تشخیص
تعیین یعنی متمایز کردن چیزى از غیر آن بوسیله خصوصیتی که در او است.
مرجع اعلم کنونی کیست؟ مراجع اعلم پس از وی چه کسانی هستند؟ چه کسی این مسئله را تشخیص می دهد؟
به عنوان مقدمه باید گفت: از شرایط مرجع تقلید این است که از نظر علمی از سایر مجتهدان زمان خود، بالاتر باشد و با وجود مجتهد اعلم، نمی­توان از مجتهد غیر اعلم تقلید کرد و این در صورتی است که فاصله ی بین مجتهد اعلم و مجتهد غیر اعلم به قدری زیاد باشد که در مواردی که فتوای آنها با یکدیگر تعارض و اختلاف دارد، فتوای غیر اعلم ارزش تخصصی خود را از دست بدهد. اما اگر فاصله ی بین مجتهد اعلم و مجتهد غیر اعلم در این حد نباشد، تقلید اعلم تعیّن ندارد و می توان از غیر اعلمی که با اعلم فاصله ای اندک دارد، تقلید کرد. پس ما در هر دوره با گروهی از علما که به منزله ی مساوی بوده و تقلید از همه آنها جایز است، مواجه هستیم. اما راه­های شناخت مجتهد اعلم: 1 فردی که می­خواهد تقلید کند، خودش در حدی از تشخیص است که می­تواند مجتهد و اعلم بودن کسی را تشخیص بدهد. اگر کسی یقین پیدا کرد که یکی از مجتهدان از دیگران اعلم است، بر او واجب است که از همان مجتهد تقلید کند. 2 دو نفر عالم عادل که می­توانند مجتهد و اعلم بودن کسی را تشخیص دهند، مجتهد و یا اعلم بودن یکی از علمای اسلام را تصدیق کنند، به شرط این که دو نفر عالم عادل دیگر با گفته ی آنان مخالفت نکنند. 3 عده­ای از اهل علم که می­توانند مجتهد و اعلم بودن را تشخیص دهند، و از گفته­ی آنان اطمینان حاصل می­شود، اعلم بودن یکی از علما را تصدیق کنند و در بین آنها مشهور شده باشد که فلانی اعلم است.[1] بنابراین، اگر کسی که می­خواهد تقلید کند اعلمیت مجتهدی را تشخیص داد، باید حتماً از او تقلید کند. در این زمان، بعد از رحلت حضرت امام خمینی(ره) از طرف عده‌ای از علما، تعدادی از مجتهدین عالی مقام به عنوان کسانی که شایستگی امر مرجعیت را داشته و همگی از نظر علمی در یک سطح هستند، معرفی شده اند تا کسانی که نتوانسته­اند از راه های دیگر، مرجع تقلید اعلم را شناسایی کنند با عمل به فتاوای یکی از این مراجع، به وظیفه ی خود عمل کنند. این افراد عبارتند از: 1 آیت­ الله العظمی محمد تقی بهجت 2 آیت­ الله العظمی جواد تبریزی 3 آیت­ الله العظمی سید کاظم حائری 4 آیت­ الله العظمی سید علی خامنه­ای 5 آیت­ الله العظمی سید علی سیستانی 6 آیت­ الله العظمی سید موسی شبیری زنجانی 7 آیت­ الله العظمی لطف ا... صافی گلپایگانی 8-آیت الله العظمی محمد فاضل لنکرانی 9-آیت الله العظمی ناصر مکارم شیرازی 10-آیت الله العظمی حسین وحید خراسانی البته لازم به تذکر است مجتهدینی که می شود از آنها تقلید کرد به این ده نفر منحصر نمی باشند و ما به جهت معروفیت بیشتر این عزیزان، اسامی آنان را در اینجا ذکر کردیم. [1] . توضیح المسائل مراجع، ص 15، م3.
