احتیاط مستحب
احتیاط غیر الزام‌آور را احتیاط مستحب گویند.
کافی بودن هر ذکری که خواست بگوید در رکوع خالی از وجه نیست، ولی احتیاط مستحب آن است که سه مرتبه (سُبحانَ اللّه) یا یک مرتبه (سُبحانَ رَبِّی الْعَظیم وَ بِحَمْدِه) بگوید.
عنوان مسئله:
کافی بودن هر ذکری که خواست بگوید در رکوع خالی از وجه نیست، ولی احتیاط مستحب آن است که سه مرتبه (سُبحانَ اللّه) یا یک مرتبه (سُبحانَ رَبِّی الْعَظیم وَ بِحَمْدِه) بگوید.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- اگر در رکوع، ذکر "سبحان ربی العظیم و بحمده" را دو بار یا چهار بار بگوید، چه حکمی دارد؟ آیا حتما این ذکر را باید یک مرتبه یا به مقدار معیّنی بگوید؟
- آیا در رکوع، هر ذکری که بگوید کافی است؟ یا این که حتما باید ذکر خاصّی بگوید؟
- در موارد تنگی وقت، آیا می شود در ذکر رکوع و سجده به یک مرتبه سبحان اللّه اکتفا کرد؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله خوئی] اگر بگوید نمازگزار در حال رکوع (سبحان ربی الاعلی و بحمده عوض سبحان ربی العظیم و بحمده) عمداً و در سجود هم ذکر رکوع را بگوید آیا نماز او صحیح است؟
- [آیت الله سبحانی] اگر کسی عمداً در سجده سبحان ربی العظیم و در رکوع سبحان ربی الاعلی بگوید چه طور است؟
- [سایر] آیا در ذکر رکوع و سجود اگر فقط یک سبحان الله بگوییم کافی است یا خیر؟
- [آیت الله اردبیلی] کسی که مثلاً ذکر (سبحان ربی العظیم وبحمده) را در رکوع، سهوا غلط بخواند و یا اینکه سهوا در حال گفتن این ذکر، بدنش حرکت کند، آیا موقعی که میخواهد ذکر رکوع را دوباره به صورت صحیح تکرار کند، میتواند به جای آن ذکر، سه بار (سبحان اللّه) بگوید؟
- [سایر] می خواستم بدانم راز این که ما در نماز این قدر لفظ سبحان را استفاده می کنیم -با ذکرهای معمولی که در نماز می گوییم در روز 72 بار تکرار می کنیم) و جالب تر این که حتما لفظ حمد را هم بعد از آن می آوریم (مثلا سبحان الله و الحمدلله و ... یا سبحان ربی العظیم و بحمده یا...- چیست؟ ثانیا منظور از سبحان چیست؟ و چرا این قدر خداوند به آن ارزش داده است؟
- [سایر] سلام. دو سوال داشتم: 1- آیا در سلام پایانی نماز، فقط گفتن " السلام علیکم و رحمه الله و برکاته" کافی است؟ 2- آیا در رکعت های سه و چهار به جای 3 بار گفتن " سبحان الله و الحمد لله و لا اله الا الله و الله اکبر " تنها 1 بار گفتن این ذکر کافی است؟
- [سایر] 1- اگر شخصی داخل مسجد شود و نداند امام جماعت مثلاً در رکعت دوم است یا سوم و اقتدا کند؛ بعد که به رکوع می رود بفهمد امام جماعت در رکعت سوم بوده، حکمش چیست؟ 2- اگر در رکوع یا سجده سهواً ذکر را برعکس بگوید؛ مثلاً در رکوع (سبحان ربی الاعلی و بحمده) بگوید، حکمش چیست؟ 3- اگر در رکوع یا سجده، عمداً ذکر را جا به جا بگوید، حکمش چیست؟ (مرجع تقلید مقام معظم رهبری).
- [آیت الله خوئی] آیا مجزی است صلوات بر محمد صلی الله علیه و آله از ذکر رکوع و سجود اگر تکرار کند آن صلوات را سه مرتبه در سجود و رکوعش؟
- [آیت الله خوئی] اگر از مرتکب معصیت بشنویم میان دو سجده رکعت اول نماز بگوید: استغفر اللّه ربی وأتوب إلیه، پس آیا این کافی است برای رجوع عدالت او، و جایز بودن اقتدا به او در رکعت دوم نماز؟
- [سایر] در برخی کشتارگاههای صنعتی طیور، هزاران مرغ به ترتیب با دست (نه دستگاه) یکی یکی ذبح میشوند. آیا گفتن (بسم الله) برای هر یک از مرغها واجب است؟ در حالیکه فاصله خیلی کوتاه بین کشتار طیور است و ذبح کنندگان از گفتن هزاران (بسم الله) شانه خالی میکنند؟ آیا اگر ذابح برای هر گروهی از مرغها که پشت سر هم ذبح میشوند یک بسم الله گفت، کافی است؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- کفایت هر ذکری که در سجده بگوید، خالی از وجه نیست، ولی احتیاط مستحب آن است که سه مرتبه (سُبحانَ اللّه) یا یک مرتبه (سُبحانَ رَبِّی الأعْلی وَ بِحَمْدِه) بگوید و مستحب است (سبحان ربّی الأعلی و بحمده) را سه یا پنج یا هفت مرتبه بگوید.
