عاریه
عاریه یکی از اقسام عقود است.
اگر چیزی را که عاریه کرده به مالک ندهد امّا آن را به جایی ببرد که صاحبش معمولاً به آنجا می‌برده، مثلاً اتومبیل را در گاراژی که صاحبش برای آن درست کرده ببرد، اگر تلف شود، گرچه عاریه را رد نکرده است، امّا ضامن هم نیست.
عنوان مسئله:
اگر چیزی را که عاریه کرده به مالک ندهد امّا آن را به جایی ببرد که صاحبش معمولاً به آنجا می‌برده، مثلاً اتومبیل را در گاراژی که صاحبش برای آن درست کرده ببرد، اگر تلف شود، گرچه عاریه را رد نکرده است، امّا ضامن هم نیست.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
سوال مرتبط یافت نشد
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگرکسی با اطلاع از غصبی بودن مالی آن را عاریه بگیرد و در دست او تلف شود؛ مالک خسارت وارد شده را از چه کسی می تواند بگیرد؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر مالی را عاریه گرفت اما تلف شد بعد از آن که مالک ادعا کرد شرط ضمان کرده است،آیا می توان این ادعا را از او پذیرفت؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر کسی بدون اطلاع از غصبی بودن مالی آن را عاریه بگیرد و در دست او تلف شود؛ دراین صورت مالک خسارت وارد شده را از چه کسی می تواند بگیرد؟
- [آیت الله سبحانی] گوسفندان را به نوبت به چرا می بریم اگر فردی که نوبت او نبوده گوسفندان روستا را به چرا ببرد و گوسفندان به علت خوردن از علف مسموم به کود شیمیایی در مزرعه اش تلف شوند آیا ضامن است؟
- [آیت الله سبحانی] اگر گله گوسفندان را بچه کوچک به صحرا ببرد و گرگ برخی از گوسفندان را تلف کند، آیا شخصی که از بچه برای این کار استفاده کرده ضامن است؟
- [آیت الله اردبیلی] ملکی که در رهن بانک بوده توسط مالکش فروخته می‌شود. این فروش چه حکمی دارد؟ اگر مرتهن این فروش را اجازه ندهد و آن را رد نماید، حکم این فروش چه میباشد؟ اگر پاسخ سوال دوم بطلان باشد، مالک فروشنده میتواند به این بطلان استناد کند یا خیر؟
- [آیت الله بهجت] کسی که پول را به کسی می دهد تا کار کند و هر چه سود کرد نصف آن را به مالک بدهد و ضمن مضاربه شرط می کند که اگر تلف یا خسارتی متوجه سرمایه شد، عامل ضامن باشد که از مال خودش جبران کند، اشکال دارد؟
- [آیت الله علوی گرگانی] چنانچه در معاملهای فضولی که مشتری جاهل به مالکیت غیر است با گذشت چند سال و افزایش چندین برابر قیمتها (بدون اینکه مشتری هزینهای در مورد معامله کرده باشد) مثمن توسط مالک کشف و ردّ شود بفرمائید: الف - فضول در ردّ ثمن ضامن چه مبلغی میباشد مبلغ حینالمعامله یا حین الردّ؟ ب - در این صورت آیا فرقی بین علم و جهل مشتری وجود دارد؟ ج - در صورتی که فضول ضامن ثمن حین المعامله باشد در هنگام کاهش معتنی به ارزش پول و تفاوت فاحش ثمن حین المعامله و حین الردّ آیا میتوان فضول را ضامن مابه التفاوت این دو مبلغ و سایر خسارات دانست؟ د - آیا مشتری میتواند از قبول ثمن معامله خودداری و بایع را ملزم به تحویل مورد دیگری با همان کمّیت و کیفیت بنماید؟
- [آیت الله بهجت] شخصی زمینی را به فردی اجاره داده است که در آن زمین مرغ داری درست کند که این کار را می کند اما بعد از مدتی یکی از وارث ها از مستأجر می خواهد تا زمین را تخلیه کند و مرغ داری خود را از آن جا ببرد یا خراب کند، اما مستأجر می گوید: این همه خرج کردم و حاضر نیستم این جا را تخلیه نمایم، آیا حق با مالک است یا مستأجر؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] الف) آیا ربودن منافع، سرقت است و مجازات دارد؟ مثلا فردی اتومبیل اجاره ای را در حرز قرار دهد، و دیگری آن را برباید، اگر مالک اتومبیل شکایت نکند، آیا مستأجر حقّ شکایت و مطالبه مال مسروقه را دارد؟ ب) آیا ربودن حقّ، سرقت محسوب می گردد و مثل اموال مجازات دارد؟ مثلا فرد (الف)، از فرد (ب) تلفن همراهی اجاره می کند تا به مدّت یک ماه از آن استفاده کند، و ده هزار تومان اجاره دهد. و فرد (ج) این فایده را از فرد (الف) می رباید. یعنی قصد سرقت عین (تلفن همراه) را نداشته بلکه می خواسته یک ماه از آن استفاده کند، سپس آن را به صاحبش بر می گرداند. آیا عمل فرد (ج)، سرقت حقّ مستأجر به حساب می آید و مجازات دارد؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- اگر طلا و نقره را عاریه نماید و شرط کند که اگر تلف شود ضامن نباشد، چنانچه تلف شود ضامن نیست.
