معامله
معامله ممکن است در معانی ذیل به کار رفته باشد: • معامله (اخص)، عقود و ایقاعات• معامله (اعم)، امور بی‌نیاز از قصد قربت
اگر مشتری به بزاز بگوید پارچه ای می خواهم که رنگ آن نرود و بزاز پارچه ای به او بفروشد که رنگ آن برود، مشتری می تواند معامله را به هم بزند.
عنوان مسئله:
اگر مشتری به بزاز بگوید پارچه ای می خواهم که رنگ آن نرود و بزاز پارچه ای به او بفروشد که رنگ آن برود، مشتری می تواند معامله را به هم بزند.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- اگر رنگ و بو و طعم آب کری که نجس بوده است، به وسیله مواد شیمیایی، از بین برود، آیا پاک می شود؟
- فروشنده ای به مشتری می گوید نقداً 45 هزار تومان و با سه ماه مدت 50 هزار تومان کدام یک از این دو معامله صحیح است؟
- شخصی به نجار یا آهنگر یا آلومینیم کار مقداری پول می دهد تا برای او درب یا پنجره بسازد و بعد نجار یا آهنگر درب را برای او می سازد. حال آیا می تواند درب یا پنجره ساخته شده را به دیگری بفروشد و دوباره برای او بسازد؟ و اگر این کار را کرد مشتری می تواند معامله را فسخ کند؟ و همینطور آیا نجار و آهنگر می توانند در بیعانه تصرف کنند؟ و آیا مشتری می تواند از خرید درب و پنجره ساخته شده منصرف شود؟
- آیا در صورت فوت پدر، مادر بر فرزند صغیر ولایت دارد؟ به این صورت که اموال صغیر را بفروشد؟ و در صورت عدم ولایت آیا معامله فضولی است؟ و چنانچه صغار بعد از کبیر شدن به چنین معامله ای راضی نشوند آیا خریدار باید ملک مورد معامله را تحویل صغار بدهد؟
- کسی زمین وقفی را ده ساله اجاره کرده است، آیا جایز است در آن زمین چاه بزند و مازاد بر مصرف خود را به افراد دیگر بفروشد و پول آن را برای خود بردارد؟
- شخصی زمین همسر خود را بدون رضایت همسر خود فروخته است و همسر او چیزی نگفته است و مشتری سالها در زمین تصرف کرده و درخت کاشته است. اکنون ورثه زن ادعای فسخ معامله را دارند، آیا می توانند معامله را فسخ کنند. و در صورت فسخ، حکم اشجار و زراعت زمین مذکور چیست؟ و آیا می توانند اجاره چندین ساله زمین را بگیرند؟
- شخصی قسمتی از کارگاه یا منزل خود را به کسی فروخته، مشروط به اینکه بعد از یکسال به همین قیمت به خود او بفروشد. سپس ملک مزبور را از او اجاره کرده است، آیا چنین معامله ای صحیح است؟
- اگر شخصی مالی را به عنوان مال خودش به دیگری با سند عادی بفروشد و بعداً به جهت تعهدی که با شخص ثالث داشته، همان مال را با سند رسمی به شخص ثالث انتقال دهد، آیا معامله دوم شرعاً صحیح است؟ و در هر صورت کدام یک از دو معامله فوق شرعاً صحیح است؟
- شخصی خانه خود را فروخته تا بدهیهای خود را بدهد و خانه کوچکتری بخردخانه کوچکتری را قولنامه کرده است. ولی چون مشتری خانه اوّل به تعهدات خود عمل نکرده است و قسط دوم خانه را نداده است، فروشنده نتوانسته به تعهد خود نسبت به خانه دوم عمل کند. لذا فروشنده خانه دوم، معامله را فسخ می کند. و در این بین فرد می میرد، با توجه به فرزندان صغیر میت، آیا معامله اوّل فسخ می باشد یا خیر؟
- شخصی از شخص دیگر طلبی دارد و مدرکی هم از او دارد، مثلا سی تومان به موعد یک ماه، و اکنون می خواهد این مدرک را بفروشد به مبلغ 29 تومان نقداً. آیا جایز است یا خیر؟ و بر فرض عدم جواز، آیا می شود فعلا سی تومان را شخص دائن حواله کند که مشتری از مدیون در رأس موعد بگیرد و آن یک تومان را که از سی تومان کسر می گذارد برای حق الجعاله مشتری که وجه را رأس موعد از مدیون وصول می کند قرار دهد؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله مکارم شیرازی] چنانچه معامله ای انجام شود، و مشتری در موعد مقرّر ثمن معامله، یا قسمتی از آن را پرداخت نکند، و مثمن را نیز به دیگری بفروشد، آیا بایع اوّل می تواند معامله را فسخ و مثمن را از دست مشتری دوّم، یا مشتریهای بعد از او بگیرد؟ اگر مشتری در معامله اوّل به بایع چک داده باشد، و چک در موعد مقرّر پاس نشود، تفاوتی در حکم مسأله ایجاد می کند؟
