آیت الله العظمی سیستانی در این باره می فرمایند: خونی را که زنها پس از تمام شدن شصت سال میبینند حکم حیض را ندارد و احتیاط مستحبّ آن است که زنهایی که قرشیّه نیستند بعد از تمام شدن پنجاه سال تا تمام شدن شصت سال چنانچه خون را طوری ببینند که اگر پیش از پنجاه سال میدیدند، قطعاً حکم حیض را داشت، میان کارهای مستحاضه و تروک حائض جمع نمایند[1] . همان گونه که ملاحظه می کنید، در این فرمایش احتیاط مستحب آمده است و این یعنی؛ بر زنانی که قرشیه نیستند واجب نیست به این حکم عمل کنند و اگر بعد از تمام شدن پنجاه سال تا تمام شدن شصت سال، خونی ببینند که آثار حیض را داراست، می توانند آن را حیض به حساب آورند و کارهایی که بر حائض حرام است ترک نمایند. اما اگر خواستند احتیاط کنند، باید بین کارهای مستحاضه و تروک حائض جمع کنند، به این صورت که: هم کارهایی که بر حائض حرام است[2] ترک کنند و هم عبادت های خود را بجای آورند[3] ، نمازها را بخوانند و روزها را بگیرند به همان نحوی که مستحاضه این عبادات را بجای می آورد[4] . [1] توضیح المسائل مراجع، ج1، مسأله 435، ص 253. [2] مانند: 1- مس خطوط قرآن، اسم خداوند به هر زبانی که باشد و به احتیاط واجب مس اسمای انبیا و امامان معصوم. 2- خواندن آیه ای که سجده ی واجب دارد.3- رفتن به مسجد الحرام و مسجد النبی اگر چه از یک در داخل و از در دیگر خارج شود. 4- توقف در مساجد دیگر اما داخل شدن از یک در و خارج شدن از در دیگر اشکالی ندارد و احتیاط واجب آن است که در حرم امامان هم توقف نکند. 5- گذاشتن چیزی در مسجد و برداشتن چیزی از آن. 6- جماع و همبستری با همسر. البته عبادات مشروط به طهارت ( وضو، غسل ، یا تیمم) هم بر حائض حرام می باشد مانند: نماز ، روزه ، طواف به جز نماز میت، که زن حائض می تواند آن را بجای آورد، اما در این یک مورد خاص، شخص مورد نظر باید به وظیفه ی شخص مستحاضه عمل کند. نک: العروة الوثقی،ج1، فی احکام الحائض؛ همان، فی غایات الوضوء؛ توضیح المسائل مراجع، ج1، مسأله 355 ؛ العروة الوثقی، ج1، آداب صلاة المیت. [3] توضیح المسائل مراجع، ج1، مسأله 442؛ العروة الوثقی ج1 مسأله 6. [4] مثلا برای خواندن نماز، آیت الله العظمی سیستانی می فرمایند: اگر استحاضه ی قلیله است یعنی؛ خون در پنبه بهداشتی فرو نرفته است، در صورت خون دیدن، برای هر نماز باید وضو بگیرد و عوض کردن پنبه و تطهیر آن واجب نیست، مثلا برای نماز ظهر یک دفعه و در صورت خون دیدن برای نماز عصر هم باید وضو بگیرد. و اگر استحاضه ی متوسطه باشد یعنی؛ خون در پنبه فرو رود اگر چه در یک گوشه آن باشد، باید وضو بگیرد و غسل کند یعنی باید پیش از هر نماز به وظایف قلیله عمل کند و در هر شبانه روز یک غسل قبل از نماز صبح و قبل از اولین نمازی که خون دیده، بجای آورد و باید بنابر احتیاط لازم غسل را اول بجا آورد و بعد وضو بگیرد ولی در مستحاضه کثیره اگر بخواهد وضو بگیرد باید قبل از غسل وضو بگیرد. و اگر استحاضه ی کثیره باشد یعنی؛ خون پنبه را فرا گرفته و به دستمالی که معمولًا زنها برای جلوگیری