تجارت
تجارت به معانی خرید و فروش، مطلق کسب و داد و ستد، داد و ستد به قصد سود بردن است.
اگر خمس سود تجارت و کسب یک فریضه است، چرا دیر هنگام وضع شده و ائمه معصومین‌علیهم السلام در زمان متأخر آن را واجب کرده‌اند؟
اگر خمس سود تجارت و کسب یک فریضه است، چرا دیر هنگام وضع شده و ائمه معصومین‌علیهم السلام در زمان متأخر آن را واجب کرده‌اند؟ تردیدی نیست که آیه خمس در عصر رسالت نازل شده و پیامبر اکرم‌صلی الله علیه وآله این فریضه را به اجرا درآورده‌اند و آنچه مسلّم است اینکه حضرت رسول‌صلی الله علیه وآله خمس غنایم جنگی را اخذ می‌کرد. اما خمس سود تجارت بنا به ضرورت و مصالحی تا عصر امامان‌علیهم السلام به تأخیر افتاد. شاید این ضرورت را بتوان در چند امر خلاصه کرد: 1. خمس با زکات این تفاوت را دارد که منفعت زکات به عموم مسلمانان بر می‌گردد؛ ولی موضوع خمس به شخص پیامبر اکرم و خویشان او اختصاص دارد؛ لذا مصلحتی بر اجرای آن نمی‌دیدند.خویی، سیدابوالقاسم، مستند العروة الوثقی، کتاب الخمس، ص 196. 2. در عصر رسالت، فقر عمومی بر جامعه حاکم بود و مسلمانان به جهت تنگدستی، قدرت پرداخت خمس را نداشتند. از این رو پیامبر گرامی‌صلی الله علیه وآله از بیان و جمع‌آوری خمس درآمد صرف نظر کردند. 3. رویکرد سیاسی مهمترین عاملی بود که نگذاشت، ائمه معصومین تا زمان امام باقرعلیه السلام به بعد، این فریضه الهی را به اجرا درآورند، زیرا جلب و جمع اموال، از وظایف سلطان بوده و هر کس با آنان رقابت می‌کرد، به عنوان فرد متمرد از قانون و مخالف حاکمیت و به اتهام جمع‌آوری سلاح و توطئه علیه رژیم، تحت تعقیب قرار می‌گرفت. اما پس از برقراری آزادی نسبی در عصر عباسیان و شرایط موجود بر ائمه‌علیهم السلام، این امکان را داد تا به طور غیرعلنی خمس را از مسلمانان دریافت کنند.مدرسی، محمدتقی، احکام الخمس، ص 16. 4- پیامبر اسلام‌صلی الله علیه وآله از یک سو به جهت ارتباطش با غیب می‌دانستند که درآینده نه چندان دور، امر خلافت و حکومت از مسیر اصلی خود - که شایسته آنان است - منحرف شده و به دست نااهلان و غاصبان زورگو می‌افتد و از دیگر سوی خمس (وجه الامارة) است و باید به دست حاکم و سلطان سپرده شود و اگر حضرت رسول‌صلی الله علیه وآله وجوب خمس درآمد کسب را بیان و آشکار می‌کردند؛ این امر فرصتی را برای حاکمان جور پیش می‌آورد تا با دستاویز شرعی، اموال مسلمانان را به غارت برند و بر ظلم و ستم خود بیفزایند. این پیش‌بینی و تیزبینی حضرت‌صلی الله علیه وآله باعث شد که این حکم الهی در پرده خفا پنهان بماند.هاشمی شاهرودی، سید محمود، کتاب الخمس، ج 2، ص (احکام خمس، سید مجتبی حسینی، کد: 3/500010)
