شکهائی که نماز را باطل می کند از این قرار است :
اول : شک در شمارة رکعتهای نماز دو ر کعتی مثل نماز صبح و نماز مسافر ، ولی شک در شمارة رکعتهای نماز مستحب دو رکعتی و بعضی از نماز های احتیاط نماز را باطل نمی کند.
دوم: شک در شماره رکعتهای نماز سه رکعتی .
سوم : آنکه در نماز چهار رکعتی شک کند که یک رکعت خوانده یابیشتر .
چهارم : آنکه در نماز چهار رکعتی پیش از تمام شدن سجدة دوم ، شک کند که دو رکعت خوانده یا ببیشتر ، در این صورت نمازشباطل و باید اعاده کند ، و بهتر آن است که عمل به حکم شک نماید و نماز را اعاده کند .
پنجم : شک بین دو و پنج یا دو و بیشتر از پنج .
ششم : شک بین سه و شش یا سه و بیشتر از شش .
هفتم : شک بین چهار و شش یا چهار و بیشتر از شش ، چه پیش از تمام شدن سجدة دوم باشد یا بعد از آن . ولی اگر بعد از سجدة دوم شک بین چهار و شش یا چهار و بیشتر از شش برای اوپیش آید ، احتیاط واجب آن است که بنابر چهار بگذرد و نماز را تمام کند و بعد از نماز دو سجدة سهو بجا آورد و نماز را هم دوباره بخواند .
- [آیت الله بهجت] کسی که در رکعت سوم و چهارم شک می کند و بعد از فکر کردن، ظن به چهار برایش حاصل می شود، اگر احتمال دهد که سه رکعت خوانده و یک رکعت احتیاط با نیّت رجای تبعیّت از امر واقعی بخواند؛ آیا نماز احتیاط خوانده شده بی اثر است یا حرام؟
- [آیت الله خامنه ای] اهمیت قبله در نماز چه قدر است و اگر در مکانی قرار داشتی که جهت قبله مشخص نبود و راهی برای یافتن آن هم وجود نداشت و بعد از خواندن نماز بعداً (چند روز بعد) متوجه شدی که جهت قبله اشتباه بوده باید چه کرد؟ ج) بطور کلّی کسی که هیچ راهی برای یافتن قبله ندارد و گمانش هم به هیچ طرف نمی رود، بنابر احتیاط واجب باید به چهار طرف نماز بخواند و اگر عمداً برخلاف وظیفه عمل کرده و بعد هم متوجه شده به طرفی که نماز خوانده اشتباه بوده است، باید بنابر احتیاط نماز خود را اعاده نماید.س: کسی که در حال اضطرار نمی تواند به طرف قبله نماز بخواند، آیا جهات غیر از قبله برایش یکسان است؟
- اگر در شمارة رکعتهای نماز مستحبی شک کند ، چنانچه طرف بیشتر ، شک نماز را باطل می کند ، باید بنا را بر کمتر بگذارد ، مثلاً اگر در نافلة صبح شک کند که دو رکعت خوانده یا سه رکعت ، باید بنا بگذارد که دو رکعت خوانده است و اگر طرف بیشتر شک نماز ر ا باطل نمی کند ، مثلاً شک کند که دو رکعت خوانده یا یک رکعت ، به هر طرف شک عمل کند ، نمازش صحیح است .