از خون میبندند، برسد، باید بنا بر احتیاط واجب زن برای هر نماز پنبه و دستمال را عوض کند یا آب بکشد، و لازم است یک غسل برای نماز صبح و یکی برای نماز ظهر و عصر و یکی برای نماز مغرب و عشا به جا آورد، و بین نماز ظهر و عصر و مغرب و عشا فاصله نیندازد و اگر فاصله بیندازد باید برای نماز عصر و عشا دوباره غسل کند. اینها همه در صورتی است که خون پی در پی از پنبه به دستمال برسد امّا چنانچه رسیدن خون از پنبه به دستمال با قدری فاصله باشد که زن بتواند در آن فاصله یک نماز یا بیشتر بخواند احتیاط لازم آن است که هر گاه خون از پنبه به دستمال برسد، پنبه و دستمال را عوض کرده و یا آب بکشد و غسل نماید، بنا بر این اگر زن غسل کرد و نماز ظهر را مثلًا خواند ولی قبل از نماز عصر یا در میان آن، خون دوباره از پنبه به دستمال رسید باید برای نماز عصر نیز غسل نماید، ولی چنانچه فاصله به مقداری باشد که زن بتواند در آن میان دو نماز یا بیشتر بخواند مثل این که بتواند نماز مغرب و عشاء را نیز قبل از آن که خون دوباره به دستمال برسد بخواند برای آن نمازها لازم نیست غسل دیگری بکند و در هر صورت در استحاضه کثیره غسل از وضو کفایت میکند. نک: توضیح المسائل مراجع، ج1، مسأله 394 - 396؛ العروة الوثقی ج1، فی الاستحاضه، مسأله 1و2. برای آگاهی از این که چگونه می تواند سایر عبادات را بجای آورد به رساله ی عملیه ی معظم له مراجعه نمایید.
طبق نظر آیت الله سیستانی، اگر زنی از قوم قریش نباشد و بین سن 50 تا 60 سالگی خون ببیند و آن خون نیز آثار و نشانه های حیض را داشته باشد، بنابر احتیاط مستحب، باید هم به وظیفه ی زن مستحاضه، عمل کند و هم نباید کارهایی را که حائض از آن ها منع شده است، انجام دهد. چطور می شود این را فهمید؟ من مخصوصاً نمی فهمم که اگر آن زن تصمیم گرفت که به این احتیاط مستحب عمل کند، آیا باید آنرا خون حیض حساب کند یا باید مانند قبل از 50 سالگی، عمل کند؟ من نیاز به توضیحات دقیق دارم.
آیت الله العظمی سیستانی در این باره می فرمایند: خونی را که زنها پس از تمام شدن شصت سال میبینند حکم حیض را ندارد و احتیاط مستحبّ آن است که زنهایی که قرشیّه نیستند بعد از تمام شدن پنجاه سال تا تمام شدن شصت سال چنانچه خون را طوری ببینند که اگر پیش از پنجاه سال میدیدند، قطعاً حکم حیض را داشت، میان کارهای مستحاضه و تروک حائض جمع نمایند[1] . همان گونه که ملاحظه می کنید، در این فرمایش احتیاط مستحب آمده است و این یعنی؛ بر زنانی که قرشیه نیستند واجب نیست به این حکم عمل کنند و اگر بعد از تمام شدن پنجاه سال تا تمام شدن شصت سال، خونی ببینند که آثار حیض را داراست، می توانند آن را حیض به حساب آورند و کارهایی که بر حائض حرام است ترک نمایند. اما اگر خواستند احتیاط کنند، باید بین کارهای مستحاضه و تروک حائض جمع کنند، به این صورت که: هم کارهایی که بر حائض حرام است[2] ترک کنند و هم عبادت های خود را بجای آورند[3] ، نمازها را بخوانند و روزها را بگیرند به همان نحوی که مستحاضه این عبادات را بجای می آورد[4] .