اگر خمس سود تجارت و کسب یک فریضه است، چرا دیر هنگام وضع شده و ائمه معصومین‌علیهم السلام در زمان متأخر آن را واجب کرده‌اند؟ تردیدی نیست که آیه خمس در عصر رسالت نازل شده و پیامبر اکرم‌صلی الله علیه وآله این فریضه را به اجرا درآورده‌اند و آنچه مسلّم است اینکه حضرت رسول‌صلی الله علیه وآله خمس غنایم جنگی را اخذ می‌کرد. اما خمس سود تجارت بنا به ضرورت و مصالحی تا عصر امامان‌علیهم السلام به تأخیر افتاد. شاید این ضرورت را بتوان در چند امر خلاصه کرد: 1. خمس با زکات این تفاوت را دارد که منفعت زکات به عموم مسلمانان بر می‌گردد؛ ولی موضوع خمس به شخص پیامبر اکرم و خویشان او اختصاص دارد؛ لذا مصلحتی بر اجرای آن نمی‌دیدند.خویی، سیدابوالقاسم، مستند العروة الوثقی، کتاب الخمس، ص 196. 2. در عصر رسالت، فقر عمومی بر جامعه حاکم بود و مسلمانان به جهت تنگدستی، قدرت پرداخت خمس را نداشتند. از این رو پیامبر گرامی‌صلی الله علیه وآله از بیان و جمع‌آوری خمس درآمد صرف نظر کردند. 3. رویکرد سیاسی مهمترین عاملی بود که نگذاشت، ائمه معصومین تا زمان امام باقرعلیه السلام به بعد، این فریضه الهی را به اجرا درآورند، زیرا جلب و جمع اموال، از وظایف سلطان بوده و هر کس با آنان رقابت می‌کرد، به عنوان فرد متمرد از قانون و مخالف حاکمیت و به اتهام جمع‌آوری سلاح و توطئه علیه رژیم، تحت تعقیب قرار می‌گرفت. اما پس از برقراری آزادی نسبی در عصر عباسیان و شرایط موجود بر ائمه‌علیهم السلام، این امکان را داد تا به طور غیرعلنی خمس را از مسلمانان دریافت کنند.مدرسی، محمدتقی، احکام الخمس، ص 16. 4- پیامبر اسلام‌صلی الله علیه وآله از یک سو به جهت ارتباطش با غیب می‌دانستند که درآینده نه چندان دور، امر خلافت و حکومت از مسیر اصلی خود - که شایسته آنان است - منحرف شده و به دست نااهلان و غاصبان زورگو می‌افتد و از دیگر سوی خمس (وجه الامارة) است و باید به دست حاکم و سلطان سپرده شود و اگر حضرت رسول‌صلی الله علیه وآله وجوب خمس درآمد کسب را بیان و آشکار می‌کردند؛ این امر فرصتی را برای حاکمان جور پیش می‌آورد تا با دستاویز شرعی، اموال مسلمانان را به غارت برند و بر ظلم و ستم خود بیفزایند. این پیش‌بینی و تیزبینی حضرت‌صلی الله علیه وآله باعث شد که این حکم الهی در پرده خفا پنهان بماند.هاشمی شاهرودی، سید محمود، کتاب الخمس، ج 2، ص (احکام خمس، سید مجتبی حسینی، کد: 3/500010)
عنوان سوال:
اگر خمس سود تجارت و کسب یک فریضه است، چرا دیر هنگام وضع شده و ائمه معصومین‌علیهم السلام در زمان متأخر آن را واجب کرده‌اند؟
پاسخ:
اگر خمس سود تجارت و کسب یک فریضه است، چرا دیر هنگام وضع شده و ائمه معصومین‌علیهم السلام در زمان متأخر آن را واجب کرده‌اند؟
تردیدی نیست که آیه خمس در عصر رسالت نازل شده و پیامبر اکرم‌صلی الله علیه وآله این فریضه را به اجرا درآورده‌اند و آنچه مسلّم است اینکه حضرت رسول‌صلی الله علیه وآله خمس غنایم جنگی را اخذ می‌کرد. اما خمس سود تجارت بنا به ضرورت و مصالحی تا عصر امامان‌علیهم السلام به تأخیر افتاد. شاید این ضرورت را بتوان در چند امر خلاصه کرد:
1. خمس با زکات این تفاوت را دارد که منفعت زکات به عموم مسلمانان بر می‌گردد؛ ولی موضوع خمس به شخص پیامبر اکرم و خویشان او اختصاص دارد؛ لذا مصلحتی بر اجرای آن نمی‌دیدند.خویی، سیدابوالقاسم، مستند العروة الوثقی، کتاب الخمس، ص 196.