- در نه صورت ، اگر در شمارة رکعتهای نماز چهار رکعتی شک کند باید فوراً فکر نماید ، پس اگر یقین یا گمان به یک طرف شک پیدا کرد ، همان طرف را بگیرد و نماز را تمام کند و گرنه به دستورهائی که گفته می شود عمل نماید و آن نه صورت از این قرار است : اول : آنکه بعد از سر برداشتن از سجدة دوم ، شک کند دو رکعت خوانده یا سه رکعت ، که باید بنا بگذارد سه رکعت خوانده و یک رکعت دیگر بخواند و نماز را تمام کند و بعد از نماز یک رکعت نماز احتیاط ایستاده به دستوری که بعداً گفته می شود . بجا آورد . دوم:شک بین دوو چهار بعد از سر برداشتن از سجدة دوم ، که باید بنا بگذارد چهار رکعت خوانده و نماز را تمام کند و بعد از نماز دو رکعت نماز احتیاط ایستاده بخواند . سوم : شک بین دو و سه و چهار بعد از سر برداشتن از سجدة دوم ، که باید بنابر چهار بگذارد و بعد از نماز دو رکعت نماز احتیاط ایستاده و بعد دو رکعت نشسته بجا آورد . ولی اگر بعد از سجدة اول یا پیش از سر برداشتن از سجدة دوم یکی از این سه شک برایش پیش آید ، نماز را رها کند و دوباره بخواند . چهارم : شک بین چهار و پنج بعد از سر برداشتن از سجدة دوم که باید بنابر چهار بگذار د و نماز را تمام کند و بعد از نماز دو سجدة ، این شک برای او پیش آید ، نماز باطل است . پنجم : شک بین سه و چهار ، که در هر جای نماز باشد ، باید بنابر چهار بگذارد و نماز را تمام کند و بعد از نماز یک رکعت نماز احتیاط ایستاده یا دو رکعت نشسته بجا آورد . ششم : شک بین چهار و پنج در حال ایستاده که باید بنشیند و تشهد بخواند و نماز را سلام دهد و یک رکعت نماز احتیاط ایستاده یا دو رکعت نشسته بجا آورد . هفتم :شک بین سه و پنج در حال ایستاده ، که باید بنشیند و تشهد بخواند و نماز را سلام دهد و دو رکعت نماز احتیاط ایستاده بجا آورد هشتم :شک بین سه و چهار و پنج در حال ایستاده ، که باید بنشیند و تشهد بخواند و بعد از سلام نماز احتیاط ایستاده و بعد دو رکعت نشسته بجا آورد . نهم : شک بین پنج و شش در حال ایستاده که باید بنشیند و تشهد بخواند و نماز را سلام دهد و دو سجدة سهو بجا آورد .
- شکهائی که نباید به آنها اعتنا کرد از این قرار است: اول : شک در چیزی که محل بجا آوردن آن گذشته است : مثل آنکه در رکوع شک کند که حمد را خوانده یا نه . دوم : شک بعد از سلام نماز . سوم : شک بعد از گذشتن وقت نماز . چهارم : شک کثیر الشک ، یعنی کسی که زیاد شک می کند . پنجم : شک امام در شمارة رکعتها ی نماز ، در صورتی که ماموم شمارة آنها را بداند و همچنین شک ماموم در صورتی که امام شمارة رکعتهای نماز را بداند . ششم : شک در نماز مستحبی . 1-شک در چیزی که محل آن گذشته است
- اگر امام جماعت در شمارة رکعتهای نماز شک کند ، مثلاً شک کند که سه رکعت خوانده یا چهار رکعت ، چنانچه ماموم یقین یا گمان داشته باشد که چهار رکعت خوانده و به امام بفهماند که چهار رکعت خوانده است ، امام باید نماز را تمام کند و خواندن نماز احتیاط لازم نیست . و نیز اگر امام یقین یا گمان داشته باشد که چند رکعت خوانده است و ماموم در شمارة رکعتهای نماز شک کند ، باید به شک خود اعتنا ننماید و به آنچه که امام یقین دارد ، عمل نماید . 6-شک در نماز مستحبی
- حکم شک و سهو و گمان در نماز های واجب یومیه و نماز های واجب دیگر فرق ندارد ، مثلاً اگر در نماز آیات شک کند که یک رکعت خوانده یا دو رکعت چون شک او در نماز دو رکعتی است ، نمازش باطل می شود . سجدة سهو
- اگر موقعی که تشهد می خواند ، یا بعد از ایستادن شک کند که دو سجده را بجا آورده یا نه و در همان موقع یکی از شکهائی که اگر بعد از تمام شدن دو سجده اتفاق بیفتد صحیح می باشد ، برای او پیش آید مثلاً شک کند که دو رکعت خوانده یا سه رکعت ، باید به دستور آن شک عمل کند و بنابر احتیاط واجب نمازش را هم دوباره بخواند .
- برای سه چیز بعد از سلام نماز ، انسان باید دو سجدة سهو به دستوری که بعداً گفته می شود بجا آورد : اول : آنکه در بین نماز ، سهواً حرف بزند . دوم: انکه یک سجده را فراموش کند . سوم : آنکه در نماز چهار رکعتی بعد از سجدة دوم شک کند که چهار رکعت خوانده یا پنج رکعت و در سه مورد دیگر هم احتیاط واجب آن است که سجده سهو بنماید : اول : در جائی که نباید نماز را سللام دهد مثلاً در رکعت اول سهواً سلام بدهد . دوم: آنکه تشهد را فراموش کند . سوم : در جائی که باید بایستد اشتباهاً بنشیند یا در جائی که باید بنشیند اشتباهاً بایستد .