[1] توضیح المسائل مراجع، ج1، مسأله 435، ص 253. [2] مانند: 1- مس خطوط قرآن، اسم خداوند به هر زبانی که باشد و به احتیاط واجب مس اسمای انبیا و امامان معصوم. 2- خواندن آیه ای که سجده ی واجب دارد.3- رفتن به مسجد الحرام و مسجد النبی اگر چه از یک در داخل و از در دیگر خارج شود. 4- توقف در مساجد دیگر اما داخل شدن از یک در و خارج شدن از در دیگر اشکالی ندارد و احتیاط واجب آن است که در حرم امامان هم توقف نکند. 5- گذاشتن چیزی در مسجد و برداشتن چیزی از آن. 6- جماع و همبستری با همسر. البته عبادات مشروط به طهارت ( وضو، غسل ، یا تیمم) هم بر حائض حرام می باشد مانند: نماز ، روزه ، طواف به جز نماز میت، که زن حائض می تواند آن را بجای آورد، اما در این یک مورد خاص، شخص مورد نظر باید به وظیفه ی شخص مستحاضه عمل کند. نک: العروة الوثقی،ج1، فی احکام الحائض؛ همان، فی غایات الوضوء؛ توضیح المسائل مراجع، ج1، مسأله 355 ؛ العروة الوثقی، ج1، آداب صلاة المیت. [3] توضیح المسائل مراجع، ج1، مسأله 442؛ العروة الوثقی ج1 مسأله 6. [4] مثلا برای خواندن نماز، آیت الله العظمی سیستانی می فرمایند: اگر استحاضه ی قلیله است یعنی؛ خون در پنبه بهداشتی فرو نرفته است، در صورت خون دیدن، برای هر نماز باید وضو بگیرد و عوض کردن پنبه و تطهیر آن واجب نیست، مثلا برای نماز ظهر یک دفعه و در صورت خون دیدن برای نماز عصر هم باید وضو بگیرد. و اگر استحاضه ی متوسطه باشد یعنی؛ خون در پنبه فرو رود اگر چه در یک گوشه آن باشد، باید وضو بگیرد و غسل کند یعنی باید پیش از هر نماز به وظایف قلیله عمل کند و در هر شبانه روز یک غسل قبل از نماز صبح و قبل از اولین نمازی که خون دیده، بجای آورد و باید بنابر احتیاط لازم غسل را اول بجا آورد و بعد وضو بگیرد ولی در مستحاضه کثیره اگر بخواهد وضو بگیرد باید قبل از غسل وضو بگیرد. و اگر استحاضه ی کثیره باشد یعنی؛ خون پنبه را فرا گرفته و به دستمالی که معمولًا زنها برای جلوگیری از خون میبندند، برسد، باید بنا بر احتیاط واجب زن برای هر نماز پنبه و دستمال را عوض کند یا آب بکشد، و لازم است یک غسل برای نماز صبح و یکی برای نماز ظهر و عصر و یکی برای نماز مغرب و عشا به جا آورد، و بین نماز ظهر و عصر و مغرب و عشا فاصله نیندازد و اگر فاصله بیندازد باید برای نماز عصر و عشا دوباره غسل کند. اینها همه در صورتی است که خون پی در پی از پنبه به دستمال برسد امّا چنانچه رسیدن خون از پنبه به دستمال با قدری فاصله باشد که زن بتواند در آن فاصله یک نماز یا بیشتر بخواند احتیاط لازم آن است که هر گاه خون از پنبه به دستمال برسد، پنبه و دستمال را عوض کرده و یا آب بکشد و غسل نماید، بنا بر این اگر زن غسل کرد و نماز ظهر را مثلًا خواند ولی قبل از نماز عصر یا در میان آن، خون دوباره از پنبه به دستمال رسید باید برای نماز عصر نیز غسل نماید، ولی چنانچه فاصله به مقداری باشد که زن بتواند در آن میان دو نماز یا بیشتر بخواند مثل این که بتواند نماز مغرب و عشاء را نیز قبل از آن که خون دوباره به دستمال برسد بخواند برای آن نمازها لازم نیست غسل دیگری بکند و در هر صورت در استحاضه کثیره غسل از وضو کفایت میکند. نک: توضیح المسائل مراجع، ج1، مسأله 394 - 396؛ العروة الوثقی ج1، فی الاستحاضه، مسأله 1و2. برای آگاهی از این که چگونه می تواند سایر عبادات را بجای آورد به رساله ی عملیه ی معظم له مراجعه نمایید.
