جایزه
جایزه به معنای پاداش می باشد و از احکام آن در باب خمس و تجارت و نیز مسائل مستحدثه سخن گفته‌اند.
اگر چیزی به انسان هدیه یا جایزه بدهند، آیا باید خمس آن را پرداخت؟
اگر چیزی به انسان هدیه یا جایزه بدهند، آیا باید خمس آن را پرداخت؟ آیات عظام امام، خامنه‌ای و نوری: هدیه، خمس ندارد. توضیح‌المسائل مراجع، م 1753 ؛ خامنه‌ای، اجوبة الاستفتاءات، س 850 ؛ نوری، توضیح‌المسائل، م 1749. آیات عظام بهجت، فاضل و مکارم: چنانچه تا سر سال خمسی زیاد بیاید، بنابر احتیاط واجب، باید خمس آن را بدهد. همان، م 1753. آیات عظام تبریزی و وحید: چنانچه مقدار آن زیاد و قابل توجه باشد و از مخارج سال زیاد بیاید، باید خمس آن را بدهد. توضیح المسائل مراجع، م 1753 و وحید، توضیح‌المسائل، م 1761. آیات عظام سیستانی و صافی: چنانچه تا سر سال خمسی زیاد بیاید، خمس دارد. توضیح‌المسائل مراجع، م 1753. (رساله دانشجویی، سید مجتبی حسینی، کد: 238/500016)
اگر چیزی به انسان هدیه یا جایزه بدهند، آیا باید خمس آن را پرداخت؟ آیات عظام امام، خامنه‌ای و نوری: هدیه، خمس ندارد. توضیح‌المسائل مراجع، م 1753 ؛ خامنه‌ای، اجوبة الاستفتاءات، س 850 ؛ نوری، توضیح‌المسائل، م 1749. آیات عظام بهجت، فاضل و مکارم: چنانچه تا سر سال خمسی زیاد بیاید، بنابر احتیاط واجب، باید خمس آن را بدهد. همان، م 1753. آیات عظام تبریزی و وحید: چنانچه مقدار آن زیاد و قابل توجه باشد و از مخارج سال زیاد بیاید، باید خمس آن را بدهد. توضیح المسائل مراجع، م 1753 و وحید، توضیح‌المسائل، م 1761. آیات عظام سیستانی و صافی: چنانچه تا سر سال خمسی زیاد بیاید، خمس دارد. توضیح‌المسائل مراجع، م 1753. (رساله دانشجویی، سید مجتبی حسینی، کد: 238/500016)
پاسخ:
اگر چیزی به انسان هدیه یا جایزه بدهند، آیا باید خمس آن را پرداخت؟
آیات عظام امام، خامنه‌ای و نوری: هدیه، خمس ندارد. توضیح‌المسائل مراجع، م 1753 ؛ خامنه‌ای، اجوبة الاستفتاءات، س 850 ؛ نوری، توضیح‌المسائل، م 1749.
آیات عظام بهجت، فاضل و مکارم: چنانچه تا سر سال خمسی زیاد بیاید، بنابر احتیاط واجب، باید خمس آن را بدهد. همان، م 1753.
آیات عظام تبریزی و وحید: چنانچه مقدار آن زیاد و قابل توجه باشد و از مخارج سال زیاد بیاید، باید خمس آن را بدهد. توضیح المسائل مراجع، م 1753 و وحید، توضیح‌المسائل، م 1761.
آیات عظام سیستانی و صافی: چنانچه تا سر سال خمسی زیاد بیاید، خمس دارد. توضیح‌المسائل مراجع، م 1753. (رساله دانشجویی، سید مجتبی حسینی، کد: 238/500016)
- [آیت الله خوئی] اگر دوستان به انسان عطری هدیه بدهند که انسان استفاده کند و بعد از سال خمسی مقداری از آن بماند، آیا باید از آن مقدار خمس داد؟
- [آیت الله بهجت] اگر ولیّ طفل مقلد مجتهدی باشد که خمس هدیه را واجب نمی داند، آیا پرداخت خمس هدیه ای که به بچه می دهند بر ولیّ واجب است؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر ولیّ طفل مقلد مجتهدی باشد که خمس هدیه را واجب نمی داند آیا پرداخت خمس هدیه ای که به بچه داده شده بر ولیّ واجب است؟
- [آیت الله اردبیلی] فرق هبه و هدیه و جایزه و صدقه چیست؟
- [آیت الله خامنه ای] آیا به جایزه هایی که توسط بانکها و صندوق های قرض الحسنه به افراد پرداخت می شود، خمس تعلّق می گیرد یا خیر؟
- [آیت الله خامنه ای] اگر مالی که خمس ندارد مانند جایزه و مانند آن، با سرمایه مخلوط شود، آیا در پایان سال خمسی جایز است که آن را از سرمایه استثنا کرد و سپس خمس بقیه اموال را پرداخت؟
- [آیت الله بهجت] این که فرموده اید هبه و بخشش (مثل هدیه و جایزه و...)، بنابر احتیاط خمس دارد آیا مراد هدیه و بخششی است که چیز کم و کوچکی به حساب نیاید یا این که فرق نمی کند، چه کم باشد چه زیاد؟ در صورت اوّل (که مراد هبه و هدیه زیاد و ارزشمند است) اگر هبه و هدیه ای که کم ارزش است به تدریج ارزشمند شود چه طور؟
- [آیت الله اردبیلی] 1. اگر برای انجام مسابقه شرکت کنندگان ورودیه پرداخت کنند و از همان ورودی بخشی از هزینه جایزه تأمین شود، این کار چه حکمی دارد؟ 2. اگر با آن پول به همه شرکت کنندگان چیزی اهداء شود ولی به برنده جایزه بیشتری بدهند چطور؟