- اگر در نگهداری چیزی که عاریه کرده کوتاهی نکند و در استفاده از آن هم زیادهروی ننماید و اتّفاقاً آن چیز تلف یا معیوب شود ضامن نیست، ولی چنانچه شرط کنند که اگر تلف شود عاریه کننده ضامن باشد یا چیزی را که عاریه کرده طلا و نقره باشد، باید عوض آن را بدهد.
- اگر مالک مالی را به عامل بدهد که با آن کار کند آن مال در دست عامل امانت است و اگر تلف شد عامل ضامن نیست، و اگر شرط ضمان کند معامله صحیح است و شرط، ضمان آور نیست گرچه آن شرط در ضمن عقد دیگری باشد، بنابراین اگر مال تلف شد از مال مالک رفته است و ضمانی بر عامل نیست.
- اگر اتومبیل را برای بردن بار اجاره دهد چنانچه آن اتومبیل چپ شود و بار آن تلف شود، در صورتی که راننده لایق بوده و دقّت و احتیاط لازم را هم نموده باشد، ضامن نیست.
- چیزی را که منفعتش مال انسان است، مثلاً آن را اجاره کرده، میتواند عاریه بدهد، ولی اگر آن چیز تلف شود ضامن است، مگر اینکه شرط کرده باشند که بتواند آن را به دیگری بدهد.
- ایجاد جلسه برای قمار و نشستن در آن جلسه و یاد دادن قمار و یادگرفتن آن و مانند اینها حرام است، و اگر پولی از این راه به دست آورد مالک نمیشود و باید به صاحبش رد کند. صفحه 421
- شخص قمار کننده آنچه را به وسیله قمار به دست میآید، مالک نمیشود، اگرچه بازنده راضی به آن باشد، و باید به صاحبش رد کند، مگر اینکه صاحب مال بهعنوان بخشش و مانند آن به او بدهد.
- اگر در شهر مستحقّی نباشد و یا مصرف بهتری در نظر دارد میتواند زکات را به شهر دیگری ببرد و اگر زکات تلف شود ضامن نیست، مگر آنکه در نگهداری آن کوتاهی کرده باشد.
- اگر مالی را که میداند غصبی است عاریه کند و از آن استفادهای ببرد و در دست او از بین برود، مالک میتواند عوض مال را از او یا از کسی که مال را غصب کرده مطالبه کند و نیز عوض استفادههایی را که عاریه گیرنده برده، میتواند از او مطالبه نماید.
- هرگاه مال را از فروشنده بگیرد که آن را ببیند تا اگر پسندید بخرد، در صورتی که آن مال تلف شود، باید عوض آن را به صاحبش بدهد. ولی اگر بگیرد تا مدتی نزد خود نگه دارد که اگر پسندید بخرد، در صورتی که تلف شود چون امانت است ضامن نیست.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله بروجردی] اگر چیزی را که عاریه کرده به مالک، یا وکیل، یا ولی او بدهد و بعد آن چیز تلف شود، عاریه کننده ضامن نیست، ولی اگر بدون اجازهی صاحب مال، یا وکیل، یا ولی او آن را به جایی ببرد که صاحبش معمولاً به آن جا می‌برده مثلاً اسب را در اصطبلی که صاحبش برای آن درست کرده ببندد و بعد تلف شود، یا کسی آن را تلف کند، ضامن است.
