لطفا راهنمایی کنید که میزان مناسب و حداقل و حداکثر ساعات خواب چقدر است ؟ بعضی مثلا هفت ساعت خواب را برای سلامتی لازم می دانند، در حالیکه در سیره علما می بینیم با کم خوابیدن ، عبادت و مطالعه زیاد، عمرها ی طولانی و بدن های سالم هم داشته اند.اگر می شود سیره بعضی از علما و بزرگان را ذکر نمایید که مثلا ساعت خواب و بیداری انها چه بوده است ؟
پرسشگر گرامی؛ از اینکه با ما در ارتباط هستید خرسندیم و امیدواریم این ارتباط ادامه داشته باشد.
تعیین دقیق میزان خواب، برای هر فردی، به عوامل گوناگونی بستگی دارد؛ این عوامل عبارت است از:
1. میزان فعالیتی که روزانه فرد انجام می دهد؛
2. نوع فعالیتی که انجام می دهد؛
3. شرایط سنی؛
4. شرایط اقلیمی؛
5. وضعیت سلامت روحی و جسمی و ...
6. نوع تغذیه فرد
علاوه بر اینکه تفاوت‌های فردی نیز در میزان خواب مورد نیاز، مؤثر است. با توجه به آنچه گفته شد، اگر بخواهیم میزان خواب مورد نیاز یک جوان را روی یک پیوستار (خط) نشان دهیم، باید گفت: این میزان بین 6 تا 8 ساعت در نوسان است؛ یعنی، حداقل خواب مورد نیاز یک جوان نباید کمتر از شش ساعت و حداکثر آن بیشتر از هشت ساعت نباید باشد. شاید بتوان گفت: حتی میزان خواب هر فردی نیز ممکن است دارای نوسان باشد؛ مثلاً در برخی از شب‌ها به دلیل فعالیت‌های روزانه، ممکن است، جوان به شش ساعت خواب نیاز داشته باشد و در برخی از شب‌ها به هفت ساعت. البته این نوسان، نباید خیلی زیاد باشد؛ زیرا نوسان زیاد، موجب اختلال در چرخه خواب می شود و پیامدهای منفی دارد.
گفتنی است، از آنجا که خواب صرفاً استراحت نیست؛ بلکه ترمیم انرژی‌های از دست رفته نیز می باشد و در واقع بافت‌های بدن - به ویژه بافت‌های عصبی - باید در خلال خواب ترمیم شود و دوباره آماده فعالیت گردد، بهترین زمان برای خواب شب‌ها است و روان‌پزشکان و روان‌شناسان، تأکید می کنند که حداقل 85% خواب، باید در شب و فقط 15% آن در روز باشد؛ زیرا شب‌ها هم آلودگی صوتی به حداقل می رسد و هم نور طبیعی بسیار کم است و آرامشی که در شب فراهم می شود، در روز امکان‌پذیر نیست.
قرآن نیز به این حقیقت اشاره کرده، می فرماید : وَ جَعَلْنا نَوْمَکُمْ سُباتاً. و جَعَلْنَا اللَیْلَ لِباساً (سوره مبارکه نبأ، آیه 9 و 10) (خواب را برای شما مایه آرامش قرار دادیم و شب را پوششی برای شما قرار دادیم). به نظر می رسد قرار گرفتن این دو آیه کنار هم، بیان‌گر این حقیقت باشد که بهترین زمان برای خواب و استراحت شب است.
شواهد علمی و تجربی نیز نشان می دهد افرادی که شب‌ها به اندازه کافی به خواب می روند، از سلامتی بهتری برخوردارند و افرادی که بیشتر روزها می خوابند، آسیب پذیرترند.
در ادامه توجه شما را به نکاتی جلب می کنیم که درباره سوالتان می تواند کمک کننده باشد :
1. میزان خواب با میزان فعالیت روزانه در ارتباط است و در صورتی که میزان فعالیت شما کاهش پیدا کند، نیاز به خواب شما نیز کاهش پیدا خواهد کرد و همچنین بالعکس.
2. مزاج های افراد، متفاوت است و همانطور که خصوصیات شخصیتی و رفتار و کردار افراد مختلف است ، خصوصیات بدنی و نیاز به خواب آنها نیز متفاوت خواهد بود و ممکن است فردی حتی در دوره کهولت سن، نیاز به خواب زیاد داشته باشد.
3. با بالا رفتن سن نیاز به خواب نیز کاهش پیدا می کند و افرادی که سن بالایی دارند معمولا بخش زیادی از شب را بیدار بوده و در رخت خواب هشیارند و همچنین بیشتر انواع بی خوابی ها در دوران کهولت سن شایع می باشند. بنابراین فردی که فعالیت علمی داشته باشد می تواند از این بی خوابی ها استفاده مثبت نموده و به مطالعه و افزایش آگاهی ها بپردازد و ممکن است موارد علما نیز از اینگونه موارد باشد.
4. قابل ذکر است که در مراجعاتی که برخی افراد جوان به علماء اخلاق و اهل عرفان داشته اند و درباره خواب مناسب برای خودشان سوال نموده اند، دیده می شود که توصیه به خواب متعادل نموده اند.
5. البته برخی از افراد بیشتر از آنچه واقعا بدنشان به خواب نیاز دارد، می خوابند و خودشان نیز از این مسئله آگاه نیستند. بنابراین می توان تا حدودی، میزان خواب را با تمریناتی کم کرد و به نیاز واقعی بدن پی برد. ممکن است شما بیشتر از آنچه واقعا نیاز دارید بخوابید؛ برای کم کردن میزان خواب و پیدا کردن میزان واقعی نیاز به خواب تان باید به تدریج و کم کم میزان خوابتان را کاهش دهید؛ مثلا هفته ای نیم ساعت، و تا جایی پیش بروید که ببینید دیگر امکان کم کردن خواب نیست و کم کردن خواب، باعث احساس خواب آلودگی و کم شدن تمرکز و کاهش بازدهی شما می گردد. البته در این تمرین شما حداقل باید سه روز میزان خواب جدیدتان را حفظ کنید، تا بدن شما به شرایط جدید عادت کند. و بعد از سه روز ببینید آیا تمرکز کافی با میزان خواب جدید دارید یا خیر؟
6. نکته دیگر این است که حتی با وجود حداکثر خواب یعنی 8 ساعت خواب در روز، می توان با برنامه ریزی درست و استفاده از فرصت ها، به بهترین نحو عمل کرد و به همه فعالیت های علمی، شغلی، عبادی و اجتماعی و خانوادگی رسیدگی کرد.
7. بنابراین با توجه به توضیحات داده شده، و اینکه افرادی که در طول تاریخ خواب کمی داشته اند و کارهای علمی خاصی انجام داده اند، افرادی استثناء بوده اند و نمی توان آنها را با دیگران مقایسه کرد، خصوصا با یک فرد جوان. بنابراین ذکر کردن این افراد که خواب کمی داشته اند برای شما فایده عملی نداشته و با اجازه شما، ما نیز از آن صرف نظر می کنیم.
موفق باشید. بی صبرانه منتظر مکاتبات بعدی شما هستیم.
نویسنده : هادی عبدلی