2. در عصر رسالت، فقر عمومی بر جامعه حاکم بود و مسلمانان به جهت تنگدستی، قدرت پرداخت خمس را نداشتند. از این رو پیامبر گرامی‌صلی الله علیه وآله از بیان و جمع‌آوری خمس درآمد صرف نظر کردند.
3. رویکرد سیاسی مهمترین عاملی بود که نگذاشت، ائمه معصومین تا زمان امام باقرعلیه السلام به بعد، این فریضه الهی را به اجرا درآورند، زیرا جلب و جمع اموال، از وظایف سلطان بوده و هر کس با آنان رقابت می‌کرد، به عنوان فرد متمرد از قانون و مخالف حاکمیت و به اتهام جمع‌آوری سلاح و توطئه علیه رژیم، تحت تعقیب قرار می‌گرفت. اما پس از برقراری آزادی نسبی در عصر عباسیان و شرایط موجود بر ائمه‌علیهم السلام، این امکان را داد تا به طور غیرعلنی خمس را از مسلمانان دریافت کنند.مدرسی، محمدتقی، احکام الخمس، ص 16.
4- پیامبر اسلام‌صلی الله علیه وآله از یک سو به جهت ارتباطش با غیب می‌دانستند که درآینده نه چندان دور، امر خلافت و حکومت از مسیر اصلی خود - که شایسته آنان است - منحرف شده و به دست نااهلان و غاصبان زورگو می‌افتد و از دیگر سوی خمس (وجه الامارة) است و باید به دست حاکم و سلطان سپرده شود و اگر حضرت رسول‌صلی الله علیه وآله وجوب خمس درآمد کسب را بیان و آشکار می‌کردند؛ این امر فرصتی را برای حاکمان جور پیش می‌آورد تا با دستاویز شرعی، اموال مسلمانان را به غارت برند و بر ظلم و ستم خود بیفزایند. این پیش‌بینی و تیزبینی حضرت‌صلی الله علیه وآله باعث شد که این حکم الهی در پرده خفا پنهان بماند.هاشمی شاهرودی، سید محمود، کتاب الخمس، ج 2، ص (احکام خمس، سید مجتبی حسینی، کد: 3/500010)
- [سایر] ادله وجوب خمس ارباح مکاسب(سود کسب و کار) چیست؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] آیا به سرمایه کسب و تجارت خمس تعلّق می گیرد؟
- [آیت الله بهجت] در صورتی که ما وام بگیریم و سود را نیز پرداخت نماییم، در این صورت آیا مبلغ سود داده شده را از اموال خمسی می توانیم کسر نماییم، به طوری که با کسر نمودن سود داده شده از بقیه ی اموال خمس بدهیم؟ البتّه این در صورتی است که با وام تجارت و کسب نموده باشیم.
