یکی از گناهان بزرگ در اسلام مکر و خدعه با مسلمانان است و کراراً در قرآن شریف علاوه بر اینکه آن را حرام می‌داند گوشزد می‌کند که مکر مکرکننده، به خودش باز می‌گردد:
(وَ لا یَحیقُ الْمَکْرُ السَّیِ‌ءُ الّا بِاهْلِهِ)[1]
(و نیرنگ زشت، جز دامان صاحبش را نگیرد.)
و آن اقسامی دارد:
الف) مکر و خدعه با خداوند تبارک و تعالی نظیر مکر و خدعه در تضعیف دین و افرادی که وابسته به دین هستند، نظیر علما و متّقین و نظیر تقلّب در قانون، مثل آنچه در مورد اصحاب سبت که در قرآن آمده است، و این قسم مکر در میان مردم زیاد دیده می‌شود، و حیله‌هایی که در حلال کردن حرام نظیر خوردن ربا و فرار نمودن از واجبات نظیر فرار از خمس و از حقوق دیگران و محروم کردن وارث بدون جهت از ارث و محروم نمودن زوجه از مهریه به‌کار برده می‌شود که از مصادیق همین مکر و خدعه و تقلّب در قانون است.
ب) مکر و خدعه برای جلب مال دیگران، یا ضایع نمودن حقوق دیگران نظیر غش در معاملات و فریب دادن مردم در معاملات که این قسم علاوه بر اینکه حرام است، حقّ‌النّاس نیز می‌باشد و به حقّ‌النّاس در اسلام زیاد اهمیّت داده شده است.
ج) مکر و خدعه در ضایع نمودن عرض و آبروی دیگران و یا ایجاد دشمنی میان مسلمانان و امثال اینها که این صورت گرچه ضمان‌آور نیست، ولی گناهش از قسم دوّم بزرگتر است.
د) مکر و خدعه در جلب منافع و احراز شخصیّت بدون اینکه ضرری برای کسی داشته باشد، و این قسم مکر و خدعه اگر حرامی بر آن مترتّب نباشد نظیر دروغ یا غیبت و امثال آن، جایز است، ولی مسلمان از این کارها نمی‌کند.