- [آیت الله بهجت] اگر چیزی را که عاریه کرده به مالک یا ولیّ او بدهد و بعد آن چیز تلف شود، عاریهکننده ضامن نیست، و در غیر این صورت ضامن است، اگرچه مثلاً آن را به جایی ببرد که صاحبش معمولاً به آنجا می‌برده؛ مثلاً اسب را در اصطبلی که صاحبش برای آن درست کرده ببندد.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر چیزی را که عاریه کرده به مالک یا وکیل یا ولیّ او بدهد و بعد آن چیز تلف شود، عاریهکننده ضامن نیست، ولی اگر بدون اجازه صاحب مال یا وکیل یا ولیّ او آن را به جایی ببرد که صاحبش معمولاً به آنجا می‌برده، مثلاً اسب را در اصطبلی که صاحبش برای آن درست کرده ببندد و بعد تلف شود، یا کسی آن را تلف کند ضامن است.
- [آیت الله سیستانی] اگر چیزی را که عاریه گرفته است به مالک ، یا وکیل ، یا ولیّ ، او بدهد و بعداً آن چیز تلف شود ، گیرنده ضامن نیست ، ولی اگر بدون اجازه صاحب مال یا وکیل ، یا ولیّ ، او آن را به جائی ببرد اگر چه جائی باشد که صاحبش معمولاً به آنجا می‌برده است ، مثلاً اسب را در اصطبلی که صاحبش برای آن درست کرده است ببندد و بعداً تلف شود ، یا کسی آن را تلف کند ، ضامن است .
- [آیت الله خوئی] اگر چیزی را که عاریه کرده به مالک یا وکیل یا ولی او بدهد و بعد آن چیز تلف شود عاریهکننده ضامن نیست ولی اگر بدون اجازه صاحب مال، یا وکیل، یا ولی او آن را بهجائی ببرد اگرچه جائی باشد که صاحبش معمولًا به آنجا می‌برده مثلًا اسب را در اصطبلی که صاحبش برای آن درست کرده ببندد و بعد تلف شود، یا کسی آن را تلف کند ضامن است.
- [آیت الله اردبیلی] اگر چیزی را که عاریه کرده به مالک یا وکیل یا ولیّ او بدهد و آن چیز تلف شود، عاریه کننده ضامن نیست و در غیر این صورت ضامن است، اگرچه مثلاً آن را به جایی ببرد که صاحب آن معمولاً به آنجا می‌برده، مثلاً اسب را در اصطبلی که صاحب آن برای آن درست کرده، ببندد.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اگر چیزی را که عاریه کرده به مالک، یا وکیل، یا ولی او بدهد و بعد آن چیز تلف بشود، عاریه کننده ضامن نیست ولی اگر بدون اجازه صاحب مال یا وکیل، یا ولی او به جایی ببرد که صاحبش معمولا به آنجا می برده مثلاً اسب را در اصطبلی که صاحبش برای آن درست کرده ببندد و بعد تلف شود، یا کسی آن را تلف کند ضامن است.
- [آیت الله نوری همدانی] اگر چیزی را که عاریه کرده به مالک ، یا وکیل یا ولیّ او بدهد و بعد ان چیز تلف شود عاریه کننده ضامن نیست ولیّ اگر بدون اجازة صاحب مال یا وکیل یا ولیّ او به جائی ببرد که صاحبش معمولاً به آنجا می برده ، مثلاً اسب را در اصطبلی که صاحبش برای آن درست کرده ببندد و بعد تلف شود یا کسی آن را تلف کند ، ضامن است .
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] اگر چیزی را که عاریه کرده به مالک یا وکیل یا ولی او بدهد و بعد آن چیز تلف شود؛ عاریه کننده ضامن نیست؛ ولی اگر بدون اجازه صاحب مال یا وکیل یا ولی او آن را به جائی ببرد که صاحبش معمولا به آنجا می برده؛ مثلا اسب را در اصطبلی که صاحبش برای آن درست کرده ببندد و بعد تلف شود؛ یا کسی آن را تلف کند؛ ضامن است.
- [امام خمینی] اگر چیزی را که عاریه کرده به مالک، یا وکیل یا ولیّ او بدهد و بعد آن چیز تلف شود، عاریهکننده ضامن نیست، و در غیر این صورت ضامن است اگر چه مثلًا آن را به جایی ببرد که صاحبش معمولًا به آنجا می‌برده مثلًا اسب را در اصطبلی که صاحبش برای آن درست کرده ببندد.