احتیاط مستحب
احتیاط غیر الزام‌آور را احتیاط مستحب گویند.
اگر کسی در بعضی از موارد مخارج شک کند که جزء مخارج سال هست که مستثنای از خمس است یا نه، و تعیین آن به تحقیق و مانند آن ممکن نباشد، اظهر عدم تعلق خمس در آن مورد است، ولی احتیاط مستحب در ادای خمس می‌باشد.
عنوان مسئله:
اگر کسی در بعضی از موارد مخارج شک کند که جزء مخارج سال هست که مستثنای از خمس است یا نه، و تعیین آن به تحقیق و مانند آن ممکن نباشد، اظهر عدم تعلق خمس در آن مورد است، ولی احتیاط مستحب در ادای خمس می‌باشد.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- حقوقی که بعد از فوت شخص کارگر یا کارمند از طرف سازمان تأمین اجتماعی یا دولت یا شرکت های مختلف یا بیمه به خانواده متوفی داده می شود، آیا از درآمد سال محسوب می شود که بر زاید آن از مخارج سال خمس تعلق گیرد یا به محض دریافت باید خمس آن را داد؟
- شخصی دارای دو نوع پول است، یکی پولی که خمس آن را قبلاً پرداخته یا خمس به آن تعلّق نمی گیرد و دیگری پولی که از درآمد سال او است. اگر این پول ها با هم مخلوط شوند، آیا می تواند با نیّت یکی از آن ها را مشخص کند؟ مثلاً از پولی که درآمد سال او است در مؤونه و مخارج زندگی صرف کند تا پول برای او باقی بماند. اگر پول های مذکور در بانک باشد چه طور؟
- کشاورزانی که جهت کشاورزی خود ملکی خریده اند و آن ملک ابزار کار آن ها می باشد، آیا به آن ملک هم خمس تعلّق می گیرد؟ با توجه به این که تا به حال سال خمسی برای خود تعیین ننموده اند؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله سیستانی] خرجهای حج عمره از ثبت نام و خرید وسایل ضروری سفر آیا جزء خرج سال محاسبه می‌شود یا خمس تعلق میگیرد؟
- [آیت الله نوری همدانی] آیا جایزه بانکها و صندوقهای قرض الحسنه جزء ارباح است و به آن‌ها خمس تعلق میگیرد؟
- [آیت الله نوری همدانی] شک در تعلّق خمس (البته بعد از تحقیق و تفحض) چه حکمی دارد؟
- [آیت الله اردبیلی] آیا به لوازم آرایشی که خانمها تهیه میکنند خمس تعلق میگیرد یا این که لوازم آرایش جزء مؤونه است؟
- [آیت الله اردبیلی] کسی که اول سال خمسی او روز اول ماه ذی الحجّه است و در ماه ذی القعده عازم سفر حج می‌شود و سفرش تا اواخر ذی الحجّه طول میکشد، آیا مخارج سفر وی از روز اول ذی الحجّه به بعد، جزء مخارج سال قبل محسوب می‌شود که خمس ندارد یا باید خمس آن را حساب کند؟
- [آیت الله اردبیلی] آیا هزینه سفر حجّ واجب زن که توسط شوهرش پرداخت می‌شود، جزء مخارج سال شوهر حساب می‌شود و از خمس معاف است یا خیر؟ اگر زن، خودش مستطیع باشد و شوهرش مخارجش را بدهد، چه حکمی دارد؟
- [آیت الله بروجردی] مرسوم است اشخاصی که از حج مراجعت میکنند مخارج رفت و آمد و ولیمه دارند و هم چنین اشیایی برای خویشان و دوستان خود به رسم سوقات میآورند، آیا این مخارج جزء مؤونه حج می‌باشد یا خیر؟
- [سایر] بنده مقداری طلا در بانک کارگشایی به صورت گرو گذاشته و مبلغ دریافتی را استفاده کردهام و بعد از یک سال فعلاً پول لازم برای خارج کردن طلاها از گرو بانک را آماده نکردهام. آیا به این طلاها خمس تعلق میگیرد؟ در ضمن این طلاها جزء زینت آلات این جانب می‌باشد.
- [آیت الله سبحانی] مبلغ صدهزار تومان وام گرفتم و بیست هزار تومان آن را به دیگری قرض دادم. آیا به تمام مبلغ یا به جزء آن خمس تعلق می گیرد؟
- [آیت الله خامنه ای] چند سال پیش ماشینی خریدم که در حال حاضر فروش آن به چندین برابر قیمت ممکن است، با توجه به اینکه پول خرید آن، مخمّس نبوده است، و در صورت فروش و گرفتن قیمت فعلی آن، می خواهم خانه ای برای سکونت بخرم، آیا به مجرد دریافت پول، همه آن خمس دارد یا فقط به پولی که با آن ماشین را خریده ام، خمس تعلّق می گیرد و مقدار باقی مانده که همان مقدار افزایش قیمت ماشین است، جزء درآمد سال فروش ماشین محسوب می شود که اگر تا پایان سال فروش در مخارج زندگی مصرف نشود، خمس به آن تعلّق می گیرد؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- مالی را که انسان به مصرف نذر و کفاره میرساند، جزء مخارج سال است و نیز مالی را که به کسی ببخشد یا جایزه دهد، در صورتی که از شأن او زیاد نباشد، از مخارج سال حساب می‌شود.
- احتیاط مستحب آن است که بیشتر از مخارج یک سال به یک سیّد فقیر خمس ندهند.
- اگر بعد از سلام نماز احتیاط شک کند که یکی از اجزاء یا شرایط آن را بجا آورده یا نه ، به شک خود اعتنا نکند . و اگر سهوا در نماز احتیاط کلام بی جا گفت ، بنا بر اظهر سجده سهو واجب نیست ، اگر چه احتیاط در بجا آوردن است .