- [آیت الله وحید خراسانی] زنی که عادت وقتیه و عددیه دارد اگر در وقت عادت یا جلوتر خون ببیند به قدری که عرفا بگویند عادتش جلو افتاده اگر چه ان خون نشانه های حیض را نداشته باشد باید به احکامی که برای زن حایض گذشت عمل کند و چنانچه بعد بفهمد حیض نبوده مثل این که پیش از سه روز پاک شود باید عبادتهایی را که به جا نیاورده قضا نماید و همچنین است در صورتی که از اول ایام عادت تاخیر بیفتد ولی خارج از عادت نباشد و اما خونی که خارج ایام عادت ببیند و دارای نشانه های حیض نباشد در صورتی که دو روز یا بیشتر از اخر ایام عادت متاخر باشد حیض نیست و در کمتر از دو روز بنابر احتیاط واجب جمع کند بین تروک حایض و اعمال مستحاضه
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . زنانی که عادت عددیه دارند سه دست هاند: اول زنی که شماره روزهای حیض او، در دو ماه پشت سر هم، یک اندازه باشد، ولی وقت خون دیدن او یکی نباشد، که در این صورت هر چند روزی که خون دیده، عادت او می شود، مثلاً اگر ماه اول از روز اول تا پنجم و ماه دوم از یازدهم تا پانزدهم خون ببیند، عادت او پنج روز می شود. دوم زنی که از خون پاک نمی شود ولی دو ماه پشت سر هم، چند روز از خونی که می بیند نشانه حیض و بقیه نشانه استحاضه را دارد و شماره روزهایی که خون نشانه حیض دارد در هر دو ماه یک اندازه است، اما وقت آن یکی نیست، که در این صورت هر چند روزی که خون او نشانه حیض را دارد، عادت او می شود مثلاً اگر یک ماه از اول ماه تا پنجم و ماه بعد از یازدهم تا پانزدهم خون او نشانه حیض و بقیه نشانه استحاضه را داشته باشد، شماره روزهای عادت او پنج روز می شود. سوم زنی که دو ماه پشت سر هم سه روز یا بیشتر، خون ببیند و یک روز یا بیشتر، پاک شود و دو مرتبه خون ببیند و وقت دیدن خون، در ماه اول با ماه دوم فرق داشته باشد که اگر تمام روزهایی که خون دیده و روزهایی که در وسط پاک بوده از ده روز بیشتر نشود و شماره روزهای آن هم به یک اندازه باشد، تمام روزهایی که بطور متفرق خون دیده عادت او می شود و در پاکی در بین، احتیاط کند به ترک آنچه بر حایض حرام است و به جا آوردن عبادت های خود. ولی اگر روزهایی که در وسط پاک بوده در هر دو ماه به یک اندازه نباشد، تحقق عادت عددیه محل اشکال است، و ترک نشود احتیاط به این که در روزهای پاکی، جمع بین وظیفه طاهر و حایض کند و در روزهایی که خون می بیند، جمع بین وظیفه حایض و مستحاضه نماید.
- [امام خمینی] مضطربه یعنی زنی که چند ماه خون دیده ولی عادت معینی پیدا نکرده اگر بیشتر از ده روز خون ببیند و همه خونهایی که دیده یک جور باشد، چنانچه عادت خویشان او هفت روز است، باید هفت روز را حیض و بقیه را استحاضه قرار دهد، و اگر کمتر است مثلا پنج روز است، باید همان را حیض قرار دهد. و بنابر احتیاط واجب در تفاوت بین شماره عادت آنان و هفت روز، که دو روز است،کارهایی را که بر حائض حرام است ترک نماید، و کارهای استحاضه را بجا آورد،یعنی به دستوری که برای زن مستحاضه گفته شد عبادتهای خود را انجام دهد. و اگر عادت خویشانش بیشتر از هفت روز مثلا نه روز است، باید هفت روز را حیض قرار دهد و بنابر احتیاط واجب در تفاوت بین هفت روز و عادت آنان، که دو روز است،کارهای استحاضه را بجا آورد و کارهایی را که بر حائض حرام است ترک نماید.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] مضطربه یعنی زنی که چند ماه خون دیده ولی عادت معینی پیدا نکرده، اگر بیشتر از ده روز خون ببیند و همه خونهایی که دیده یک جور باشد چنانچه عادت خویشان او هفت روز است باید هفت روز را حیض و بقیه را استحاضه قرار دهد، و اگر کمتر است مثلاً پنج روز است باید همان را حیض قرار دهد. و بنابر احتیاط واجب، در تفاوت بین شماره عادت آنان و هفت روز، که دو روز است، کارهایی را که بر حائض حرام است ترک نماید و کارهای استحاضه را بجا آورد، یعنی به دستوری که برای زن مستحاضه گفته شد عبادتهای خود را انجام دهد و اگر عادت خویشانش بیشتر از هفت روز مثلاً نه روز است باید هفت روز را حیض قرار دهد و بنابر احتیاط واجب در تفاوت بین هفت روز و عادت آنان، که دو روز است، کارهای استحاضه را به جا آورد و کارهایی را که بر حائض حرام است ترک نماید.
