اطاعت
فرمان بردن را اطاعت گویند. در فقه از آن در باب‌هایی نظیر طهارت، صلات، صوم، اعتکاف، حج، جهاد و نکاح و مانند آن‌ها سخن رفته است. مطابقت عمل مکلّف با حکم واقعی شرع را اطاعت گویند.
اگر زن در کارهایی که در مسأله پیش گفته شد اطاعت شوهر را نکند گناهکار است و حق غذا و لباس و منزل و همخوابی ندارد ولی مهر او از بین نمی رود.
عنوان مسئله:
اگر زن در کارهایی که در مسأله پیش گفته شد اطاعت شوهر را نکند گناهکار است و حق غذا و لباس و منزل و همخوابی ندارد ولی مهر او از بین نمی رود.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- اگر مرد به زن امر کند، فلان شکل برایش آرایش کند، یا فلان لباس را در منزل بپوشد و یا به نحو خاصی نظافت کند. آیا زن باید اطاعت کند؟ با توجه به این که زن باید منافیات را از خود دور کند؟
- خانمی مهر خود را که به ذمه شوهرش بوده، به شوهرش بخشیده است به شرط اینکه او همسر دیگری نگیرد، ولی شوهر به شرط عمل نکرده و زن دیگری گرفته است، آیا خانم می تواند رجوع کند و مهر خود را مطالبه و اخذ کند؟
- دختری به عقد کسی درآمده است. پس از عقد معلوم شده دارای عیبی است که مانع از دخول است و شوهر فوراً و بدون هیچ گونه تصرفی نکاح را فسخ کرده، آیا به زن مهر تعلّق می گیرد؟
- اگر در ازدواج تدلیس صورت گیرد، ولی زوج ازدواج را به امید برطرف شدن عیب فسخ نکند، و بعد ناچار شود زن را طلاق دهد، آیا می تواند در مهر (نصف یا تمام آن) به مدلس رجوع کند؟
- بین زن و شوهری اختلاف شدید واقع شده، به حدی که به دادگاه کشیده شد، و حکم به مطلقه شدن در مقابل مهر، صادر گردیده است و شوهر به خارج فرار کرده، آیا زن می تواند در غیاب مرد، خود را مطلقه کند؟
- شخصی جهت اشتغال به کار در کویت، از منزل خارج و در دریا اسیر نیروهای عراقی می گردد. بعد از مدّتی که از غیبت او می گذرد، زنش که اطلاعی از او نداشته جهت تعیین تکلیف و طلاق به دادگاه مراجعه و بعد از گذشت مدّت شش سال از روزی که شوهرش از منزل خارج شده، به موجب حکم دادگاه مطلقه می گردد و با رعایت عدّه شرعی به عقد ازدواج دیگری درمی آید، که صاحب یک فرزند نیز می شود; بعد از آزادی اسرا، شوهر بانوی مزبور پیدا می شود ولی زن مزبور مجدّداً تقاضای طلاق می کند و دادگاه حکم طلاق از همسر اوّل را صادر، و زن در دفترخانه مطلّقه می گردد. آیا این زن می تواند با شوهر دومش که دارای فرزندی نیز او هست ازدواج کند یا خیر؟
- مهریه خانمی که 40 سالِ قبل، ازدواج کرده، در قباله و مهرنامه 2000 تومان ذکر شده و عقد براین اساس واقع شده است. زن می گوید، مهریه من، نیم دانگ آب و زمین بوده است و چون مشکل ثبتی داشت به 2000 تومان تبدیل شد، و حال شوهر باید آب و زمین را بدهد. و زوج این را قبول دارد و می گوید مهر شما 2000 تومان است نه آب و زمین، آیا زن حق دارد بیش از 2000 تومان مهریه بگیرد یا نه؟
- اگر مهریه زوج حالّ باشد، می فرمایید که زوجه می تواند از ایفای وظایفی که در مقابل شوهر دارد خودداری کند تا مهر به وی تسلیم شود. آیا در صورتی که عروسی واقع شده و زوجه به خانه زوج رفته و خود را تسلیم زوج کرده ولی زوج قادر به مقاربت نشده است، باز زوجه می تواند پس از آن مهریه را به شرح مذکور مطالبه کند و قبل از تسلیم مهریه از ایفای وظایف خودداری کند؟ یا اینکه حق استنکاف با تسلیم تام از بین می رود و فقط زوجه حق مطالبه مهریه را دارد؟
- مردی پس از مسافرتی که یک سال طول کشیده برمی گردد می بیند همسرش پسری زائیده پس از نزاع و درگیری زن را طلاق داده و زن پس از مدتی از دنیا می رود. بعد از بزرگ شدن این فرزند و طلب کردن حقش از پدر، پدر او را نفی می کند، این در حالی است که زن تا آخر عمر می گفته این فرزند از شوهر من است و مرد هم به مؤمنه بودن زن اعتراف می کند، در این رابطه: 1 آیا قول مرد قبول است؟ 2 اگر مسأله مشکوک باشد که این طفل بعد از دوازده ماه به دنیا آمده یا قبل آن وظیفه چیست؟ 3 حکم ارث و محرمیت این پسر با بچه های دیگر این مرد چیست؟ و آیا کودک حلال زاده است؟