- کسی که زکات یا خمس یا واجبات مالیه دیگری که به عین مال تعلق میگیرد و هم کفّاره یا قرض و مانند آنکه به عین مال تعلق نمیگیرد بدهکار است، اگر بمیرد و اموالش برای ادای همه آن‌ها کافی نباشد، ادای زکات و خمس و واجبات مالی که به عین مال تعلق میگیرد، مقدم است.
- در تعلق خمس به سودی که به مال طفل تعلق میگیرد، اشکال است و ظاهر عدم تعلق خمس است به مال طفل، ولی احوط ادای خمس بعد از بلوغ است و وقت تعلق آن گذشتن سال بر اولین سودی است که علم به وقت آن دارد.
- طلاق دادن بچه ممیزی که ده سال او تمام شده بنابر اظهر صحیح است، ولی خلاف احتیاط می‌باشد و بهتر است او طلاق ندهد.
- کسی که از کسب و تجارت فایدهای برده، اگر مال دیگری هم دارد که خمس آن واجب نیست، احتیاط این است که مخارج سال خود را از آن مال بردارد، ولی اظهر این است که میتواند از درآمد سال هم حساب کند.
- نماز خواندن جلوتر یا مساوی قبر پیامبر صلیاللهعلیهوآله و امام علیهالسلام در صورتی که بیادبی نسبت به آن‌ها نباشد، بنابر اظهر مکروه است، ولی احتیاط مستحب این است که بهطور کلی از این کار مخصوصاً از جلوتر ایستادن اجتناب شود.
- اگر در شهر سیّد مستحقی نباشد و احتمال هم ندهد که پیدا شود، یا نگهداری خمس تا پیدا شدن مستحق ممکن نباشد، باید خمس را به شهر دیگری ببرد و به مستحق برساند و هزینه بردن خمس، بنابر اظهر از خمس برداشته می‌شود؛ اگرچه خلاف احتیاط است، و اگر خمس از بین برود، چنانچه در نگهداری آن کوتاهی کرده، باید عوض آن را بدهد و اگر کوتاهی نکرده، چیزی بر او واجب نیست.
- اگر در یکی از کارهای نافله شک کند، خواه رکن باشد یا غیر رکن، بنابر اظهر میتواند به شک خود اعتنا نکند، ولی چنانچه محل آن نگذشته، احتیاط مستحب در این است که آن را بهجا آورد و اگر محل آن گذشته، به شک خود اعتنا نکند.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله سبحانی] اگر درخت انگور یا خرما را بخرد، قیمت آن جزء مخارج نیست ولی اگر خرما یا انگور را پیش از تعلق زکات بخرد، پولی را که برای آن داده جزء مخارج حساب می شود.
- [آیت الله اردبیلی] وسیله نقلیهای که انسان برای مسافرتهای شخصی خود و خانواده و یا رفتن به زیارت میخرد، اگر خارج از شأن متعارف او نباشد، جزء مخارج همان سال به حساب میآید و خُمس ندارد، هرچند برای سالهای بعد باقی بماند.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . خرجهایی را که انسان برای به دستآوردن فایده میکند، مانند دلالی و حمالی -که عینش یا عوضش باقی نمیماند- جزء مخارج کسب است که اگر به خود آن خرجها خمس تعلق نگرفته، از فایده کسب میتوان جای آن گذاشت، و آن مقدار را جزء فایده محسوب نکرد.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] قیمت بذری که زکات به آن تعلّق نگرفته یا زکاتش را پرداخته است می تواند جزء مخارج زراعت حساب نماید، ولی باید قیمت زمان کاشت را حساب کند.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر از مالی که به انسان به ارث می رسد سودی حاصل شود یا آن مال نما داشته باشد سود و نمای آن جزء منافع سال حصول قرار می گیرد که اگر تا آخر سال خمسی باقی ماند به احتیاط واجب باید خمس آن را بدهد و اگر قیمت این مال افزایش پیدا کند به قیمت افزوده شده خمس تعلق نمی گیرد.
- [آیت الله جوادی آملی] .اگر کسی درآمد چند سال را برای سفر حج فراهم کرد و به مکه رفت، همه آن اموال جزء هزینه سال های او شمرده می شود و هیچ کدام خمس ندارد , هرچند احتیاط مستحب آن است که خمس سال های قبل از حج را بپردازد. استثنای اقساط وام و خسارتها
- [آیت الله بروجردی] اگر برای شخم زدن یا کار دیگری که تا چند سال برای زراعت فایده دارد خرجی کند، میتواند آن را جزء مخارج سال اوّل حساب نماید.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اگر درخت انگور یا خرما را بخرد، قیمت آن جزء مخارج نیست. ولی اگر خرما یا انگور را پیش از چیدن و قبل از تعلق زکات در مواردی که خریدن آن صحیح است بخرد، پولی را که برای آن داده جزء مخارج حساب می شود.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اگر درخت انگور یا خرما را بخرد، قیمت آن جزء مخارج نیست؛ ولی اگر خرما یا انگور را پیش از چیدن و قبل از تعلق زکات در مواردی که خریدن آن صحیح است بخرد، پولی را که برای آن داده، جزء مخارج حساب می‌شود.
- [آیت الله مکارم شیرازی] 34 هرگاه چیزی جزء مؤونه سال گردد، مانند خانه و فرش و وسایل دیگر، اگر بعداً آن را بفروشند به قیمت آن خمس تعلق نمی گیرد مخصوصاً اگر بخواهند آن را تبدیل به مثل کنند.