون معارف الهی است که از آن محتوای سیاست اسلام را در تمامی زوایای زندگی باید جستجو نمود، حج پیام آور و ایجاد و بنای جامعه ای به دور از رذایل مادی و معنوی است، حج تجلی و تکرار همه صحنه های عشق آفرین زندگی یک انسان و یک جامعه متکامل در دنیاست، و مناسک حج مناسک زندگی است و از آن جا که جامعه امت اسلامی از هر نژاد و ملیتی باید ابراهیمی شود تا به خیل امت محمد – صلی الله علیه و آله و سلم - پیوند خورد و یکی گردد و ید واحده شود، حج تنظیم و تمرین و تشکل این زندگی توحیدیاست. حج عرصه نمایش و آیینه سنجش استعدادها و توان مادی و معنوی مسلمانان است. حج بسان قرآن است که همه از آن بهره مند می شوند ولی اندیشمندان و غواصان و درد آشنایان امت اسلامی اگر دل به دریای معارف آن بزنند و از نزدیک شدن و فرورفتن در احکام و سیاست هایاجتماعی آن نترسند، از صدف این دریا، گوهرهای هدایت و رشد و حکمت و آزادگی را بیشتر صید خواهند نمود و از زلال حکمت و معرفت آن تا ابد سیراب خواهند گشت، ولی چه باید کرد و این غم بزرگ را به کجا باید برد، که حج بسان قرآن مهجور گردیده است، و به همان اندازه ای که آن کتاب زندگی و کمال و جمال در حجاب های خودساخته ما پنهان شده است و این گنجینه اسرار آفرینش در دل خروارها خاک کج فکری های ما دفن و پنهان گردیده است و زبان انس و هدایت و زندگی و فلسفه زندگی ساز او به زبان وحشت و مرگ و قبر تنزل کرده است، حج نیز به همان سرنوشت گرفتار گشته است، سرنوشتی که میلیون ها مسلمان هر سال به مکه می روند و پا جای پای پیامبر و ابراهیم و اسماعیل و هاجر می گذارند، ولی هیچکس نیست که از خود بپرسد ابراهیم و محمد علیهم السلام که بودند و چه کردند، هدفشان چه بود،از ما چه خواسته اند؟ گویی به تنها چیزی که فکر نمی شود به همین است. مسلم حج بی روح و بی تحرک و قیام، حج بی برائت، حج بی وحدت و حجی که از آن هدم کفر و شرک برنیاید، حج نیست، خلاصه همه مسلمانان باید در تجدید حیات حج و قرآن کریم و بازگرداندن این دو به صحنه هایزندگی شان کوشش کنند و محققان متعهد اسلام با ارائه تفسیرهای صحیح و واقعی از فلسفه حج همه بافته ها و تافته های خرافاتی علماء درباری را به دریا بریزند.)پیام حج 29/4/1367). با این بیان جامع و تام فکر میکنیم نیاز به شرح و بسط در این مورد نداشته باشد. (لوح فشرده پرسمان، اداره مشاوره نهاد رهبری، کد: 4/100136656)