- در قنوت هرذکری بگوید ، اگر چه یک ( سبحان اللّه ) باشد، کافی است و بهتر است بگوید : ( لااِلهَ اِلاَّ اللّه الْحَلِیمُ الْکَریم لااِلهُ الاّ اللّه الْعَلِیُّ الْعَظِیم سُبْحانَ اللّه رَبِّ السَّمواتِ السَّبْع وَ رَبِّ الاْءَرَضِینَ السَّبْع وَ ما فیهِنَّ وَ ما بَیْنَهُنَّ وَ رَبِّ الْعَرْشِ الْعَظِیم وَ الْحَمْدُ لِلّهِ رَبِّ الْعالَمِین ) .
- در رکعت سوم و چهارم نماز میتواند فقط یک حمد بخواند، یا سه مرتبه تسبیحات اربعه بگوید؛ یعنی سه مرتبه بگوید: (سُبحانَ اللّه وَ الْحَمدُ للّه وَ لا اِلهَ اِلاَّ اللّه وَ اللّه اَکبَر). و اگر یک مرتبه هم تسبیحات اربعه را بگوید بنابر اقوی کافی است، ولی سه مرتبه فضیلت بیشتر دارد و موافق احتیاط است؛ و میتواند در یک رکعت حمد و در رکعت دیگر تسبیحات بگوید و بهتر است در هر دو رکعت تسبیحات بخواند.
- مستحب است مسافر بعد از هر نمازی که شکسته میخواند، سی مرتبه بگوید: (سُبْحانَ اللّه وَ الْحَمْدُ لِلّهِ وَ لا اِلهَ اِلاّ اللّه وَ اللّه اَکبَرْ).
- اگر بخواهند ظرفی را که به شراب نجس شده با آب قلیل آب بکشند ، بنا بر احتیاط باید سه مرتبه بشویند ، ولی بنا بر اقوی شستن یک مرتبه کافی است .
- اگر مجتهد اعلم در مسأله ای فتوا دهد، مقلِّدِ آن مجتهد ( یعنی کسی که از او تقلید می کند ) نمی تواند در آن مسأله به فتوای مجتهد دیگر عمل کند، ولی اگر فتوا ندهد و بفرماید : احتیاط آن است که فلان طور عمل شود، مثلاً بفرماید : ( احتیاط آن است که در رکعت سوم و چهارم نماز سه مرتبه تسبیحات اربعه ( یعنی ( سُبْحانَ اللّه وَالْحَمْدُ للّه وَ لااِلهَ اِلاَّ اللّه وَ اللّه اَکْبَرْ ) بگویند ) مقلد باید یا به این احتیاط که احتیاط واجبش می گویند عمل کند و سه مرتبه بگوید و یا بنا بر احتیاط واجب به فتوای مجتهدی که علم او از مجتهد اعلم کمتر و از مجتهدهای دیگر بیشتر و یا مساوی است با احراز سایر شرایط تقلید عمل نماید، پس اگر او یک مرتبه گفتن را کافی بداند، می تواند یک مرتبه بگوید . و همچنین است اگر مجتهد اعلم بفرماید : ( مسأله محل تأمّل یا محل اشکال است ) .
- مستحب است بعد از نماز سجده شکر نماید و همینقدر که پیشانی را به قصد شکر بر زمین بگذارد کافی است، ولی بهتر است صد مرتبه یا سه مرتبه یا یک مرتبه، (شُکراً للّه) یا (شکراً) یا (عَفْواً) بگوید و نیز مستحب است هر وقت نعمتی به انسان میرسد یا بلایی از او دور می‌شود، سجده شکر بهجا آورد.
- بنابر اظهر، ترجمه صیغه عقد به فارسی یا زبان دیگر با وجود قدرت بر عربی کافی است، و احتیاط مستحب عربی بودن صیغه است، و برای کسی که آشنا به معنای عربی صیغه نیست و فقط میداند که صیغه عقد، به این لفظ جاری می‌شود، احتیاط مستحب این است که هم صیغه عربی و هم ترجمهاش را بخواند، و اکتفا کردن او به عربی خالی از تأمل نیست، و اگر نمیتوانند صیغه عربی را بخوانند و یا وکیل بگیرند، قطعاً ترجمه کافی است.
