اشتباه
مردّد شدن چیزی میان چند چیز را اشتباه گویند. از این موضوع در باب‌های مختلف از جمله طهارت، صلات، جهاد، صید و ذباحه، اطعمه و اشربه و ارث سخن رفته است.
اگر کسی فتوای مجتهدی را به دیگری بگوید، چنانچه فتوای آن مجتهد عوض شود لازم نیست به او خبر دهد که فتوا عوض شده . ولی اگر بعد از گفتن فتوا بفهمد اشتباه کرده، در صورتی که ممکن باشد باید اشتباه را برطرف کند.
عنوان مسئله:
اگر کسی فتوای مجتهدی را به دیگری بگوید، چنانچه فتوای آن مجتهد عوض شود لازم نیست به او خبر دهد که فتوا عوض شده . ولی اگر بعد از گفتن فتوا بفهمد اشتباه کرده، در صورتی که ممکن باشد باید اشتباه را برطرف کند.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- شخصی به فتوای مجتهدی که خمس سرمایه را لازم می دانسته، خمس سرمایه را حساب کرده و دستگردان نموده است، اکنون به جنابعالی رجوع کرده. آیا می تواند به فتوای جنابعالی مقداری را که دستگردان کرده نپردازد؟
- شخصی مقلّد مجتهدی بوده و در مسأله ای به خیال این که فتوای او چنین است، عمل کرده و بعد از فوت وی معلوم شده که فتوای او را اشتباهی فهمیده است و عملش طبق فتوای او نبوده، آیا در صورت اعلم بودن مجتهد میّت، در این مسأله هم باید بر تقلید او باقی بماند؟
- آیا در بقا بر فتوای میّت لازم است که در حال حیات، مشخّصا از او تقلید شده باشد، یا اگر بین فتوای او و مجتهد دیگری احتیاط شود و به هیچ کدام تفصیلاً اسناد داده نشود، برای بقا کافی است؟
- اگر انسان از مجتهدی تقلید کند و در مسایل مورد ابتلا به فتوای او عمل نماید، سپس بعد از وفات وی، در تمام مسایل به مجتهد زنده رجوع کند، اما برخی از مسایل را که قبلاً از مجتهد میّت تقلید و عمل کرده، اینک مورد ابتلا نیست، یعنی موردی برای عمل بر طبق فتوای مجتهد دوم در این مسایل پیش نیامده، آیا در این بخش از مسایل می تواند بر تقلید میّت اوّل باقی بماند؟ با توجّه به این که مجتهد دوم تقلید را التزام بداند.
- شخصی ابتدا مقلّد مجتهدی بوده و به فتوای وی عمل کرده است، پس از فوت وی، به مجتهد زنده ای رجوع می کند که تقلید را فقط التزام می داند که پس از چندی وی نیز فوت می کند، آیا می تواند به مجتهد اوّل رجوع نماید؟ آیا فرقی بین مسایلی که در زمان حیات مجتهد اوّل مورد عمل وی قرار گرفته با دیگر مسایل وجود دارد؟
- در صورتی که انسان، مقلّد مجتهدی باشد که قضای نمازهای فوت شده ی مادر را واجب می داند و در زمان تقلید از آن مجتهد، مادر از دنیا برود و قضای نماز و روزه ی او را پسر انجام ندهد و بعدا به علّت فوت آن مجتهد، رجوع به مجتهد حیّ کند و آن مجتهد زنده قضای نماز مادر را واجب نداند، وظیفه ی فرد مکلّف چیست؟
- اگر کسی پس از مدّتی که از مجتهدی تقلید کرد، صلاحیّت مجتهد را برای تقلید احراز کرد، آیا حکم کسی را دارد که می خواهد از آغاز از او تقلید نماید، مثلاً در صورتی که صلاحیّت وی، بعد از فوت او احراز شد، می تواند بر تقلید وی باقی باشد؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اعمالی که انسان بر طبق فتوای مجتهدی انجام داده در صورتی که مخالف فتوای مجتهد بعدی باشد، آیا اعاده لازم دارد؟