- [آیت الله شبیری زنجانی] زنی که عادت عددیه دارد، اگر بیشتر از شماره عادت خود، خون یک شکل ببیند، پس اگر همه زرد رنگ یا قرمز روشن بود، مستحاضه است و اگر همه قرمز تیره یا سیاه بود، به شماره روزهای عادتش حیض قرار میدهد و مستحب است تا ده روز استظهار نماید و بقیه را استحاضه قرار میدهد و بنا بر احتیاط مقدار حیض را از روزهای اول خون، قرار دهد. و اگر خونی که دیده یک شکل نبوده است، بلکه چند روز از آن نشانه حیض و چند روز نشانه استحاضه را داشته باشد، چنانچه روزهایی که خون نشانه حیض را دارد با شماره عادت او یک اندازه است، باید همان روزها را حیض قرار داده و مستحب است بعد از آن تا ده روز استظهار نماید و بقیه خونها، استحاضه میباشد و اگر خونی که نشانه حیض را دارد از روزهای عادت او بیشتر است، فقط به اندازه روزهای عادت از خونهای نشانهدار حیض قرار میدهد (و بنا بر احتیاط این مقدار را از روزهای اول قرار دهد) و مستحب است تا ده روز استظهار کند (هر چند خون زرد رنگ باشد) و بقیه را استحاضه قرار میدهد؛ و اگر مقدار روزهایی که خون نشانه حیض را دارد از روزهای عادت او کمتر، ولی حداقل سه روز باشد، این مقدار را حیض قرار داده و مقداری از خونهای دیگر را نیز حیض قرار میدهد تا به اندازه عادت شود (و بنا بر احتیاط اگر میتواند مکمل عدد عادت را از بعد حساب میکند) و اگر از سه روز نیز کمتر باشد، بنا بر احتیاط واجب به مقدار سه روز به احکام حائض رفتار مینماید و بعد از پاک شدن، نماز و سایر عبادتهای واجبی که در این سه روز بجا نیاورده، قضا مینماید (بنابر احتیاط مکمل سه روز را از بعد حساب میکند) و در بقیه روزها مستحاضه میباشد.
- [آیت الله نوری همدانی] مشهورآن است که زنهای سیده بعد از تمام شدن شصت سال یائسه میشوند یعنی خون حیض نمی بینند و زنهائی که سیده نیستند بعد از تمام شدن پنجاه سال یائسه میشوند . ولی این مطلب محل تامل است و برای حقیر ثابت نیست و لذا احتیاط واجب ، آن است که زنهای سیده در صورتی که پس از گذشتن از سن پنجاه سالگی در ایام عادت خود ، یا با نشانه های حیض ، خون ببینند ، میان اعمالی که زن مستحاضه انجام می دهد از قبیل خواندن نماز با کیفیتی که ذکر می شود و چیزهائی که حائض باید ترک کند از قبیل داخل شدن در مسجد الحرام و مسجد مدینه و مکث در مساجد دیگر تا سن 60 سالگی ، جمع کنند .