به عنوان مقدمه باید گفت: از شرایط مرجع تقلید این است که از نظر علمی از سایر مجتهدان زمان خود، بالاتر باشد و با وجود مجتهد اعلم، نمی­توان از مجتهد غیر اعلم تقلید کرد و این در صورتی است که فاصله ی بین مجتهد اعلم و مجتهد غیر اعلم به قدری زیاد باشد که در مواردی که فتوای آنها با یکدیگر تعارض و اختلاف دارد، فتوای غیر اعلم ارزش تخصصی خود را از دست بدهد. اما اگر فاصله ی بین مجتهد اعلم و مجتهد غیر اعلم در این حد نباشد، تقلید اعلم تعیّن ندارد و می توان از غیر اعلمی که با اعلم فاصله ای اندک دارد، تقلید کرد. پس ما در هر دوره با گروهی از علما که به منزله ی مساوی بوده و تقلید از همه آنها جایز است، مواجه هستیم. اما راه­های شناخت مجتهد اعلم: 1 فردی که می­خواهد تقلید کند، خودش در حدی از تشخیص است که می­تواند مجتهد و اعلم بودن کسی را تشخیص بدهد. اگر کسی یقین پیدا کرد که یکی از مجتهدان از دیگران اعلم است، بر او واجب است که از همان مجتهد تقلید کند. 2 دو نفر عالم عادل که می­توانند مجتهد و اعلم بودن کسی را تشخیص دهند، مجتهد و یا اعلم بودن یکی از علمای اسلام را تصدیق کنند، به شرط این که دو نفر عالم عادل دیگر با گفته ی آنان مخالفت نکنند. 3 عده­ای از اهل علم که می­توانند مجتهد و اعلم بودن را تشخیص دهند، و از گفته­ی آنان اطمینان حاصل می­شود، اعلم بودن یکی از علما را تصدیق کنند و در بین آنها مشهور شده باشد که فلانی اعلم است.[1] بنابراین، اگر کسی که می­خواهد تقلید کند اعلمیت مجتهدی را تشخیص داد، باید حتماً از او تقلید کند. در این زمان، بعد از رحلت حضرت امام خمینی(ره) از طرف عده‌ای از علما، تعدادی از مجتهدین عالی مقام به عنوان کسانی که شایستگی امر مرجعیت را داشته و همگی از نظر علمی در یک سطح هستند، معرفی شده اند تا کسانی که نتوانسته­اند از راه های دیگر، مرجع تقلید اعلم را شناسایی کنند با عمل به فتاوای یکی از این مراجع، به وظیفه ی خود عمل کنند. این افراد عبارتند از: 1 آیت­ الله العظمی محمد تقی بهجت 2 آیت­ الله العظمی جواد تبریزی 3 آیت­ الله العظمی سید کاظم حائری 4 آیت­ الله العظمی سید علی خامنه­ای 5 آیت­ الله العظمی سید علی سیستانی 6 آیت­ الله العظمی سید موسی شبیری زنجانی 7 آیت­ الله العظمی لطف ا... صافی گلپایگانی 8-آیت الله العظمی محمد فاضل لنکرانی 9-آیت الله العظمی ناصر مکارم شیرازی 10-آیت الله العظمی حسین وحید خراسانی البته لازم به تذکر است مجتهدینی که می شود از آنها تقلید کرد به این ده نفر منحصر نمی باشند و ما به جهت معروفیت بیشتر این عزیزان، اسامی آنان را در اینجا ذکر کردیم. [1] . توضیح المسائل مراجع، ص 15، م3.
عنوان سوال:
مرجع اعلم کنونی کیست؟ مراجع اعلم پس از وی چه کسانی هستند؟ چه کسی این مسئله را تشخیص می دهد؟
پاسخ:
به عنوان مقدمه باید گفت:
از شرایط مرجع تقلید این است که از نظر علمی از سایر مجتهدان زمان خود، بالاتر باشد و با وجود مجتهد اعلم، نمیتوان از مجتهد غیر اعلم تقلید کرد و این در صورتی است که فاصله ی بین مجتهد اعلم و مجتهد غیر اعلم به قدری زیاد باشد که در مواردی که فتوای آنها با یکدیگر تعارض و اختلاف دارد، فتوای غیر اعلم ارزش تخصصی خود را از دست بدهد. اما اگر فاصله ی بین مجتهد اعلم و مجتهد غیر اعلم در این حد نباشد، تقلید اعلم تعیّن ندارد و می توان از غیر اعلمی که با اعلم فاصله ای اندک دارد، تقلید کرد. پس ما در هر دوره با گروهی از علما که به منزله ی مساوی بوده و تقلید از همه آنها جایز است، مواجه هستیم.
اما راه‌های شناخت مجتهد اعلم:
1 فردی که میخواهد تقلید کند، خودش در حدی از تشخیص است که میتواند مجتهد و اعلم بودن کسی را تشخیص بدهد. اگر کسی یقین پیدا کرد که یکی از مجتهدان از دیگران اعلم است، بر او واجب است که از همان مجتهد تقلید کند.
2 دو نفر عالم عادل که میتوانند مجتهد و اعلم بودن کسی را تشخیص دهند، مجتهد و یا اعلم بودن یکی از علمای اسلام را تصدیق کنند، به شرط این که دو نفر عالم عادل دیگر با گفته ی آنان مخالفت نکنند.