- [آیت الله اردبیلی] شخصی ماشینی سواری را جهت کسب و کار و با پول خمس داده میخرد و پس از مدتی آن را با سود میفروشد. آیا برای سود آن باید خمس بدهد یا خیر؟
- [آیت الله اردبیلی] اگر چیزی در آخر سال خمسی باقی مانده باشد که نمیدانیم هدیهای است که خمس ندارد یا سود کسب است که متعلّق خمس است، چه باید بکنیم؟
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر کسی سال ندارد و الان بوسیله تجارت سودی بدست آورده است، آیا به آن سود خمس تعلّق می‌گیرد یا خیر؟
- [آیت الله خامنه ای] آیا سهم سادات(کثّرهم الله تعالی) و سهم امام(علیه السلام) به منفعت کسب کودکان تعلّق می گیرد؟
- [آیت الله خامنه ای] آیا جایز است مالی به قصد کسب و تجارت به کسی داده و یا از او گرفته شود، به این شرط که سود حاصل از آن بدون آنکه ربا باشد، بین آن دو با رضایت تقسیم شود؟
- [آیت الله بهجت] شخصی با مقداری پول خمس داده شده زمینی خریداری کرده و به صورت باغ درآورده تا از میوه آن جهت تجارت و سود استفاده کند، آیا به این باغ خمسّ تعلّق می گیرد؟
- [آیت الله نوری همدانی] اگر کسی باغی دارد که هم از میوه آن برای نیازمندیهای خود استفاده میکند و هم با درآمد آن کسب و تجارت مینماید، خمس آن را چگونه محاسبه نماید؟
- [آیت الله جوادی آملی] .اگر کسی چند نوع کسب دارد , میتواند تمام درآمدها را یک جا محاسبه کند، پس کسی که هم کارمند است , هم کشاورزی و تجارت می کند، میتواند در پایان سال خمسی، پس از کسر هزینه زندگی و هزینه های کسب و تجارت، خمس باقی مانده را یک‌جا بپردازد. خمس سود معلّق
- [آیت الله جوادی آملی] .اگر کسی چند نوع کسب و پیشه دارد مثلاً هم تجارت میکند, هم زراعت , هم کارخانه دارد یا در چند شهر و مکان تجارت فرش فروشی دارد در هر صورت, اگر در یک نوع کسب یا در یک مغازه یا در یک زمان خاص از سال ضرر کرد یا تلف شد، می تواند آن ضرر و خسارت را از سود دیگر کسب و کار جبران نماید و خمس زاید بر آن را بپردازد.
- [آیت الله سبحانی] کسی که از کسب و تجارت فائده ای برده، اگر مال دیگری هم دارد که خمس آن واجب نیست، می تواند مخارج سال خود را فقط از فائده کسب بردارد و به مصرف برساند.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . کسی که از کسب و تجارت فایدهای برده، اگر مال دیگری هم دارد که خمس آن واجب نیست، میتواند مخارج سال خود را فقط از فایده کسب حساب کند.
- [آیت الله شبیری زنجانی] کسی که از کسب و تجارت فایدهای برده، اگر مال دیگری هم دارد که خمس آن واجب نیست، میتواند مخارج سال خود را فقط از فایده کسب حساب کند، اگر چه از مال دیگر برای مخارج خود صرف کرده باشد.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] کسی که از کسب و تجارت فایده ای برده اگر مال دیگری هم دارد که خمس آن واجب نیست می تواند مخارج سال خود را فقط از فایده کسب حساب کند.
- [آیت الله اردبیلی] کسی که از کسب و تجارت فایدهای برده، اگر مال دیگری نیز داشته باشد که خُمس آن واجب نباشد، میتواند مخارج سال خود را فقط از فایده کسب حساب کند.
- [آیت الله بروجردی] کسی که از کسب و تجارت فایدهای برده، اگر مال دیگری هم دارد که خمس آن واجب نیست، میتواند مخارج سال خود را فقط از فایده کسب حساب کند.
- [امام خمینی] کسی که از کسب و تجارت فایده ای برده، اگر مال دیگری هم دارد که خمس آن واجب نیست، می تواند مخارج سال خود را فقط از فایده کسب حساب کند.
- [آیت الله مظاهری] کسی که از کسب و تجارت فایدهای برده، اگر مال دیگری هم دارد که خمس آن واجب نیست، میتواند مخارج سال را فقط از فایده کسب بردارد و اگر از آن مالی که خمس ندارد برداشت باید خمس فایده کسب را بدهد.