- [سایر] چرا پارچه دور خانه خدا فقط به رنگ مشکی است؟
- [سایر] چرا پارچه دور خانه خدا فقط به رنگ مشکی است؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر کسی بنابر این که زمینی فلان مقدار مساحت دارد آن را بفروشد و پس از معامله مشتری متوجّه شود که مساحت این زمین کمتر است، آیا کلّ معامله باطل است یا مشتری می تواند به میزانی که کمتر است مقداری از ثمن را از فروشنده بگیرد؟
- [آیت الله خامنه ای] اگر فضولی ملک غیر را بفروشد و ثمن آن را هم دریافت نماید مالک بعد از اطلاع آن را اجازه نماید برای دریافت ثمن آیا مخیر است به هر کدام از آنها یعنی مشتری و بایع فضولی رجوع نماید یا اینکه فقط حق رجوع به بایع فضول را دارد؟ ج) اگر ثمن کلّی باشد و مالک اصلی قبض بایع را امضا کرده باشد، به بایع مراجعه کند والا به مشتری مراجعه کند. س: در چنین فرضی اگر او برای دریافت ثمن به مشتری رجوع کند آیا مشتری می تواند معامله را بهم بزند و ثمن را از بایع فضولی مسترد کند؟
- [آیت الله خامنه ای] اگر مورد معامله بذر پیاز باشد لکن بعد از زرع معلوم شود بذر محصول دیگری است آیا بایع می تواند معامله را بهم بزند و با رد ثمن محصول را تملک کند؟ مشتری می تواند تفاوت قیمت بذر را از بایع مطالبه کند؟ در فساد بیع آیا مشتری می تواند غرامتی را که در نتیجه زرع به او وارد شده از بایع مطالبه کند؟
- [آیت الله خامنه ای] اگر فضولی ملک غیر را بفروشد و ثمن آن را هم دریافت نماید مالک بعد از اطلاع آن را اجازه نماید برای دریافت ثمن آیا مخیر است به هر کدام از آنها یعنی مشتری و بایع فضولی رجوع نماید یا اینکه فقط حق رجوع به بایع فضول را دارد؟ ج) اگر ثمن کلّی باشد و مالک اصلی قبض بایع را امضا کرده باشد، به بایع مراجعه کند والا به مشتری مراجعه کند. س: در چنین فرضی اگر او برای دریافت ثمن به مشتری رجوع کند آیا مشتری میتواند معامله را بهم بزند و ثمن را از بایع فضولی مسترد کند؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] شخصی به دیگری وکالت داده که منزلش را بفروشد. وکیل خانه را فروخته، و بدون اطّلاع مالک برای مشتری خیار فسخ قرار داده، و آن خیار موجب ضرر و زیان بایع گردیده است؟ آیا چنین معامله ای صحیح است؟
- [آیت الله بهجت] آیا مشتری می تواند بعد از پایان مهلت خیار و قبل از قبض، جنس مورد معامله را به فرد دیگری بفروشد و آیا فروشنده می تواند قبول اقاله را مشروط به کسر درصدی از پول کند؟
- [آیت الله سبحانی] فردی منزل خود را فروخته و شرط کرده است اگر در مدت معیّن پول منزل را پرداخت نکند حق فسخ برای فروشنده است و در این مدت مشتری منزل را رنگ کاری کرده است ولی می توانسته پول منزل را به فروشنده بدهد و فروشده معامله را فسخ کرده است آیا مشتری حق دریافت هزینه هایی که انجام داده را دارد؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- اگر روغنی را که با پیه مخلوط است بفروشد، چنانچه آن را معین کند مثلا بگوید این یک مَن روغن را می فروشم، مشتری می تواند معامله را به هم بزند، ولی اگر آنرا معین نکند بلکه یک من روغن بفروشد، بعد روغنی که پیه دارد بدهد، مشتری می تواند آن روغن را پس بدهد و روغن خالص مطالبه نماید. ربای معاوضی
- اگر چای اعلا را با چای پست مخلوط کند و به اسم چای اعلا بفروشد و مشتری خبر نداشته باشد وقتی که متوجه شود می تواند معامله را به هم بزند.