- اگر علم یا اطمینان داشته باشد و یا دو نفر عادل بگویند که سفر او هشت فرسخ است، باید ترتیب اثر بدهد و نماز را شکسته بخواند، بلکه کافی بودن مطلق گمان، اگرچه اطمینان نداشته باشد، خالی از وجه نیست، و اگر برای او سؤال کردن مشکل نیست و حرج ندارد باید بنابر احتیاط سؤال کند.
- مستحب است پیش از رکوع دوم، چهارم، ششم، هشتم و دهم قنوت بخواند و اگر فقط یک قنوت پیش از رکوع دهم و یا دو قنوت پیش از رکوع پنجم و دهم بخواند کافی است.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله نوری همدانی] انسان هر ذکری در رکوع بگوید کافی است ، ولی احتیاط واجب آن است که بقدر سه مرتبه سبحانَ اللهِ یا یک مرتبه سبحانَ ربیَ العظیمِ و بحمدهِ کمتر نباشد .
- [امام خمینی] انسان هر ذکری در رکوع بگوید کافی است ولی احتیاط واجب آن است که به قدر سه مرتبه "سبحان الله" یا یک مرتبه "سبحان ربی العظیم و بحمده"کمتر نباشد
- [آیت الله بروجردی] احتیاط واجب آن است که در رکوع، سه مرتبه (سُبحانَ اَللهِ) یا یک مرتبه (سُبحانَ رَبِّی العَظیمِ وَ بِحَمدِه) بگوید، ولی در تنگی وقت و در حال ناچاری گفتن یک مرتبه (سُبحانَ اَللهِ) کافی است.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] انسان هر ذکری در رکوع بگوید کافی است ولی باید از سه مرتبه (سبحان الله) یا یک مرتبه (سبحان ربی العظیم وبحمده) کمتر نباشد.
- [آیت الله مظاهری] هر ذکری در سجده گفته شود کافی است ولی مستحب است سه مرتبه (سُبْحانَ اللَّهِ) یا یک مرتبه (سُبْحانَ رَبِّیَ الْاَعْلی وَ بِحَمْدِهِ) گفته شود و اگر ذکر دیگر گفته شود، باید از سه مرتبه (سُبْحانَ اللَّهِ) یا یک مرتبه (سُبْحانَ رَبِّیَ الْاَعْلی و بِحَمْدِهِ) کمتر نباشد و مستحب است ذکر سجده سه یا پنج یا هفت مرتبه گفته شود.
- [آیت الله مکارم شیرازی] در رکوع واجب است ذکر بگوید، ذکر رکوع بنابر احتیاط واجب سه مرتبه (سبْحان الله) یا یک مرتبه (سبْحان ربی الْعظیم و بحمْده) است. ذکر سجده نیز واجب است و احتیاط آن است که حداقل سه مرتبه (سبْحان الله) یا یک مرتبه (سبْحان ربی الْأعْلی و بحمْده) بگوید و هرچه بیشتر بگوید بهتر است.
- [آیت الله نوری همدانی] در سجده هر ذکری بگوید کافی است ، ولی احتیاط واجب آن است که مقدار ذکر از سه مرتبه سبحان الله یا یک مرتبه سبحان ربی الاعلی و بحمده کمتر نباشد و مستحب است سبحان ربی الاعلی و بحمده را سه یا پنج یا هفت مرتبه بگوید .
- [آیت الله سبحانی] ذکر رکوع، بنابر احتیاط واجب آن است که سه مرتبه سبحان الله یا یک مرتبه سُبْحانَ رَبِّیَ العَظِیمِ و بِحَمْدِهِ بگوید.
- [آیت الله جوادی آملی] .واجب است در رکوع, ذکرگفته شود و احتیاط واجب است یک مرتبه: (سبحان ربّی العظیم و بحمده) یا سه مرتبه: (سبحان االله) گفته شود. در تنگی وقت یا خطر و ضرر, یک مرتبه کافی است. افضل آن است که (سبحان ربی العظیم و بحمده) نیز، سه یا پنج یا هفت بار تکرار شود، چنانکه در سبحان االله، تکرار بیش از سه مرتبه، مستحب است. جمع بین تسبیح بزرگ و کوچک, جایز است.
- [امام خمینی] در سجده هر ذکری بگوید کافی است ولی احتیاط واجب آن است که مقدار ذکر از سه مرتبه (سبحان الله ) یا یک مرتبه (سبحان ربی الاعلی و بحمده ) کمتر نباشد و مستحب است (سبحان ربی الاعلی و بحمده ) را سه یا پنچ یا هفت مرتبه بگوید.