- [آیت الله علوی گرگانی] چنانچه بر طبق فتوای مجتهدی مسائلی را انجام داده و مجتهد بعدی فتوائی خلاف فتوای مجتهد اوّل دارد آیا باید آن اعمال اعاده گردد؟
- [آیت الله خامنه ای] آیا جایز است که در یک مسأله با وجود اختلاف در فتوا گاهی به فتوای مجتهد میّت رجوع کنم و گاهی به فتوای مجتهد زنده اعلم؟
- [آیت الله خامنه ای] آیا جایز است کسی که اجازه از مجتهد ندارد و در بعضی از موارد مرتکب اشتباه در نقل فتوا و احکام شرعی شده است، متصدی نقل فتوای مجتهد و بیان احکام شرعی شود؟ وظیفه ما در صورتی که این شخص احکام را از روی رساله عملیه نقل می کند، چیست؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] شخصی به قصد قربت، عبادتی را انجام داده ولی طبق فتوای مجتهدی که از او تقلید می کرده باطل بوده است، بعد از فوت این مجتهد به مجتهد اعلم بعد از او رجوع کرده است; حال اگر عمل مذکور بر طبق فتوای مجتهد دوّم صحیح باشد، آیا اعاده لازم دارد؟
- [آیت الله اردبیلی] شخصی با اجازه مجتهد زنده، بر فتوای مجتهدی که فوت کرده، باقی مانده است. آیا اکنون میتواند از مجتهد دیگری تقلید نماید؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] در صورتی که فتوای مجتهد اعلم در مسأله ای مشخص نباشد، آیا می توان به مجتهد غیر اعلم رجوع کرد؟
- [آیت الله اردبیلی] اگر فتوای مجتهد در مسألهای تغییر کرد، آیا لازم است که به مقلّدین خود اعلام نماید؟
- [آیت الله خوئی] آیا در مکه و عرفات، مقلدین شما در صورتی که به فتوای مجتهد خود دسترسی ندارند، میتوانند به فتوای غیر اعلم عمل نمایند، بیان فرمائید؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] تکلیف فردی که قبلاً از مجتهدی تقلید می کرده و اعمال خود را مطابق فتوای او انجام می داده و الان متوجه اشتباه خود در انتخاب مرجع شده، چیست؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- اگر مکلف مدتی اعمال خود را بدون تقلید انجام دهد، در صورتی اعمال او صحیح است که بفهمد به وظیفه واقعی خود رفتار کرده است، یا عمل او با فتوای مجتهدی که وظیفه اش تقلید از او بوده، یا با فتوای مجتهدی که فعلاً باید از او تقلید کند مطابق باشد، و عباداتی را که قبلاً انجام داده با قصد قربت انجام داده باشد.
- به دست آوردن فتوا ( یعنی دستور مجتهد ) چهار راه دارد: 1 شنیدن از خود مجتهد. 2 شنیدن از دو نفر عادل که فتوای مجتهد را نقل کنند. 3 شنیدن از کسی که مورد اطمینان و راستگوست، اگر اطمینان به کلام او دارد ، بنا بر احوط. 4 دیدن در رساله مجتهد، در صورتی که به درستی آن رساله اطمینان داشته باشد ، بنا بر احوط .
- تا انسان یقین نکند که فتوای مجتهد عوض شده است، می تواند به آنچه در رساله نوشته شده عمل نماید . و اگر احتمال دهد که فتوای او عوض شده، جستجو لازم نیست ، ولی اگر بعدا معلوم شود که فتوایش عوض شده بود، باید نسبت به گذشته، به وظیفه عمل نماید.