- اگر قصاب گوشت نر بفروشد و به جای آن، گوشت ماده بدهد معصیت کرده است، پس اگر آن گوشت را معین کرده و گفته این گوشت نر را می فروشم، مشتری می تواند معامله را به هم بزند. و اگر آن را معین نکرده، در صورتی که مشتری به گوشتی که گرفته راضی نشود، قصاب باید گوشت نر به او بدهد.
- اگر رنگرز قرار بگذارد که مثلا پارچه را بانیل رنگ کند، چنانچه با رنگ دیگر رنگ نماید حق ندارد چیزی بگیرد بلکه اگر سبب خرابی یا کمی ارزش پارچه شود ضامن است.
- اگر انسان مالی داشته باشد که خودش آن را ندیده و دیگری خصوصیات آن را برای او گفته باشد چنانچه او همان خصوصیات را به مشتری بگوید و آن را بفروشد و بعد از فروش بفهمد که بهتر از آن بوده می تواند معامله را به هم بزند.
- اگر کسی مالی را غصب کند و بفروشد و بعد از فروش صاحب مال معامله را برای خودش اجازه دهد، معامله صحیح است و احتیاط واجب آن است که مشتری و صاحب مال در منفعتی که برای جنس و عوض آن بوده با یکدیگر مصالحه کنند.
- حق به هم زدن معامله را خیار می گویند و خریدار و فروشنده در یازده صورت می توانند معامله را به هم بزنند: اول: طرفین معامله از مجلس معامله متفرق نشده باشند و این خیار را (خیار مجلس) می گویند. دوّم: مشتری یا فروشنده در بیع، یا یکی از دو طرف معامله مغبون شده باشند که آنرا (خیار غَبْن) گویند. سوّم: در معامله قرار داد کنند که تا مدّت معیّنی هر دو یا یکی از آنان بتوانند معامله را بهم بزنند (خیار شرط). چهارم: فروشنده یا خریدار، مال خود را بهتر از آنچه هست نشان دهد و طوری کند که قیمت مال در نظر مردم زیاد شود (خیار تدلیس). پنجم: فروشنده یا خریدار شرط کند که کاری انجام دهد، یا شرط کند مالی را که می دهد طور مخصوصی باشد، و به آن شرط عمل نکند که در این صورت دیگری می تواند معامله را به هم بزند (خیار تخلف شرط). ششم: در جنس یا عوض آن عیبی باشد و قبلا اطلاع نداشته باشند (خیار عیب). هفتم: معلوم شود مقداری از جنسی را که فروخته اند، مال دیگری است، که اگر صاحب آن به معامله راضی نشود، خریدار می تواند معامله را به هم بزند یا پول آن مقدار را از فروشنده بگیرد، و نیز اگر معلوم شود مقداری از چیزی را که خریدار عوض قرار داده، مال دیگری است و صاحب آن راضی نشود، معامله نسبت به آن قسمت باطل است و در قسمتی که مال خودش بوده صحیح است ولی فروشنده می تواند معامله را به هم بزند، یا عوض آن مقدار را از خریدار بگیرد. (خیار تبعّض صفقه). هشتم: فروشنده خصوصیات جنس معیّنی را که مشتری ندیده به او بگوید بعد معلوم شود طوری که گفته نبوده است. که در این صورت مشتری می تواند معامله را به هم بزند، و نیز اگر مشتری خصوصیات عوض معینی را که می دهد بگوید، بعد معلوم شود طوری که گفته نبوده است، فروشنده می تواند معامله را به هم بزند و همچنین است اگر با رؤیت سابقه معامله شود و بعد معلوم گردد که جنس یا عوض آن تغییر به نقص نموده که در صورت اوّل خریدار و در صورت دوّم فروشنده می تواند معامله را به هم بزند (خیار رؤیت). نهم: مشتری پول جنسی را که نقد خریده تا سه روز ندهد و فروشنده هم جنس را تحویل نداده باشد. در صورتی که شرط تأخیر برای بایع یا مشتری نسبت به ثمن و مثمن نشده باشد، فروشنده می تواند معامله را به هم بزند ولی اگر جنسی را که خریده مثل بعضی از میوه ها باشد که اگر یک روز بماند ضایع می شود، چنانچه تا شب پول آن را ندهد و شرط نکرده باشد که دادن پول را تأخیر بیندازد و شرط تأخیر جنس هم نشده باشد، فروشنده می تواند معامله را به هم بزند (خیار تأخیر). دهم: حیوانی را خریده باشد که خریدار تا سه روز می تواند معامله را به هم بزند (خیار حیوان). یازدهم: فروشنده نتواند جنسی را که فروخته تحویل دهد، مثلا اسبی را که فروخته فرار نماید که در این صورت مشتری می تواند معامله را به هم بزند (خیار تعذّر تسلیم). و احکام اینها در مسائل آینده گفته خواهد شد.
