با عرض سلام و احترام؛ کودکی 2 ساله دارم که از سن 18 ماهگی یعنی تقریباً 6 ماه پیش، در اتاق خودش می خوابید، که اوایل در کنار تختش می نشستم تا به خواب می رفت و بعد از 2 ماه او را در تختش قرار می دادم و خودش به خواب می رفت؛ تا اینکه یک ماه پیش به علت سرماخوردگی هنگام خوابیدن حالش بهم خورد و استفراغ کرد و از آن زمان تا کنون به علت اینکه می ترسد حالش بهم بخورد، دیگر در تختخواب خودش نمی خوابد. لطفاً مرا راهنمایی کنید که چگونه او را دوباره به تخت خود باز گردانم، چون فقط در کنار من یا پدرش به خواب می رود و دیگر به هیچ عنوان در تختش نمی خوابد پیشاپیش از مشاوره شما سپاسگزارم.

با عرض سلام و احترام؛ کودکی 2 ساله دارم که از سن 18 ماهگی یعنی تقریباً 6 ماه پیش، در اتاق خودش می خوابید، که اوایل در کنار تختش می نشستم تا به خواب می رفت و بعد از 2 ماه او را در تختش قرار می دادم و خودش به خواب می رفت؛ تا اینکه یک ماه پیش به علت سرماخوردگی هنگام خوابیدن حالش بهم خورد و استفراغ کرد و از آن زمان تا کنون به علت اینکه می ترسد حالش بهم بخورد، دیگر در تختخواب خودش نمی خوابد. لطفاً مرا راهنمایی کنید که چگونه او را دوباره به تخت خود باز گردانم، چون فقط در کنار من یا پدرش به خواب می رود و دیگر به هیچ عنوان در تختش نمی خوابد پیشاپیش از مشاوره شما سپاسگزارم.

با سلام و عرض ارادت خدمت شما پرسشگر گرامی؛ از اینکه با این مرکز در ارتباط هستید خرسندیم و امیدواریم که این ارتباط تداوم داشته باشد.
درباره سوال شما باید بگویم در ارتباط با سن جدایی رختخواب کودک از رختخواب والدین مانند سایر موضوعات تربیتی کودک، میان صاحب نظران اختلاف نظر وجود دارد و هر کدام از آنان سن خاصی را برای این کار تعیین می کنند. بررسی های ما نشان می دهد چهار سالگی سن مناسبی برای این کار می باشد. البته عوامل دیگری مانند تعداد فرزندان، مدل دلبستگی کودک به مادر، ارتباط عاطفی والدین و کودک در این میان تاثیر گذار هستند. البته ذکر این نکته ضروری است که مادر بهتر از هر فرد دیگری با احساس مادرانه خودش می تواند تشخیص دهد که آیا فرزند او آمادگی لازم برای جدا شدن از اتاق خواب والدین را دارد یا نه؟ با دقت بررسی کنید و به این سوال پاسخ دهید آیا وقت جدایی او از والدین رسیده؟ اگر احساس می کنید وقت جدایی او رسیده با دقت راهکارهای زیر را به کار گیرید در غیر این صورت تا زمانی که این آمادگی در او ایجاد می شود باید صبر کنید.
حال موضوع مورد نظر شما را بیشتر بررسی می کنیم، اما قبل از اینکه به بررسی راه های جدا کردن اتاق خواب کودک بپردازم لازم است چند نکته را برای شما متذکر شوم :
نکته 1- از آنجا که کودک به خوابیدن در کنار والدین خود عادت کرده است، تغییر مکان خواب او برای کودک چندان خوشایند نیست؛ از این رو ممکن است این امر با مقاومت کودک روبرو شود و از کودک رفتارهای نامناسب دیده شود. برخی از والدین برای رهایی از ناراحتی های هنگام خواب، در مقابل کودک کوتاه می آیند و او را در تمایلاتش برای خوابیدن در کنار خودشان آزاد می‌گذارند و احساس می‌کنند که این بهترین کار برای کودک است. اگر چه این کار برای یکی دو شب قابل توجیه است مثلاً وقتی که کودک بیمار است یا روحیه نامناسبی دارد، اما در بیشتر موارد این عمل مناسب نیست و به کودک می آموزد که با کمی اصرار و بد اخلاقی می تواند (حتی بعد از بزرگ شدن) در کنار والدین خود بخوابد.(در اینجا مادر نقش اساسی دارد و نباید اسیر احساسات مادرانه خود شود).
نکته 2- به یاد داشته باشید تغییر مکان خواب کودک یک شبه ایجاد نمی شود و کودکی که چند سال در کنار والدین خود بوده، به سادگی مکان جدید را نمی پذیرد؛ پس در برابر رفتارهای او تحکمی عمل نکنید و برای تغییر مکان خواب کودک، صبور باشید تا کودک آسیبی نبیند.
نکته 3- هیچ گاه برای ایجاد این عادت در کودک از تنبیه استفاده نکنید؛ این امر می تواند آثار بسیار منفی در کودک داشته باشد و حتی ممکن است کودک دچار اختلالات خواب شود.