- اگر مجتهد اعلم در مسأله ای فتوا دهد، مقلِّدِ آن مجتهد ( یعنی کسی که از او تقلید می کند ) نمی تواند در آن مسأله به فتوای مجتهد دیگر عمل کند، ولی اگر فتوا ندهد و بفرماید : احتیاط آن است که فلان طور عمل شود، مثلاً بفرماید : ( احتیاط آن است که در رکعت سوم و چهارم نماز سه مرتبه تسبیحات اربعه ( یعنی ( سُبْحانَ اللّه وَالْحَمْدُ للّه وَ لااِلهَ اِلاَّ اللّه وَ اللّه اَکْبَرْ ) بگویند ) مقلد باید یا به این احتیاط که احتیاط واجبش می گویند عمل کند و سه مرتبه بگوید و یا بنا بر احتیاط واجب به فتوای مجتهدی که علم او از مجتهد اعلم کمتر و از مجتهدهای دیگر بیشتر و یا مساوی است با احراز سایر شرایط تقلید عمل نماید، پس اگر او یک مرتبه گفتن را کافی بداند، می تواند یک مرتبه بگوید . و همچنین است اگر مجتهد اعلم بفرماید : ( مسأله محل تأمّل یا محل اشکال است ) .
- اگر مجتهد اعلم بعد از آن که در مسأله ای فتوا داده ، احتیاط کند ، مثلاً بفرماید : ( ظرف نجس را که یک مرتبه در آب کر بشویند پاک می شود، اگر چه احتیاط آن است که سه مرتبه بشویند ) ، مقلد او نمی تواند در آن مسأله به فتوای مجتهد دیگر عمل کند، بلکه باید یا به فتوا عمل کند، یا به احتیاطِ بعد از فتوا که آن را احتیاط مستحب می گویند عمل نماید.
- باقی ماندن بر تقلید میّت در مسائلی که در آنها تقلید و عمل کرده است، در صورتی که مجتهدِ از دنیا رفته با مجتهد زنده از نظر علمی مساوی باشند، بنا بر اقوی جایز است، هر چند با اجازه مجتهدی دیگر بر تقلید باقی بوده و عمل کرده باشد . و اگر مجتهدی که از دنیا رفته اعلم باشد ، واجب است بر تقلید او باقی بماند. و اگر مجتهد زنده بعدا اعلم شد ، واجب است در تمامی مسائل به او عدول نماید.
- برای رجوع کردن لازم نیست دو مرد شاهد بگیرد، یا به زن خبر دهد، بلکه اگر بدون اینکه کسی بفهمد، بگوید، به زنم رجوع کردم، صحیح است.
- خمس را باید دو قسمت کنند، یک قسمت آن سهم سادات است که بنابر احتیاط واجب باید با اذن مجتهد جامعالشرایط به سید فقیر، یا سید یتیم، یا به سیدی که در سفر درمانده شده بدهند و نصف دیگر آن سهم امام علیهالسلام است که در این زمان باید به مجتهد جامعالشرایط بدهند، و در صورت عدم مطالبه مجتهد، به مصرفی که او اجازه میدهد برسانند، ولی اگر انسان بخواهد سهم امام علیهالسلام را به مجتهدی که از او تقلید نمیکند بدهد، در صورتی به او اذن داده می‌شود که بداند آن مجتهد و مجتهدی که از او تقلید می‌کند، سهم امام علیهالسلام را از نظر کمیت و کیفیت به یک نحو مصرف میکنند.
- اگر صاحبخانه در بین غذا خوردن بفهمد غذا نجس است، باید به مهمانها بگوید. اما اگر یکی از مهمانها بفهمد، لازم نیست به دیگران خبر دهد ولی چنانچه طوری با آنان معاشرت دارد که می داند به واسطه نگفتن، لوازم خود او هم نجس می شود باید بعد از غذا به آنان بگوید.
- کسی که در تنگی وقت مشغول نماز است، اگر در بین نماز لباس او نجس شود و پیش از آنکه چیزی از نماز را با نجاست بخواند، بفهمد که نجس شده یا بفهمد که لباس او نجس است و شک کند که همان وقت نجس شده یا از پیش نجس بوده، در صورتی که آب کشیدن یا عوض کردن یا بیرون آوردن لباس، نماز را بههم نمیزند و میتواند لباس را بیرون آورد باید لباس را آب بکشد یا عوض کند یا اگر چیز دیگری عورت او را پوشانده، لباس را بیرون آورد و نماز را تمام کند. اما اگر چیز دیگری عورت او را نپوشانده و لباس را هم نمیتواند آب بکشد یا عوض کند، در صورتی که میتواند لباس نجس را کم کند یعنی مقداری که لازم نیست را از بدن بیرون آورد، باید این کار را انجام دهد و در غیر این صورت باید با همان لباس نجس نماز بخواند.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله سیستانی] اگر کسی فتوای مجتهدی را به شخص دیگری بگوید، چنانچه فتوای آن مجتهد عوض شود، لازم نیست به او خبر دهد که فتوای آن مجتهد عوض شده است. ولی اگر بعد از گفتن فتوا بفهمد اشتباه کرده، و گفته او موجب آن می‌شود که آن شخص برخلاف وظیفه شرعیاش عمل کند، باید بنا بر احتیاط لازم اشتباه را در صورت امکان برطرف کند.