- در بعضی ممالک مسأله محرم و نامحرم چندان مورد اهمیت نیست. خصوصاً روستانشینان، مثلا زن خود را از برادر شوهر حفظ نمی کند و او را به منزله برادر واقعی می داند. چنانچه متقابلا او هم وی را خواهر خویش می داند و چه بسا مصافحه می کنند یا همدیگر را می بوسند یا دختر عمو و دختر دایی با پسر خاله یا عموزاده مصافحه و روبوسی می کنند، این عمل چون از روی سادگی و بدون قصد ریبه می باشد آیا اشکال دارد؟ و بر فرض محذور داشتن، از روی پارچه حکمش چیست؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله مکارم شیرازی] غالب فقهای شیعه فرموده اند زوجه حق دارد مهر غیر مؤجّل را مطالبه و قبل از دخول می تواند از تمکین تا گرفتن مهر امتناع نماید و نیز فرموده اند در صورت بذل تمکین به فرض دریافت مهر (تمکین تعلیقی) استحقاق نفقه نیز دارد. آیا حقّ امتناع زوجه از تمکین مختص به دخول است یا شامل سایر استمتاعات و یا اطاعت از زوج در امور لازم (از قبیل اقامت در منزل شوهر یا مسافرت با رضایت وی) نیز می گردد به نحوی که اگر در این امور از شوهر اطاعت نکند ناشزه محسوب می شود؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] هرگاه زن جز به گرفتن مهر، حاضر به تمکین نباشد و شوهر قادر بر ادای مهر نباشد و در عین حال می گوید: طلاق نمی دهم و تا پایان عمر نفقه می دهم حکم این مسأله چیست؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] هرگاه زن جز به گرفتن مهر، حاضر به تمکین نباشد و شوهر قادر بر ادای مهر نباشد و در عین حال می گوید: طلاق نمی دهم و تا پایان عمر نفقه می دهم حکم این مسأله چیست؟
- [آیت الله بهجت] آیا زن علاوه بر مهر وی از اثاثیه منزل نیز سهم الارث می برد یا خیر؟
- [آیت الله بهجت] آیا زن می تواند در قبال کارهایی که در منزل انجام می دهد، از شوهر خود طلب اجرت کند؟
- [سایر] آیا شوهر حق دارد زن را مجبور کند به منزل خویشاوندان خاصی برود؟ آیا اطاعت زن در این امور واجب است؟
- [سایر] اگر شوهر پوشیدن لباس و یا آرایش خاصی را از همسرش درخواست کند، آیا اطاعت او بر زن واجب است؟
- [آیت الله نوری همدانی] در نکاح دائمی اگر زن قبل از نزدیکی، به علّت عنین بودن مرد طلاق بگیرد یا به هر علّت دیگری عقد نکاح فسخ شود در اینصورت شوهر نسبت به نصف مهر مشغول الذمه است و اگر هم قبلاً کل مهر را پرداخت کرده نسبت به نیمی از آن حق رجوع دارد. حال اگر قبلاً زن مهر خود را به طور کامل به شوهر خود هبه کرده باشد آیا در اینصورت نیز باید به میزان نصف مهر به شوهر سابق خود برگرداند؟
- [آیت الله بهجت] در صورت حالّ بودن مهر، زوجه غیر مدخول بها حقّ دارد تا گرفتن مهریه تمکین نکند. امّا آیا حقّ دارد در غیر تمکین، از زوج اطاعت نداشته باشد؛ مثلاً منزل خانواده ی خود بماند و هر جا خواست برود هر کار خواست بکند؟ در این صورت می تواند نفقه را مطالبه نماید؟
- [آیت الله سیستانی] درصورتی که شوهر پرداخت مهر زن را به تأخیر بیاندازد تا روزی که تصادفا در اثر حادثه ای شوهر بمیرد و عملا ً توان پرداخت مهر از او سلب شود وترکه ای که ارزش معادل مهر را داشته باشد بجا نگذارد حکم شرعی چیست؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- زنی که عقد دائمی شده نباید بدون اجازه شوهر از خانه بیرون رود، و باید خود را برای هر لذّت متعارفی که او می خواهد، تسلیم نماید و بدون عذر شرعی از نزدیکی کردن او جلوگیری نکند. و اگر در اینها از شوهر اطاعت کند، تهیه غذا و لباس و منزل او و لوازم دیگری که در کتب ذکر شده بر شوهر، واجب است و اگر تهیه نکند چه توانایی داشته باشد، یا نداشته باشد مدیون زن است.