- [آیت الله وحید خراسانی] زنی که عادت وقتیه دارد اگر بیشتر از ده روز خون ببیند و نتواند حیض را به واسطه نشانه های ان تشخیص دهد باید شماره عادت خویشان خود را حیض قرار دهد چه پدری باشند چه مادری زنده باشند یا مرده و بنابر احتیاط واجب در صورتی که عادت انها شش یا هفت روز نباشد در مقدار تفاوت عادت انها با شش یا هفت روز جمع کند بین تروک حایض و افعال مستحاضه ولی در صورتی می تواند عادت انان را حیض خود قرار دهد که شماره روزهای حیض همه انان یک اندازه باشد و اگر شماره روزهای حیض انان یک اندازه نباشد مثل ان که عادت بعضی پنج روز و عادت بعضی دیگر هفت روز باشد نمی تواند عادت انان را حیض خود قرار دهد
- [آیت الله نوری همدانی] مضطربه یعنی زنی که چند ماه خون دیده ، ولی عادت معینی پیدا نکرده ، اگر بیشتر از ده روز خون ببیند و همه خونهائی که دیده یک جور باشد چنانچه عادت خویشان او هفت روز است باید هفت روز را حیض و بقیه را استحاضه قرار دهد و اگر کمتر است مثلاً روز است باید همان را حیض قرار دهد و بنابر احتیاط واجب ، در تفاوت بین شماره عادت آنان و هفت روز ، که دو روز است کارهائی را که بر حائض حرام است ترک نماید و کارهای استحاضه را بجا آورد،یعنی به دستوری که برای زن مستحاضه گفته شد عبادتهای خود را انجام دهد ، و اگر عادت خویشانش بیشتر از هفت روز در تفاوت بین هفت روز و عادت آنان که دو روز است ، کارهای استحاضه را بجا آورد و کارهائی را که بر حائض حرام است ، ترک نماید .
- [آیت الله سیستانی] زنی که عادت دارد ، اگر بعد از آنکه سه روز یا بیشتر خون دید پاک شود ، و دوباره خون ببیند و فاصله بین دو خون کمتر از ده روز باشد و همه روزهائی که خون دیده با روزهائی که در وسط پاک بوده از ده روز بیشتر باشند ، مثل آنکه پنج روز خون ببیند و پنج روز پاک شود ، و دوباره پنج روز خون ببیند ، چند صورت دارد : 1 آنکه تمام خونی که دفعه اول دیده یا مقداری از آن در روزهای عادت باشد ، و خون دوم که بعد از پاک شدن میبیند در روزهای عادت نباشد ، در این صورت باید همه خون اول را حیض ، و خون دوم را استحاضه قرار دهد . مگر این که خون دوم نشانههای حیض را داشته باشد که در این صورت قسمتی از آن که با احتساب خون اول و پاکی بعد از آن مجموعاً از ده روز تجاوز نمیکند حیض است ، و ما بقی استحاضه است . مثلاً اگر سه روز خون ببیند و سه روز پاک شود ، و سپس پنج روز خون ببیند و نشانههای حیض را داشته باشد سه روز اول و چهار روز از خون دوم حیض است و در پاکی وسط باید بنابر احتیاط واجب واجبات غیر حائض را انجام ، و محرمات حائض را ترک کند . 2 آنکه خون اول در روزهای عادت نباشد ، و تمام خون دوم یا مقداری از آن در روزهای عادت باشد ، که باید همه خون دوم را حیض ، و خون اول را استحاضه قرار دهد . 3 آنکه مقداری از خون اول و دوم در روزهای عادت باشد ، و خون اوّلی که در روزهای عادت بوده از سه روز کمتر نباشد ، و با پاکی وسط و مقداری از خون دوم که آن هم در روزهای عادت بوده از ده روز بیشتر نباشد ، در این صورت هر دو خون حیض است و احتیاط واجب آن است که در پاکی وسط ، کارهائی که بر غیر حائض واجب است انجام دهد و محرمات بر حائض را ترک کند و مقداری از خون دوم که بعد از روزهای عادت بوده استحاضه است . و امّا مقداری از خون اول که قبل از روزهای عادت بوده چنانچه عرفاً بگویند که عادتش جلو افتاده محکوم به حیض است ، مگر آنکه حیض قرار دادن آن باعث آن شود که بعضی از خون دوم که نیز در روزهای عادت بوده یا تمام آن از ده روز حیض خارج شود ، که در این صورت محکوم به استحاضه است ، مثلاً اگر عادت زن از سوم ماه تا دهم بوده ، در صورتی که یک ماه از اول تا ششم خون ببیند و دو روز پاک شود و بعد تا پانزدهم خون ببیند ، خونهائی که از اول تا دهم دیده حیض است ، و خونهائی که از یازدهم تا پانزدهم دیده استحاضه میباشد . 