نکته 4- با توجه به اینکه کودک شما از جدایی از والدین تجربه بدی دارد، زمانی که از شما برای خواب جدا می شود احساس ناایمنی می کند؛ بنابراین برای اینکه در این امر موفق شوید لازم است اثرات این تجربه منفی را از بین ببرید.
نکته 5- شاید در جدا کردن او از اتاق خواب والدین کمی عجله کرده اید؛ با دقت، شرایط روانی فرزند خود را بررسی کنید و چنانچه احساس می کنید این جدایی برای او زود است، بهتر است کمی صبر کنید. چه باید کرد؟
1. هیچ گاه کودک خود را به تنهایی برای خوابیدن در اتاق خود نفرستید، زیرا این امر می تواند فشار روانی زیادی را به کودک متحمل کند. بهتر است که ده تا سی دقیقه قبل از خواب به او اختصاص دهید. می‌توانید با او گفتگو یا بازی آرامی کنید یا برایش قصه بگویید یا کتاب بخوانید. هنگامی که چند صفحه به پایان داستان باقی مانده به او تذکر دهید که کم کم وقت تمام می‌شود و او می‌بایست بخوابد. از شوخی ها و بازیهای پر تحرک، تعریف قصه‌های ترسناک و یا هر عملی که به هنگام خواب، هیجان کودک را بر انگیزد، اجتناب نمایید.
2. یکی از شرایط برای جدا کردن اتاق خواب، ارتباط عاطفی با کودک است؛ بنابراین در طول روز با کودک خود ارتباط کلامی بر قرار کنید و در بازی های کودکانه او شرکت کنید. در این صورت کار شما برای جدا کردن او راحت تر خواهد بود.
3. بهتر است والدین در اتاق خواب کودک حضور پیدا کنند و برای او قصه بگویند تا به خواب رود. حضور والدین در کنار او موجب آرامش روانی کودک می شود و به او این اطمینان را می دهد که اتاق خواب او وحشتی ندارد و هر زمانی که لازم باشد والدین در کنار او خواهند بود.
4. چنانچه کودک تا صبح چند بار از خواب بیدار می شود و می‌خواهد به رختخواب والدین برگشته و پیش آنها بخوابد، در اینجا مقاومت والدین به ویژه مادر نقش اساسی و مهم را دارد. در چنین موقعیتی مادر باید با آرامش و همراه با نوازش با کودک خود صحبت کند و او را متقاعد کند که به اتاق خود باز گردد. پس از آن مادر باید به همراه کودک به اتاق او برگردد و تا موقع خوابیدن، کنار او باقی بماند. اگر مادر این روند را برای مدتی مانند یک ماه ادامه دهد، اما تنها یک مرتبه به کودک اجازه خوابیدن در کنار خود را بدهد، تمام زحماتش از بین خواهد رفت.
5. چنانچه به هر دلیلی برای مدتی مجبور شدید که کودک را در کنار خود بخوابانید، به جای اینکه او را به اتاق خواب خود بیاورید، شما به اتاق او بروید و در کنار او (البته با فاصله) بخوابید.
6. بهتر است از جدا کردن مرحله به مرحله استفاده کنید؛ یعنی کودک در مرحله اول در رختخواب خود در اتاق والدین بخوابد، بعد رختخواب او به تدریج فاصله بیشتری از رختخواب والدین بگیرد تا آنکه به اتاق خودش منتقل شود.
7. اتاق خواب کودک را با وسائلی که مورد علاقه اش می باشد تزیین کنید و اتاقش را به محل خوشایندی برای او تبدیل کنید.
8. با بیان خاطرات شیرین خود و یا دیگران، از جدا کردن اتاق خوابتان در دوران کودکی و تعریف داستان هایی در این مورد، زمینه پذیرش را در او بالا ببرید.
9. از او بخواهید احساس خود را بیان کند. زمانی که او احساس خود را بیان می کند، احساسش را با تمام وجود بپذیرید و از تمسخر او هنگام بیان احساس پرهیز کنید.
10. لازم است که محیط خواب تاریک و آرام باشد؛ پس هرگز کودک خود را از تاریکی نترسانید. نور موجب می شود که برخی از هورمون ها که در طول شب و تاریکی می توانند در بدن تاثیر داشته باشند به میزان لازم ترشح نشوند؛ با توجه به اینکه هورمون رشد که در دوران کودکی اهمیت زیادی دارد هنگام خواب شبانه به میزان کافی ترشح می شود. البته چنانچه کودکتان از تاریکی می ترسد می توانید از شب خواب استفاده کنید.
11. مقوایی (با رنگ جذاب) را در اتاق خواب او نصب کنید و عکس کودک خود را بر روی آن بچسبانید. با او قرار بگذارید که هر شبی که او جداگانه و در اتاق خود بخوابد، ستاره ای بر روی مقوا می چسبانید و زمانی که ستاره ها به ده عدد رسید برای او هدیه ای تهیه می کنید. به مرور زمان تعداد تشویق های خود را کاهش دهید تا این امر در درون او نهادینه شود.
12. سعی کنید بسیار طبیعی با این موضوع برخورد کنید و از نشان دادن حساسیت زیاد نسبت به آن خودداری کنید.
موفق باشید. باز هم با ما سخن بگویید. نویسنده : محمدصادق آقاجانی