- اگر زن مهر خود را به شوهر صلح کند که زن دیگر نگیرد و شوهر هم قبول نماید، واجب آن است که زن مهر را نگیرد و شوهر هم با زن دیگر ازدواج نکند.
- اگر موقع خواندن عقد دائم برای دادن مهر زمانی را معین نکرده باشند، زن می تواند پیش از گرفتن مهر از نزدیکی کردن شوهر جلوگیری کند، چه شوهر توانایی دادن مهر را داشته باشد چه نداشته باشد. ولی اگر پیش از گرفتن مهر به نزدیکی راضی شود و شوهر با او نزدیکی کند دیگر نمی تواند برای دریافت مهریه از نزدیکی شوهر جلوگیری نماید. مُتعه یا صیغه
- اگر زن و شوهر یکدیگر را نخواهند و زن مهر خود یا مال دیگری را به مرد ببخشد که او را طلاق دهد آن طلاق را مبارات گویند.
- اگر زن کسی را وکیل کند که مهر او را به شوهرش ببخشد و شوهر، همان کس را وکیل کند که زن را طلاق دهد، چنانچه مثلا اسم شوهر محمد و اسم زن فاطمه باشد وکیل صیغه طلاق را اینطور می خواند: عَنْ مُوکِّلَتی فاطِمَةَ بَذَلْتُ مَهْرَهَا لِمُوَکِّلِی مُحَمَّد لِیَخْلَعَها عَلَیْهِ پس از آن بدون فاصله می گوید: زَوْجَةُ مُوَکِّلی خالَعْتُها عَلی ما بَذَلَتْ هِیَ طالِقٌ و اگر زن کسی را وکیل کند که غیر از مهر چیز دیگری را به شوهر او ببخشد که او را طلاق دهد وکیل باید به جای کلمه (مهرها) آن چیز را بگوید، مثلا اگر صد تومان داده باید بگوید: بَذَلْتُ مَأَةَ تُومانْ. طلاق مبارات
- اگر بواسطه آن که مرد عنین است و نمی تواند وطی و نزدیکی کند، زن عقد را به هم بزند شوهر باید نصف مهر را بدهد. ولی اگر بواسطه یکی از عیبهای دیگری که گفته شد، مرد یا زن عقد را بهم بزند، چنانچه مرد با زن نزدیکی نکرده باشد چیزی بر او نیست و اگر نزدیکی کرده، باید تمام مهر را بدهد. عدّه ای از زنها که ازدواج با آن‌ها حرام است
- اگر زنی بچه ای را با شرایطی که در مسأله (2598) گفته می شود شیر دهد، شوهر آن زن که صاحب شیر است به خواهرهای آن بچه محرم نمی شود. ولی احتیاط مستحب آن است که با آنان ازدواج ننماید، و نیز خویشان شوهر به خواهر و برادر آن بچه محرم نمی شوند.
- زنی که یقین دارد شوهرش در سفر مرده اگر بعد از عدّه وفات که مقدار آن در احکام طلاق گفته خواهد شد، شوهر کند و شوهر اول از سفر برگردد باید از شوهر دوّم جدا شود و به شوهر اول حلال است ولی اگر شوهر دوم با او نزدیکی کرده باشد، زن باید عده وطی به شبهه نگهدارد و شوهر دوم باید مهر المثل او را بدهد ولی نفقه زمان عدّه ندارد و بنابر احتیاط به شوهر دوّم نیز حرام ابدی می شود و در مدت عده وطی به شبهه شوهر اول نمی تواند با او همبستر شود.
