اگر فردی پس از چند سال، متوجه شود مرجعش اعلم نبوده، آیا میتواند به مرجع اعلم عدول کند؟ آیت الله امام، خامنهای و صافی: در صورتی که مجتهد دوم اعلم باشد؛ بنابر احتیاط واجب باید به او رجوع کند.امام، تحریر الوسیله، ج 1 م 4؛ صافی، جامع الاحکام، س 9؛ خامنهای، اجوبةالاستفتاءات، س 44. آیت الله بهجت، تبریزی، سیستانی، فاضل، مکارم، نوری و وحید: در صورتی که مجتهد دوم اعلم باشد، باید به او رجوع کند.تبریزی، استفتاءات، س 61؛ نوری، استفتاءات، ج 2، س 12؛ فاضل، جامع المسائل، ج 1، س 14؛ سیستانی و مکارم، تعلیقات علی العروه، م 11؛ وحید، توضیح المسائل؛ بهجت، وسیلة النجاة، ج 1، م 4. تبصره. مسأله لزوم رجوع به مجتهد اعلم، و مسائل اختلافی است؛ وگرنه رجوع لزومی ندارد. (احکام بلوغ و تقلید، سید مجتبی حسینی، کد: 32/500019)
اگر فردی پس از چند سال، متوجه شود مرجعش اعلم نبوده، آیا میتواند به مرجع اعلم عدول کند؟
آیت الله امام، خامنهای و صافی: در صورتی که مجتهد دوم اعلم باشد؛ بنابر احتیاط واجب باید به او رجوع کند.امام، تحریر الوسیله، ج 1 م 4؛ صافی، جامع الاحکام، س 9؛ خامنهای، اجوبةالاستفتاءات، س 44.
آیت الله بهجت، تبریزی، سیستانی، فاضل، مکارم، نوری و وحید: در صورتی که مجتهد دوم اعلم باشد، باید به او رجوع کند.تبریزی، استفتاءات، س 61؛ نوری، استفتاءات، ج 2، س 12؛ فاضل، جامع المسائل، ج 1، س 14؛ سیستانی و مکارم، تعلیقات علی العروه، م 11؛ وحید، توضیح المسائل؛ بهجت، وسیلة النجاة، ج 1، م 4.
تبصره. مسأله لزوم رجوع به مجتهد اعلم، و مسائل اختلافی است؛ وگرنه رجوع لزومی ندارد. (احکام بلوغ و تقلید، سید مجتبی حسینی، کد: 32/500019)
- [آیت الله خامنه ای] 1. در چه صورتی جایز است، مقلد از مرجع تقلیدش عدول کند؟ 2. آیا عدول از اعلم به غیر اعلم در مواردی که فتاوای مرجع اعلم منطبق با زمان نباشد و یا عمل به آن بسیار دشوار باشد، جایز است؟
- [آیت الله بهجت] در صورت عدم دسترسی به مرجع اعلم و یا نماینده وی، عدول به مرجع دیگر در مسایل و یا پرداخت حقوق شرعی، جایز است؟
- [آیت الله بهجت] به فتوای مرجع شماره 2 باقی بر مرجع شماره 1 هستم، اکنون فکر می کنم مرجع شماره 3 اعلم است از مرجع شماره 1، آیا می توانم عدول کنم؟
- [آیت الله صافی گلپایگانی] آیا عدول از مرجع حی به مرجع دیگر جایز است؟
- [آیت الله خامنه ای] عدول به مرجع دیگر
- [آیت الله مکارم شیرازی] منظور از اعلم در مرجع تقلید چیست؟
- [آیت الله خوئی] راه شناخت اعلم در مرجع تقلید چیست؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] بچه ممیزی که مرجع تقلید انتخاب کرده، ولی قبل از بلوغ مرجعش فوت می کند. آیا بعد از بلوغ می تواند به تقلید از او باقی باشد؟
- [آیت الله علوی گرگانی] شخصی پس از رسیدن به سنّ تکلیف، در میان دو مرجع تقلید (زید و عمرو) زید را اعلم تشخیص داده و از وی تقلید نموده ولی پس از فوت هر دو مرجع تقلید به این نتیجه رسیده که تشخیص وی در آن زمان صحیح نبوده و عمرو اعلم بوده مستدعی است بفرمائید با فرض وجوب تقلید از مجتهد میّت اعلم تقلید از زید واجب است یا تقلید از عمرو در صورتی که مقلّد در زمان حیات عمرو از او تقلید ننموده است؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] آیا کسی که از ما سوال شرعی می پرسد حتما باید مرجعش را بپرسیم و اگر ندانیم که مقلد کدام مرجع بوده فتوای مرجع تقلید خود را بگوییم و او عمل کند مدیون هستیم؟
- [آیت الله مظاهری] در زمانی که در اعلمیّتِ مجتهدین اختلاف باشد یا مجتهدِ اعلم وجود نداشته باشد، مکلّف میتواند از هر مجتهدِ جامع الشرایطی تقلید کند. همچنین در چنین شرایطی از دو مرجع و یا بیشتر میشود تقلید کرد و رجوع از مرجعی به مرجع دیگر نیز جایز است.