- اگر بین دو و سه و چهار شک کند و موقعی که دو رکعت نما ز احتیاط ایستاده را می خواند پیش از رکوع رکعت دوم یادش بیاید که نماز را سه رکعت خواند ه ، باید بنشیند و نماز احتیاط را یک رکعتی تمام کند و بنابر احتیاط واجب نماز را دوباره بخواند .
- اگر بعد از خواندن نماز احتیاط بفهمد کسری نماز بیشتر از نماز احتیاط بوده مثلاً در شک بین سه و چهار یک رکعت نماز احتیاط بخواند ، بعد بفهمد نماز را دو رکعت خوانده ، چنانچه بعد از نماز احتیاط ، کاری که نماز را باطل می کند انجام داده ، مثلاً پشت به قبله کرده ، باید نماز را دوباره بخواند و اگر کاری که نماز را باطل می کند انجام نداده باید دو رکعت کسری نمازش را بجا آورد و نماز را هم دوباره بخواند .
- اگر بعد از خواندن نماز احتیاط بفهمد کسری نماز کمتر از نماز احتیاط بوده ، مثلاً در شک بین دو و چهار ، در رکعت نماز احتیاط بخواند بعد بفهمد نماز را سه رکعت خوانده ، بنابر احتیاط واجب باید کسری نماز را به نماز ، متصل نموده و نماز را هم دوباره بخواند .
- [آیت الله سیستانی] شکهائی که نماز را باطل میکند از این قرار است : اول : شک در شماره رکعتهای نماز دو رکعتی واجب مثل نماز صبح ، و نماز مسافر ، ولی شک در شماره رکعتهای نماز مستحب ، و نماز احتیاط ، نماز را باطل نمیکند . دوم : شک در شماره رکعتهای نماز سه رکعتی . سوم : آنکه در نماز چهار رکعتی شک کند که یک رکعت خوانده یا بیشتر . چهارم : آنکه در نماز چهار رکعتی پیش از داخل شدن در سجده دوم ، شک کند که دو رکعت خوانده یا بیشتر . پنجم : شک بین دو و پنج ، یا دو و بیشتر از پنج . ششم : شک بین سه و شش ، یا سه و بیشتر از شش . هفتم : شک در رکعتهای نماز که نداند چند رکعت خوانده است . هشتم : شک بین چهار و شش ، یا چهار و بیشتر از شش ، به تفصیلی که خواهد آمد .
- [آیت الله وحید خراسانی] شکهایی که نماز را باطل می کند از این قرار است اول شک در شماره رکعتهای نماز دو رکعتی واجب مثل نماز صبح و نماز مسافر ولی شک در شماره رکعتهای نماز مستحب و نماز احتیاط نماز را باطل نمی کند دوم شک در شماره رکعتهای نماز سه رکعتی سوم ان که در نماز چهار رکعتی شک کند که یک رکعت خوانده یا بیشتر چهارم ان که در نماز چهار رکعتی پیش از تمام شدن ذکر سجده دوم شک کند که دو رکعت خوانده یا بیشتر پنجم شک در رکعتهای نماز که نداند چند رکعت خوانده است ششم شک بین دو و پنج یا دو و بیشتر از پنج ولی در این شک بنابر احتیاط واجب بنا را بر دو بگذارد و نماز را تمام کند و اعاده نماید هفتم شک بین سه و شش و سه و بیشتر از شش ولی در این شک بنابر احتیاط واجب بنا را بر سه بگذارد و نماز را تمام کند و اعاده نماید هشتم شک بین چهار و شش و چهار و بیشتر از شش که احتیاط واجب ان است که بنا را بر چهار بگذارد و نماز را تمام کند و اعاده نماید
- [امام خمینی] شکهایی که نماز را باطل می کند از این قرار است: اول: شک در شماره رکعتهای نماز دو رکعتی مثل نماز صبح و نماز مسافر، ولی شک در شماره رکعتهای نماز مستحب دو رکعتی و بعضی از نمازهای احتیاط نماز را باطل نمی کند. دوم: شک در شماره رکعتهای نماز سه رکعتی. سوم: آنکه در نماز چهار رکعتی شک کند که یک رکعت خوانده یا بیشتر. چهارم: آنکه در نماز چهار رکعتی پیش از تمام شدن سجده دوم شک کند که دو کعت خوانده یا بیشتر . (تفصیل این مساله در صورت چهارم مساله 1199 بیان شده است، مراجعه شود. پنجم: شک بین دو و پنج یا دو و بیشتر از پنج. ششم: شک بین سه و شش یا سه و بیشتر از شش. هفتم: شک در رکعتهای نماز که نداند چند رکعت خوانده است. هشتم: شک بین چهار و شش یا چهار و بیشتر از شش چه پیش از تمام شدن سجده دوم باشد یا بعد از آن. ولی اگر بعد از سجده دوم شک بین چهار و شش یا چهار و بیشتر از شش برای او پیش آید احتیاط مستحب آن است که بنابر چهار بگذارد و نماز را تمام کند و بعد از نماز دو سجده سهو بجا آورد و نماز را هم دوباره بخواند.