- اگر وارث اجداد و همسر میت باشد: الف اگر وارث جد و جده پدری و همسر باشند: اگر همسر شوهر باشد سهم او 21 می شود و نصف دیگر به ترتیبی که در قسمت الف مساله قبل بیان شد بین جد و جده تقسیم می شود. اگر همسر زن باشد سهم او 41 می شود و بقیه مال به ترتیبی که در قسمت الف مساله قبل بیان شد بین جدو جده تقسیم میشود. ب اگر وارث همسر و جد و جده مادری باشد: همسر اگر زن باشد 41 واگر شوهر باشد 21 می برد و بقیه مال به ترتیبی که در مسأله2892 قسمت ب بیان شد بین جد و جده مادری به صورت مساوی تقسیم می شود. ج اگر وارث همسر و جد و جده پدری و جد و جده مادری یا یکی از اینها باشد: همسر اگر زن باشد 41 و اگر شوهر باشد 21 سهم او می شود و 31 اصل مال هم به جد و جده مادری می رسد و بین آن‌ها بالسویه تقسیم می شود و بقیه مال بین جد و جده پدری همانطور که درقسمت ج مسأله 2892 بیان شد تقسیم می شود.
- در صیغه طلاق مبارات نیز مثل خلع باید اول زن مهریه خودش را به شوهر ببخشد تا شوهر او را طلاق دهد و حتی می تواند به فارسی بگوید: (مهریه خودم را به تو بخشیدم تا مرا طلاق دهی). اگر شوهر بخواهد صیغه مبارات را بخواند چنانچه مثلا اسم زن فاطمه باشد، باید بگوید: بارَأْتُ زَوْجَتِی فاطِمَةَ عَلی مَهْرِها فَهِیَ طالِق یعنی مبارات کردم زنم فاطمه را در مقابل مهر او پس او رها است و اگر دیگری را وکیل کند، وکیل باید بگوید: بارَأْتُ زَوْجَةَ مُوَکِّلی فاطِمَةَ عَلی مَهْرِها فَهِیَ طالِقٌ و در هر دو صورت اگر به جای کلمه (عَلی مَهْرِها) (بِمَهْرها) بگوید اشکال ندارد.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر زن در کارهایی که در مساله پیش ذکر شد اطاعت شوهر را نکند گناهکار است و حق غذا و لباس و منزل و سایر ما یحتاج و همخوابی ندارد ولی مهر او از بین نمی رود
- [آیت الله سبحانی] اگر زن در کارهائی که در مسأله پیش گفته شد اطاعت شوهر را نکند، گناهکار است و حق غذا و لباس و منزل و همخوابی ندارد ولی مهر او از بین نمی رود.
- [آیت الله سبحانی] اگر زن در کارهائی که در مسأله پیش گفته شد اطاعت شوهر را نکند، گناهکار است و حق غذا و لباس و منزل و همخوابی ندارد ولی مهر او از بین نمی رود.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر زن در کارهایی که در مسأله پیش گفته شد بدون عذر شرعی اطاعت شوهر نکند، گناهکار است و حقّ غذا و لباس و منزل و سایر لوازم و همخوابی ندارد ولی مهر او از بین نمیرود.
- [آیت الله بروجردی] اگر زن در کارهایی که در مسألة پیش گفته شد اطاعت شوهر را نکند گناهکار است و حق غذا و لباس و منزل و همخوابی ندارد، ولی مَهر او از بین نمیرود.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اگر زن در کارهایی که در مسأله پیش گفته شد اطاعت شوهر را نکند، گناهکار است و حق غذا و لباس و منزل و هم خوابی ندارد، ولی مهر او از بین نمی رود.
- [امام خمینی] اگر زن در کارهایی که در مساله پیش گفته شد اطاعت شوهر را نکند گناهکار است و حق غذا و لباس و همخوابی ندارد ولی مهر او از بین نمیرود.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] اگر زن در کارهائی که در مسأله پیش گفته شد اطاعت شوهر را نکند؛ حق همخوابی ندارد و گناهکار است و مشهور فرموده اند که حق غذا و لباس و منزل نیز ندارد؛ ولی این حکم مادامی که زن نزد شوهر است محل اشکال است و اما مهر او بدون اشکال از بین نمی رود.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اگر زن در کارهایی که در مسأله پیش گفته شد اطاعت شوهر را نکند، گناهکار است، و حق غذا و لباس و منزل و همخوابی ندارد، ولی مهر او از بین نمیرود.
- [آیت الله اردبیلی] اگر زن در کارهایی که در مسأله پیش گفته شد از شوهر اطاعت نکند، گناهکار است و حقّ غذا و لباس و منزل و همخوابی ندارد، ولی مهریّه او از بین نمیرود.