- [آیت الله بهجت] چنان که فردی چیزی را به دیگری داده و چون هدیه دهنده مقلّد کسی است که در هدیه و بخشش قائل به خمس نیست، علم وجود دارد که خمس آن پرداخت نشده است. آیا ملک گیرنده می شود و آیا وی باید خمس آن را بدهد؟
- [آیت الله سبحانی] آیا می توان به سید خمس پرداخت نمود، به شرط این که تمام یا مقداری از آن را به عنوان هدیه برگرداند؟
- [آیت الله جوادی آملی] .آنچه متعلق خمس است، مطلق درآمد است ; نه خصوص درآمد کسب , بنابراین جایزه، هبه، صله، هدیه و مانند آن ها متعلق خمس است, هرچند مقدار کم آنها خمس ندارد. عدم تکرار خمس
- [آیت الله شبیری زنجانی] مستحقّ نمیتواند خمس را بگیرد و به مالک ببخشد، ولی کسی که خمس بدهکار است و به هیچ وجه نمیتواند خمس را پرداخت کند و مالی هم ندارد که پس از مرگ وی بابت خمس پرداخت گردد، مستحقّ میتواند خمس را از او بگیرد و به او ببخشد و اگر انسان خیال میکرده که خمس وی ولو بعد از مرگ پرداخت شدنی نیست و لذا مستحقّ خمس را به وی ببخشد، بعد معلوم شود که خمس را میتواند بپردازد، مثلاً تصادفاً مالی به دست آورد، باید خمس را بپردازد و اگر مرده از اموال وی بابت خمس بدهند.
- [آیت الله اردبیلی] هدیه، هبه، جایزه، مَهری که زن دریافت میکند، مالی که مرد در طلاق خُلع میگیرد و همچنین مالی که از راه وصیت، نذر، صدقات مستحبّی، وقف خاص و بلکه وقف عام به انسان میرسد، چنانچه به لحاظ مقدار و یا استمرار به اندازهای نباشد که بتواند معیشت انسان و یا بخشی از آن را اداره کند، خمس ندارد وگرنه چنانچه از مخارج سال او زیاد بیاید، باید خمس آن پرداخت شود. ارث خُمس ندارد، ولی اگر مثلاً با کسی خویشاوندی دوری داشته باشد و نداند چنین خویشی دارد، چنانچه مقدار ارثی که از او به وی میرسد به قدری باشد که بتواند با آن بخشی از معیشت خود را اداره کند، باید خمس آن را بدهد؛ بلکه اگر به این مقدار هم نباشد، بنابر احتیاط واجب باید خمس آن را بپردازد.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر کافر یا کسی که به خمس اعتقادی ندارد چیزی را به انسان هدیه بدهد انسان مالک آن می شود و لازم نیست خمس آن را بدهد. بلی اگر آنچه را که گرفته در طول سال صرف مؤونه او نشود و از درآمد سال او زیاد بیاید باید خمس آن را بپردازد.
- [آیت الله مظاهری] اگر ارزش مادّی هبه یا هدیه بالاتر از شأنِ او باشد و یا غیر متعارف باشد، نظیر اینکه یک خانه هدیه شده باشد، باید خمس آن را بدهد.
- [آیت الله علوی گرگانی] خمس را باید دو قسمت کنند: یک قسمت آن سهم سادات است و باید به سیّد فقیر، یا سیّد یتیم، یا به سیّدی که در سفر درمانده بدهند ونصف دیگر آن سهم امام7 است که در این زمان باید به مجتهد جامع الشرائط بدهند، یا به مصرفیکه او اجازه میدهد برسانند ولی اگر انسان بخواهد سهم امام را به مجتهدیکه از او تقلید نمیکند بدهد، در صورتی که بداند آن مجتهد ومجتهدی که از او تقلید میکند، سهم امام را به یک طور مصرف میکنند، می‌شود به او پرداخت کرد.
- [آیت الله اردبیلی] اگر چیزی را که خُمس آن داده نشده به کسی هبه کنند یا ببخشند، خمس آن بر عهده هدیه دهنده است و هدیه گیرنده تمام آن را مالک می‌شود و بر عهده او چیزی نیست.
- [آیت الله بهجت] اگر از غیر کسب مالی بهدست آورد، مثلاً چیزی به او ببخشند یا جایزه بدهند، یا اینکه از راه وصیت یا نذر شخصی یا عمومی یا وقف، چیزی به او برسد، اگر از مخارج سالش زیاد بیاید، بنابر احتیاط واجب باید خمس آن را بدهد.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر مخارج سیّدی که زن انسان نیست بر انسان واجب باشد، نمیتواند از بابت خمس مخارج وی را پرداخت کند، ولی میتواند مخارج غیر واجب وی را از بابت خمس بدهد و بنا بر احتیاط واجب کسی که عرفاً به انسان پیوسته بوده و خرجی او را میدهد، همچون کسانی هستند که پرداخت مخارج آنها بر ایشان لازم است و نمیتوان از بابت خمس مخارج آنها را داد.
- [آیت الله اردبیلی] اگر مالی به انسان ارث برسد و بداند کسی که این مال از او به ارث مانده خُمس آن را نداده، باید خُمس آن را بدهد و نیز اگر در خود آن مال خُمس نباشد ولی انسان بداند کسی که آن مال از او به ارث مانده، خُمس بدهکار است، باید به نسبت سهم الارثی که به وی رسیده، از خمس میّت پرداخت نماید.