- در سه صورت اگر خریدار بفهمد مال عیبی دارد نمی تواند معامله را به هم بزند ولی میتواند نسبت تفاوت قیمت سالم و معیوب را بگیرد. اوّل: بعد از معامله تغییری در مال بدهد که مردم بگویند بطوری که خریداری شده و تحویل داده شده باقی نمانده است. مثل آنکه پارچه را برای دوختن بریده و یا گندم را آرد کرده باشد. دوّم: فقط حق فسخ را ساقط کرده باشد. سوّم: بعد از تحویل گرفتن مال، عیب دیگری در آن پیدا شود. ولی اگر حیوان معیوبی را بخرد و پیش از گذشتن سه روز، بدون تفریط مشتری عیب دیگری پیدا کند اگر چه آن را تحویل گرفته باشد باز هم می تواند آن را پس دهد، و نیز اگر فقط خریدار تا مدتی حق به هم زدن معامله را داشته باشد و در آن مدت، مال عیب دیگری پیدا کند، اگر چه آن را تحویل گرفته باشد، می تواند معامله را به هم بزند.
- یاد گرفتن احکام معاملات به قدری که مورد احتیاج است لازم است، و مستحب است فروشنده بین مشتری ها در قیمت جنس فرق نگذارد و در قیمت جنس سخت گیری نکند، و کسی که با او معامله کرده اگر پشیمان شود و از او تقاضا کند که معامله را به هم بزند بپذیرد.
- اگر خریدار قیمت جنس را نداند، یا در موقع معامله غفلت کند و جنس را گرانتر از قیمت معمولی آن بخرد، چنانچه بقدری گران خریده که مردم او را مغبون می دانند و به کمی و زیادی آن اهمیت می دهند، می تواند معامله را به هم بزند و نیز اگر فروشنده قیمت جنس را نداند، یا موقع معامله غفلت کند و جنس را ارزانتر از قیمت آن بفروشد در صورتی که مردم به مقداری که ارزان فروخته اهمیت بدهند و او را مغبون بدانند، می تواند معامله را به هم بزند.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر مشتری به بزاز بگوید پارچه ای می خواهم که رنگ ان نرود و بزاز پارچه ای به او بفروشد که رنگ ان برود مشتری می تواند معامله را به هم بزند
- [آیت الله نوری همدانی] اگر مشتری به بزاّز بگوید پارچه ای می خواهم که رنگ آن نرود و بزاّز پارچه ای به او بفروشد که رنگ آن برود ، مشتری می تواند معامله را بهم بزند .
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] اگر مشتری به بزاز بگوید پارچه ای می خواهم که رنگ آن نرود و بزاز پارچه ای به او بفروشد که رنگ آن برود؛ مشتری می تواند معامله را به هم بزند.
- [آیت الله بروجردی] اگر مشتری به بزاز بگوید پارچه ای میخواهم که رنگ آن نرود و بزاز پارچه ای به او بفروشد که رنگ آن برود، مشتری میتواند معامله را به هم بزند.
- [آیت الله سیستانی] اگر مشتری به بزّاز بگوید پارچهای میخواهم که رنگ آن نرود ، و بزّاز پارچهای او بفروشد که رنگ آن برود ، مشتری میتواند معامله را بهم بزند .
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اگر مشتری به بزاز بگوید پارچهای میخواهم که رنگ آن نرود و بزاز پارچهای به او بفروشد که رنگ آن برود، مشتری میتواند معامله را به هم بزند.
- [آیت الله خوئی] اگر مشتری به بزاز بگوید پارچهای میخواهم که رنگ آن نرود، و بزاز پارچهای به او بفروشد که رنگ آن برود، مشتری میتواند معامله را به هم بزند.
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر مشتری به بزّاز بگوید پارچهای میخواهم که رنگ آن نرود وبزّاز پارچهای به او بفروشد که رنگ آن برود، مشتری میتواند معامله را به هم بزند.
- [آیت الله مظاهری] اگر مشتری به پارچه فروش بگوید پارچهای میخواهم که رنگ آن نرود و بزّاز پارچهای به او بفروشد که رنگ آن برود، مشتری میتواند معامله را به هم بزند.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر مشتری به بزّاز بگوید پارچهای میخواهم که رنگ آن نرود و بزّاز پارچهای به او بفروشد که رنگ آن میرود، مشتری میتواند معامله را به هم بزند.