4 آنکه مقداری از خون اول و دوم در روزهای عادت باشد ، ولی آن مقدار از خون اول که در روزهای عادت بوده از سه روز کمتر باشد ، در این صورت باید سه روز آخر خون اول را حیض قرار دهد ، و همچنین از خون دوم را که مجموعاً با سه روز اول و پاکی وسط ده روز باشند ، و مازاد بر آن استحاضه است . و اگر پاکی او هفت روز باشد خون دوم همه استحاضه است ، و در بعضی موارد باید تمام خون اول را حیض قرار دهد ، و این به دو شرط است . اول : آنکه به مقداری بر عادت مقدم باشد که بگویند عادتش جلو افتاده . دوم : آنکه اگر آن را حیض قرار بدهد لازم نیاید که مقداری از خون دوم که در عادت واقع شده از ده روز حیض خارج شود ، مثلاً اگر عادت زن از سوم ماه تا دهم بوده ، و اکنون از اول ماه تا آخر روز چهارم خون دیده و دو روز پاک بوده و بعد دو باره تا پانزدهم خون دیده ، تمام خون اول حیض است ، و همچنین خون دوم تا آخر روز دهم .
- [آیت الله علوی گرگانی] زنی که عادت دارد، اگر بعد از آن که سه روز یا بیشتر خون دید پاک شود ودوباره خون ببیند وفاصله بین دو خون کمتر از ده روز باشد وهمه روزهایی که خون دیده با روزهایی که در وسط پاک بوده از ده روز بیشتر باشد، مثل آن که پنج روز خون ببیند وپنج روز پاک شود و دوباره پنج روز خون ببیند، چند صورت دارد: 1 - آن که تمام خونی که دفعه اوّل دیده، یا مقداری از آن در روزهای عادت باشد وخون دوم که بعد از پاک شدن میبیند در روزهای عادت نباشد، که باید همه خون اوّل را حیض، وخون دوم را استحاضه قرار دهد. 2 - آن که خون اوّل در روزهای عادت نباشد، وتمام خون یا مقداری از آن در روزهای عادت باشد که باید همه خون دوم را حیض، وخون اوّل را استحاضه قرار دهد. 3 - آن که مقداری از خون اوّل ودوم در روزهای عادت باشد وخون اوّلی که در روزهای عادت بوده از سه روز کمتر نباشد و با پاکی وسط ومقداری از خون دوم که آنهم در روزهای عادت بوده از ده روز بیشتر نباشد، که در این صورت همه آنها حیض است ومقداری از خون اوّل که پیش از روزهای عادت بوده ومقداری ازخون دوم که بعد از روزهای عادت بوده استحاضه است، مثلاً اگر عادتش از سوم ماه تا دهم بوده، در صورتی که یک ماه از اوّل تا ششم خون ببیند ودو روز پاک شود و بعد تا پانزدهم خون ببیند، از سوم تا دهم حیض است و از اوّل تا سوم احوط این است که جمع کند بین تروک حائض واعمال استحاضه چون که از اوّل دیدن خون تا آخر عادت بیش از ده روز نیست و از دهم تا پانزدهم نیز عمل به احتیاط مذکور نماید. 4 - آن که مقداری از خون اوّل ودوم در روزهای عادت باشد ولی خون اوّلی که در روزهای عادت بوده، از سه روز کمتر باشد، که باید در تمام دو خون وپاکی وسط کارهائی را که بر حائض حرام است وسابقاً گفته شد ترک کند و کارهای استحاضه را بجا آورد، یعنی به دستوری که برای زن مستحاضه گفته شد عمل نماید و این مسأله مانند مسأله سابق است اگر مجموع خون دو طرف وپاکی در بین کمتر از ده روز باشد احتیاط کند به جمع بین کارهای استحاضه وتروک حائض.