- [آیت الله علوی گرگانی] شکهایی که نماز را باطل میکند از این قرار است: اوّل شک در شماره رکعتهای نماز دو رکعتی مثل نماز صبح و نماز مسافر، ولیشکّ در شماره رکعتهای نماز مستحبّ دو رکعتی ونماز احتیاط نماز را باطل نمیکند. دوم شک در شماره رکعتهای نماز سه رکعتی. سوم آن که در نماز چهار رکعتی شک کند که یک رکعت خوانده یا بیشتر. چهارم آن که در نماز چهار رکعتی پیش از تمام شدن سجده دوم، شک کند که دو رکعت خوانده یا بیشتر. پنجم شک بین دو وپنج یا دو وبیشتر از پنج. ششم شک بین سه وشش یا سه وبیشتر از شش. هفتم شک در رکعتهای نماز که نداند چند رکعت خوانده است. هشتم شک بین چهار وشش یا چهار و بیشتر از شش اگر قبل از اکمال سجدتین باشد نماز باطل است ولی بعد از اکمال سجدتین احتیاط واجب آن است که بنا را بر چهار بگذارد و نماز را تمام کند و بعد دو سجده سهو بجا آورد و بعد نماز را دوباره بخواند.
- [آیت الله سبحانی] شک هائی که نماز را باطل می کند از این قرار است: اول: شک در شماره رکعت های نماز دو رکعتی مثل نماز صبح و نماز مسافر ولی شک در شماره رکعت های نماز مستحب دو رکعتی و بعضی از نمازهای احتیاط نماز را باطل نمی کند. دوم: شک در شماره رکعت های نماز سه رکعتی. سوم: آنکه در نماز چهار رکعتی هر گاه طرف شک یک باشد مثل این که شک کند که یک رکعت خوانده یا بیشتر. چهارم: شک در نماز چهار رکعتی پیش از تمام شدن سجده دوم، یعنی طرف شک دو باشد مثل این که شک کند که دو رکعت خوانده یا بیشتر. پنجم: شک بین دو و پنج یا دو و بیشتر از پنج. ششم: شک بین سه و شش یا سه و بیشتر از شش. هفتم: شک بین چهار و شش یا چهار و بیشتر از شش . هشتم: شک در رکعت های نماز که نداند چند رکعت خوانده است.
- [آیت الله شبیری زنجانی] شکهایی که نماز را باطل میکند از این قرار است: اول: شک در شماره رکعتهای نماز دو رکعتی واجب؛ مثل نماز صبح و نماز مسافر و نیز بنا بر احتیاط واجب شک در نماز احتیاط، چنانچه در مسأله 1238 خواهد آمد. ولی شک در شماره رکعتهای نماز مستحب نماز را باطل نمیکند. دوم: شک در شماره رکعتهای نماز سه رکعتی. سوم: آن که در نماز چهار رکعتی شک کند که یک رکعت خوانده یا بیشتر. چهارم: آن که در نماز چهار رکعتی پیش از تمام شدن سجده دوم، شک کند که دو رکعت خوانده یا بیشتر. (تفصیل این امر در ذیل صورت چهارم از مسأله 1208 خواهد آمد). پنجم: شک بین دو و پنج، یا دو و بیشتر از پنج. ششم: شک بین سه و پنج پس از رکوع. هفتم: شک بین سه و شش، یا سه و بیشتر از شش. هشتم: شک بین چهار و پنج پس از رکوع و قبل از تمام شدن دو سجده (با تفصیلی که در ذیل صورت چهارم از مسأله 1208 خواهد آمد). نهم: شک بین چهار و شش، یا چهار و بیشتر از شش. دهم: شکی که سه طرف یا بیشتر داشته باشد، مگر شک بین دو و سه و چهار پس از تمام شدن دو سجده (البته در شک بین سه و چهار و پنج قبل از رکوع باید بنشیند و در نتیجه به شک بین دو و سه و چهار پس از تمام شدن دو سجده باز میگردد).