3 عده‌ای از اهل علم که میتوانند مجتهد و اعلم بودن را تشخیص دهند، و از گفتهی آنان اطمینان حاصل میشود، اعلم بودن یکی از علما را تصدیق کنند و در بین آنها مشهور شده باشد که فلانی اعلم است.[1] بنابراین، اگر کسی که میخواهد تقلید کند اعلمیت مجتهدی را تشخیص داد، باید حتماً از او تقلید کند.
در این زمان، بعد از رحلت حضرت امام خمینی(ره) از طرف عده‌ای از علما، تعدادی از مجتهدین عالی مقام به عنوان کسانی که شایستگی امر مرجعیت را داشته و همگی از نظر علمی در یک سطح هستند، معرفی شده اند تا کسانی که نتوانستهاند از راه های دیگر، مرجع تقلید اعلم را شناسایی کنند با عمل به فتاوای یکی از این مراجع، به وظیفه ی خود عمل کنند.
این افراد عبارتند از:
1 آیت الله العظمی محمد تقی بهجت
2 آیت الله العظمی جواد تبریزی
3 آیت الله العظمی سید کاظم حائری
4 آیت الله العظمی سید علی خامنه‌ای
5 آیت الله العظمی سید علی سیستانی
6 آیت الله العظمی سید موسی شبیری زنجانی
7 آیت الله العظمی لطف ا... صافی گلپایگانی
8-آیت الله العظمی محمد فاضل لنکرانی
9-آیت الله العظمی ناصر مکارم شیرازی
10-آیت الله العظمی حسین وحید خراسانی
البته لازم به تذکر است مجتهدینی که می شود از آنها تقلید کرد به این ده نفر منحصر نمی باشند و ما به جهت معروفیت بیشتر این عزیزان، اسامی آنان را در اینجا ذکر کردیم. [1] . توضیح المسائل مراجع، ص 15، م3.
- [آیت الله سیستانی] مرجع در تشخیص غنا و موسیقی محرم کیست ؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر انسان بتواند تشخیص دهد که فلان مرجع از نظر مبانی اصولی قویتر است آیا این تشخیص، در اعلم بودن آن مرجع دخیل است؟
- [سایر] آیا اهل خبره - به عنوان مرجع تشخیص اعلم - باید مجتهد باشند؟
- [آیت الله علوی گرگانی] شخصی پس از رسیدن به سنّ تکلیف، در میان دو مرجع تقلید (زید و عمرو) زید را اعلم تشخیص داده و از وی تقلید نموده ولی پس از فوت هر دو مرجع تقلید به این نتیجه رسیده که تشخیص وی در آن زمان صحیح نبوده و عمرو اعلم بوده مستدعی است بفرمائید با فرض وجوب تقلید از مجتهد میّت اعلم تقلید از زید واجب است یا تقلید از عمرو در صورتی که مقلّد در زمان حیات عمرو از او تقلید ننموده است؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] ملاک و میزان برای اعمال ما کیست؟ مرجع تقلیدمان یا دیگر مراجع یا علما، عرفا، زهاد یا غیر آنها؟
- [سایر] من مقلد امام خمینی(ره) بودم حالا می خواهم مرجع تقلید خود را تغییر بدهم 1- وظیفه ام چیست؟ 2-مرجع تقلید اعلم خود را چگونه تشخیص بدهم؟ 3- به نظر شما از چه کسی تقلید کنم؟
- [آیت الله سیستانی] با تحقیقاتی که انجام داده ام ولی هنوز نتوانسته ام مرجع اعلم را تشخیص دهم لطفا مرا راهنمائی بفرمائید ؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] منظور از اعلم در مرجع تقلید چیست؟
- [آیت الله خوئی] راه شناخت اعلم در مرجع تقلید چیست؟
- [سایر] گفته میشود یکی از مصارف زکات، جهت مؤلفه قلوبهم است. مرجع تشخیص مؤلفه قلوبهم کیست؟ آیا تشخیص چنین افرادی به عهده خود مکلف است؟
- [آیت الله جوادی آملی] .تقلید مجتهد متوفّا در ابتدا جایز نیست؛ ولی بقای بر تقلید میت, اشکال ندارد و بقای بر تقلید مجتهد میت باید به فتوای مجتهد مطلق زنده باشد; خواه فرد به آن عمل کرده باشد یا نه. اگر مجتهد متوفّا اعلم باشد، بقای بر تقلید او احتیاطاً واجب است و اگر مجتهد زنده اعلم باشد، عدول از مجتهد متوفا به مرجع زنده, واجب است.