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر کسی فتوای مجتهدی را به دیگری بگوید چنانچه فتوای ان مجتهد عوض شود لازم نیست به او خبر دهد که فتوای ان مجتهد عوض شده ولی اگر بعد از گفتن فتوا بفهمد اشتباه کرده در صورتی که مخالفت حکم الزامی لازم بیاید و ممکن باشد باید اشتباه او را بر طرف کند
- [آیت الله مظاهری] اگر کسی فتوای مجتهدی را به دیگری بگوید، چنانچه فتوای آن مجتهد عوض شود لازم نیست به او خبر دهد که فتوی عوض شده، ولی اگر بعد از گفتن فتوای مجتهد بفهمد اشتباه کرده، در صورتی که ممکن باشد باید اشتباه را برطرف کند.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] اگر کسی فتوای مجتهدی را به دیگری بگوید. چنانچه فتوای آن مجتهد عوض شود لازم نیست به او خبر دهد که فتوای آن مجتهد عوض شده ولی اگر بعد از گفتن فتوی بفهمد اشتباه کرده؛ در صورتی که ممکن باشد باید اشتباه را برطرف کند.
- [آیت الله خوئی] اگر کسی فتوای مجتهدی را به دیگری بگوید، چنانچه فتوای آن مجتهد عوض شود لازم نیست به او خبر دهد که فتوی آن مجتهد عوض شده، ولی اگر بعد از گفتن فتوی بفهمد اشتباه کرده، در صورتی که ممکن باشد باید اشتباه را برطرف کند.
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر کسی فتوای مجتهدی را بدیگری بگوید، چنانچه فتوای آن مجتهد عوض شود لازم است به او خبر دهد که فتوا عوض شده و همچنین اگر بعد از گفتن فتوی بفهمد اشتباه کرده در صورتی که ممکن باشد باید اشتباه را بر طرف کند.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اگر کسی فتوای مجتهدی را به دیگری بگوید چنان چه فتوای آن مجتهد عوض شود لازم نیست به او خبر دهد که فتوی عوض شده ولی اگر بعد از گفتن فتوی بفهمد اشتباه کرده، در صورتی که ممکن باشد باید اشتباه را برطرف کند.
- [امام خمینی] اگر کسی فتوای مجتهدی را به دیگری بگوید، چنانچه فتوای آن مجتهد عوض شود لازم نیست به او خبر دهد که فتوی عوض شده ولی اگر بعد از گفتن فتوی بفهمد اشتباه کرده در صورتی که ممکن باشد باید اشتباه را برطرف کند.
- [آیت الله بروجردی] اگر کسی فتوای مجتهدی را به دیگری بگوید، چنانچه فتوای آن مجتهد عوض شود لازم نیست به او خبر دهد که فتوی عوض شده، ولی اگر بعد از گفتن فتوی بفهمد اشتباه کرده، در صورتی که ممکن باشد باید اشتباه را برطرف کند.
- [آیت الله اردبیلی] اگر کسی فتوای مجتهدی را به دیگری بگوید و بعد از گفتن فتوا بفهمد اشتباه کرده، باید اشتباه را برطرف کند و چنانچه فتوای آن مجتهد تغییر کند نیز بنابر احتیاط باید به او خبر دهد که فتوا تغییر کرده، خصوصا اگر کسی که فتوا برای او نقل شده در اعمال خود به گفته ناقل فتوا اعتماد مینماید.