- [آیت الله مکارم شیرازی] عدول، یعنی تغییر تقلید از مجتهدی به مجتهد دیگر، جایز نیست بنابر احتیاط واجب، مگر آن که مجتهد دوم اعلم باشد و اگر بدون تحقیق عدول کرده باید بازگردد.
- [آیت الله بهجت] شخصی که مقلد مرجعی بوده و بعد از وفات او بر طبق نظر مرجعی دیگر بر تقلید باقی مانده، ولی در بعضی از فتاوی ( از قبیل بلاد کبیره و شب مهتاب یا هرمسأله دیگر ) به مرجع دوم عدول کرده، بعد از وفات مرجع دوم، در صورت بقاء، نمی تواند در این مسائل به مرجع اول برگردد ولی می تواند به تقلید مرجع دوم باقی باشد.
- [آیت الله شبیری زنجانی] در جایی که وصیت شده برای عبادتی نایب بگیرند و بر ولیّ نیز لازم بوده که برای میت نایب بگیرد، نایب باید بین فتاوای وصیتکننده یا مرجعش و فتاوای ولیّ میت یا مرجع تقلیدش احتیاط کند و نیز باید به تفصیلی که در مسأله 1551 گذشت، فتاوای خود یا مرجع تقلیدش را نیز رعایت کند.
- [آیت الله مظاهری] در صورتی که شناخت اعلم مشکل باشد، یا آنکه اهل تشخیص در شناخت اعلم اختلاف داشته باشند اعلم بودن شرط نیست، و اگر چند نفر در نظر او اعلم از دیگران و با یکدیگر مساوی باشند، از هر کدام که بخواهد میتواند تقلید کند، بلکه میتواند در بعضی مسائل از کسی و در بعضی دیگر از دیگری تقلید نماید.
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر مجتهدی که انسان از او تقلید میکند، از دنیا برود احوط این است که از مجتهد زنده تقلید کند، اگر احراز کند که مجتهد زنده اعلم از مجتهد مرده است، واما اگر مجتهد مرده اعلم باشد جائز است باقی ماندن بر تقلید او در مسائل عمل کرده شده و اگر مساوی باشند مخیّر است بین بقأ و عدول، وعدول اولی واحوط است.
- [آیت الله بهجت] باقی ماندن بر تقلید میّت در مسائلی که در آنها تقلید و عمل کرده است، در صورتی که مجتهدِ از دنیا رفته با مجتهد زنده از نظر علمی مساوی باشند، بنا بر اقوی جایز است، هر چند با اجازه مجتهدی دیگر بر تقلید باقی بوده و عمل کرده باشد . و اگر مجتهدی که از دنیا رفته اعلم باشد ، واجب است بر تقلید او باقی بماند. و اگر مجتهد زنده بعدا اعلم شد ، واجب است در تمامی مسائل به او عدول نماید.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر انسان به فتوای مجتهدی عمل کرد نمیتواند از مجتهد دیگر تقلید کند، مگر آنکه مجتهد دیگر اعلم از مجتهد اول شده باشد که لازم است به فتوای مجتهد دیگر عدول کند.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر انسان اختلاف بین مجتهدین را در مسائل مورد ابتلا احتمال دهد و یقین داشته باشد که یکی از مجتهدین از دیگران اعلم است ولی نتواند اعلم را تشخیص دهد، باید در صورت امکان احتیاط نماید و اگر احتیاط ممکن نیست، از کسی که به اعلم بودن وی گمان داشته باشد، تقلید کند و اگر گمان نداشته باشد، از هر کسی که احتمال اعلم بودن او را بدهد، میتواند تقلید کند. و اگر یقین نداشته باشد که یکی از مجتهدین از دیگران اعلم است، باید از کسی تقلید کند که گمان به اعلم بودن او دارد و احتیاط کردن لازم نیست، بلکه اگر احتمال اعلم بودن یکی را بدهد و بداند دیگری از او اعلم نیست، باید از او تقلید نماید، اگر چه گمان داشته باشد که با هم مساویند و اگر هیچ یک از افراد در احتمال اعلم بودن بر دیگری ترجیح نداشته باشد، از یکی از آنها تقلید نماید.
- [آیت الله جوادی آملی] .مرجع تقلید باید مجتهد، زنده،بالغ، عاقل، مرد، شیعه دوازده امامی، حلالزاده و عادل باشد و در فهمیدن احکام خدا از منابع دینی، هیچ مجتهدی از او داناتر ( یعنی ماهرتر) نباشد و بنا بر احتیاط لازم، مبتلا به حب دنیا نباشد. جواز تقلید زنان از زن مجتهدی که هیچ مجتهدی از او اعلم نباشد، بعید نیست.