- [آیت الله مظاهری] در زمانی که در اعلمیّتِ مجتهدین اختلاف باشد یا مجتهدِ اعلم وجود نداشته باشد، مکلّف میتواند از هر مجتهدِ جامع الشرایطی تقلید کند. همچنین در چنین شرایطی از دو مرجع و یا بیشتر میشود تقلید کرد و رجوع از مرجعی به مرجع دیگر نیز جایز است.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر انسان اختلاف بین مجتهدین را در مسائل مورد ابتلا احتمال دهد و یقین داشته باشد که یکی از مجتهدین از دیگران اعلم است ولی نتواند اعلم را تشخیص دهد، باید در صورت امکان احتیاط نماید و اگر احتیاط ممکن نیست، از کسی که به اعلم بودن وی گمان داشته باشد، تقلید کند و اگر گمان نداشته باشد، از هر کسی که احتمال اعلم بودن او را بدهد، میتواند تقلید کند. و اگر یقین نداشته باشد که یکی از مجتهدین از دیگران اعلم است، باید از کسی تقلید کند که گمان به اعلم بودن او دارد و احتیاط کردن لازم نیست، بلکه اگر احتمال اعلم بودن یکی را بدهد و بداند دیگری از او اعلم نیست، باید از او تقلید نماید، اگر چه گمان داشته باشد که با هم مساویند و اگر هیچ یک از افراد در احتمال اعلم بودن بر دیگری ترجیح نداشته باشد، از یکی از آنها تقلید نماید.
- [آیت الله نوری همدانی] اگر شناختن اعلم مشکل باشد باید از کسی تقلید کند که گمان به اعلم بودن او دارد،بلکه اگر احتمال ضعیفی هم بدهد که کسی اعلم است وبداند دیگری از او اعلم نیست بنابر احتیاط واجب باید از او تقلید نماید.واگر چند نفردر نظر او اعلم از دیگران و با یکدیگر مساوی باشند باید از یکی از آنان تقلید کند .
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر شناختن اعلم مشکل باشد اولی این است که از کسی تقلید کند که گمان به اعلم بودن او دارد، بلکه اگر احتمال ضعیفی هم بدهد که کسی اعلم است وبداند دیگری از او اعلم نیست، بهتر آن است که از او تقلید نماید و اگر چند نفر در نظر او اعلم از دیگران و با یکدیگر مساوی باشند، بهتر آن است که از یکی از آنان تقلید کند، ولی بنابر احتیاط مستحب چنانچه یکی از آنان پرهیزکارتر باشد از او تقلید نماید.
- [آیت الله اردبیلی] اگر شناختن اعلم مشکل باشد، باید از کسی تقلید کند که گمان به اعلم بودن او دارد، بلکه اگر احتمال هم بدهد که کسی اعلم است و بداند دیگری از او اعلم نیست، باید از او تقلید نماید. و اگر چند نفر در نظر او اعلم از دیگران و با یکدیگر مساوی باشند، باید از یکی از آنان تقلید کند و احتیاط مستحب آن است که از پرهیزکارترین و با تقواترین آنها تقلید کند.
- [آیت الله جوادی آملی] .مرجع تقلید باید مجتهد، زنده،بالغ، عاقل، مرد، شیعه دوازده امامی، حلالزاده و عادل باشد و در فهمیدن احکام خدا از منابع دینی، هیچ مجتهدی از او داناتر ( یعنی ماهرتر) نباشد و بنا بر احتیاط لازم، مبتلا به حب دنیا نباشد. جواز تقلید زنان از زن مجتهدی که هیچ مجتهدی از او اعلم نباشد، بعید نیست.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اگر شناختن اعلم مشکل باشد می تواند از کسی تقلید کند که یقین به اعلم بودن دیگران از او نداشته باشد یا مخالفت فتوای او با فتوای اعلم معلوم نباشد واگر چند نفر درنظر او اعلم از دیگران و با یکدیگر مساوی باشند، باید از یکی از آنان تقلید کند. ولی چنان چه یکی پرهیزکارتر باشد بهتر آن است که از او تقلید کند.
- [آیت الله جوادی آملی] .اگر مرجع تقلید در مسألهای فتوا دهد, مقلّد او نمیتواند به فتوای مجتهد دیگر عمل کند; ولی اگر فتوا ندهد, بلکه احتیاط کند, مثل اینکه بگوید (احتیاط, آن است فلان طور عمل شود)، مقلد او میتواند به فتوای مجتهد دیگر که دیگر مجتهدان از او اعلم نیستند عمل کند; همچنین است اگرمرجع تقلید بگوید (محلّ تأمل )یا (مورد اشکال) است.
- [آیت الله مکارم شیرازی] 21 مسائلی را که از مرجع اول تقلید کرده بر تقلید او باقی بماند و همچنین مسائلی که از مرجع دوم تقلید کرده و بقیه را به فتوای مجتهدی حی عمل کند.