جوانی هستم 25 ساله. تا سن 23 سالگی مرجع تقلیدی نداشته و سعی می کردم احتیاط را رعایت کنم. پس از این که متوجه شدم اعمالم بدون داشتن مرجع تقلید، مقبول خداوند نیست و از ترس دیر شدن اقدام به انتخاب مرجع تقلید نمودم. ولی از آن جا که بدون تحقیق بود، صرفا به خاطر کرامات خاص، آیت الله بهجت را به عنوان مرجع تقلید خود برگزیدم بدون این که به اعلم بودن وی اطمینان داشته باشم. اکنون پس از گذشت 2 سال متوجه شده ام که ایشان در ریزترین مسائل بسیار سختگیر است که واقعا برای من مشکل است. حال می خواستم بدانم آیا من می توانم مرجع تقلید خود را تغییر دهم؟ می دانم که در صورتی مجاز به تغییر مرجع هستم که مرجع تقلید دوم اعلم یا مساوی باشد. ولی بنابر بیانیه جامعه مدرسین قم که چند نفر را به عنوان مراجع اعلم معرفی نموده اند، آیا من می توانم یکی از آنان مانند آیت الله مکارم شیرازی را به عنوان مرجع تقلید خود برگزینم؟ چرا که من معتقدم انتخاب اولیه من از روی شتابزدگی بود.

تبعیض ابتدایی و پیش از عمل در تقلید، در صورت تساوی دو یا چند مجتهد جایز است اما باید توجه داشت که در مسایل مربوط به هم باید از یک مجتهد تبعیت کند مثلا نمی تواند در احکام نجاست بدن و لباس به فتوای مجتهدی و در احکام لباس نمازگزار به فتوای دیگری عمل کند.


اما اگر بخواهد بعد از عمل، به فتوای مجتهد دیگر عمل کند در این صورت حکم رجوع و عدول را پیدا می کند.


بدیهی است که عدول در تقلید و تغییر دادن مرجع تقلید اگر یقین و علم پیدا کند که آن مرجع دیگر اعلم است؛ لازم است اما در صورت علم به تساوی آیا باز عدول جایز است یا نه؟ [1].[2]


در پاسخ به این سؤال توجه شما را به نظریات مراجع جلب می کنم:


پرسش: آیا عدول از مرجع تقلید زنده به مراجع مساوی با او، جایز است؟ به طور مثال آیا در نماز و روزه دانشجوی مسافر، می توان به مرجع دیگری که مساوی با مجتهد اول است، رجوع کرد؟


امام و فاضل: آری، رجوع به مساوی جایز است. [3]


تبریزی: در خصوص مسائلی که یاد گرفته، رجوع به دیگری جایز نیست. [4]


صافی: در خصوص مسائلی که یاد گرفته، بنابر احتیاط واجب رجوع به مساوی جایز نیست. [5]


خامنه ای: بنابر احتیاط واجب، رجوع به مساوی جایز نیست. [6]


مکارم و نوری: در خصوص مسائلی که تقلید (عمل) کرده، رجوع به مساوی جایز نیست. [7]


بهجت و سیستانی: اگر در علم و ورع مساوی باشند، رجوع به مساوی در مسائل غیر مرتبط به هم جایز است؛ برای مثال نمی تواند در مسائل احکام روزه مسافر باقی بماند و در احکام نماز رجوع کند. [8]


وحید: باید به فتوایی عمل کند که مطابق احتیاط است و اگر احتیاط ممکن نبود و یا مشقت داشت، می تواند به فتوای دیگری عمل کند. [9]

    [1] رساله دانشجویی، ص49.
[2] اقتباس از سؤال 1340 (سایت: 1335).
[3] وحید، توضیح المسائل، م 4.
[4] استفتائات، س 11.
[5] جامع الاحکام، ج 1، س 18.
[6] خامنه ای، اجوبة الاستفتائات، س 31.
[7] مکارم، استفتائات، ج 2، س 14 و ج 1، ص 26؛ استفتائات، ج 2، س 12.
[8] وسیلة النجاة، ج 1، م 4؛ سیستانی، تعلیقات علی العروة، م 11 و 13.
[9] توضیح المسائل، م 4.