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . شک هایی که نماز را باطل می کند از این قرار است: اول شک در شماره رکعت های نماز دو رکعتی مثل نماز صبح و نماز مسافر، ولی شک در شماره رکعت های نماز مستحب دو رکعتی و نماز احتیاط نماز را باطل نمی کند. دوم شک در شماره رکعت های نماز سه رکعتی. سوم آن که در نماز چهار رکعتی شک کند که یک رکعت خوانده یا بیشتر. چهارم آن که در نماز چهار رکعتی پیش از تمام شدن سجده دوم، شک کند که دو رکعت خوانده یا بیشتر. پنجم شک بین دو و پنج یا دو و بیشتر از پنج. ششم شک بین سه و شش یا سه و بیشتر از شش. هفتم شک در رکعت های نماز که نداند چند رکعت خوانده است. هشتم شک بین چهار و شش یا چهار و بیشتر از شش.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] شک هایی که نماز را باطل می کند از این قرار است: اوّل: شک در شماره رکعتهای نماز دو رکعتی مثل نماز صبح و نماز مسافر، ولی شک درشماره رکعتهای نمازمستحب دورکعتی وبعضی نمازهای احتیاط، نمازراباطل نمی کند. دوّم: شک در شماره رکعتهای نماز سه رکعتی. سوّم: آنکه در نماز چهار رکعتی شک کند که یک رکعت خوانده یا بیشتر. چهارم: آنکه در نمازچهار رکعتی پیش ازتمام شدن سجده دوّم شک کند که دو رکعت خوانده یا بیشتر (برای تفصیل این مسأله به صورت چهارم شکهای صحیح مراجعه شود). پنجم: شک بین دو و پنج رکعت یا دو و بیشتر از پنج رکعت. ششم: شک بین سه و شش رکعت یا سه و بیشتر از شش رکعت. هفتم: شک در رکعتهای نماز به صورتی که نداند چند رکعت خوانده است. هشتم: شک بین چهار و شش رکعت یا چهار و بیشتر از شش رکعت چه پیش از تمام شدن سجده دوم باشد یا بعد از آن، ولی اگر بعد از سجده دوّم شک بین چهار و شش رکعت و چهار و بیشتر از شش برای او پیش آید احتیاط مستحب آن است که بنا را بر چهار بگذارد و نماز را تمام کند و بعد از آن دو سجده سهو به جا آورد و نماز را هم دوباره بخواند.
- [آیت الله خوئی] شکهایی که نماز را باطل میکند از این قرار است: اول- شک در شمارة رکعتهای نماز دو رکعتی مثل نماز صبح و نماز مسافر. ولی شک در شمارة رکعتهای نماز مستحب و نماز احتیاط نماز را باطل نمیکند. دوم- شک در شماره رکعتهای نماز سه رکعتی. سوم- آن که در نماز چهار رکعتی شک کند که یک رکعت خوانده یا بیشتر. چهارم- آن که در نماز چهار رکعتی پیش از تمام شدن ذکر سجدة دوم شک کند که دو رکعت خوانده یا بیشتر. پنجم- شک بین دو و پنج یا دو و بیشتر از پنج. ششم- شک بین سه و شش یا سه و بیشتر از شش. هفتم- شک در رکعتهای نماز که نداند چند رکعت خوانده است. هشتم- شک بین چهار و شش یا چهار و بیشتر از شش.
- [آیت الله اردبیلی] شکهایی که نماز را باطل میکنند از این قرارند: اوّل: شک در شماره رکعتهای نماز دو رکعتی، مثل نماز صبح و نماز مسافر، ولی شک در شماره رکعتهای نماز مستحب دو رکعتی و بعضی از نمازهای احتیاط، نماز را باطل نمیکند. دوم: شک در شماره رکعتهای نماز سه رکعتی. سوم: آن که در نماز چهار رکعتی شک کند که یک رکعت خوانده یا بیشتر. چهارم: آن که در نماز چهار رکعتی پیش از سر برداشتن از سجده دوم، شک کند که دو رکعت خوانده یا بیشتر پنجم: شک بین دو و پنج، یا دو و بیشتر از پنج. ششم: شک بین سه و شش، یا سه و بیشتر از شش. هفتم: شک بین چهار و شش، یا چهار و بیشتر از شش. هشتم: شک در رکعتهای نماز به صورتی که اصلاً نداند چند رکعت خوانده است.