حاکم شرع
حاكم شرع حاكم منصوب از جانب خدا به طور مستقيم يا با واسطه است، بيشترين كاربرد عنوان حاكم شرع در كلمات فقها، فقیه جامع شرایط است. از حدود ولایت حاکم شرع در باب تجارت سخن گفته‌اند.
اگر شوهر مفقود الاثر شد، زن او می‌تواند به حاکم شرع مراجعه کند و اگر حاکم شرع او را طلاق داد و بعد از عدّه شوهر اوّل او آمد حقّی بر زن ندارد، و اگر آن زن ازدواج کرده باشد همسر شوهر دوّم است.
عنوان مسئله:
اگر شوهر مفقود الاثر شد، زن او می‌تواند به حاکم شرع مراجعه کند و اگر حاکم شرع او را طلاق داد و بعد از عدّه شوهر اوّل او آمد حقّی بر زن ندارد، و اگر آن زن ازدواج کرده باشد همسر شوهر دوّم است.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- اگر زن ثروتمند باشد، شوهر او با پول همسر ثروتمند می‌تواند فریضه حجّ را انجام دهد؟
- مردی زنی را به عقد موقت خود درمی آورد. بعد از یک سال متوجه می شوند که زن در هنگام عقد در عده وفات شوهر خود بوده است. فعلاً حکم این ازدواج چیست ؟
- زنی پس از فوت شوهرش ازدواج می کند و از شوهر دوم بچه دار می شود. به تازگی متوجه می شود که عده وفات را تا آخر نگه نداشته است و ازدواج کرده است حال تکلیف او چیست؟
- اگر مردی زن خود را طلاق دهد و زن با مرد دیگری ازدواج کند و از او دختری پیدا کند، آیا این دختر بر مرد اول محرم است؟
- دختری به عقد جوانی درآمده و پس از گذشت چند سال از عقد آنان، بدون اینکه عروسی صورت گیرد، به علت بروز مشکلاتی زن از او تقاضای طلاق می کند که با مخالفت مرد مواجه می شود، دختر نیز بدون طلاق گرفتن، از منزل فرار می کند و با مرد دیگری که خبر از وضعیت این دختر نداشته ازدواج می کند .اکنون وظیفه این زن که بدون طلاق از زوج اول با دومی ازدواج کرده و دارای دو فرزند می باشد، چیست؟
- اگر زنی به ازدواج مردی درآید و از شوهر سابق خود پسری داشته باشد، آیا این پسر به زن دیگر آن مرد محرم است؟
- با توجه به اینکه امروزه امکان انجام لقاح مصنوعی (باروری اسپرم و تخمک) برای زن و شوهر و نگهداری سلول جنین به مدت نسبتاً طولانی وجود دارد، اگر مرد فوت کند آیا زن اجازه دارد از سلول بارور شده در زمان حیات همسر سابقش جهت باروری خود استفاده کند؟
- در صورتی که زوج پس از عقد دخول نکرده باشد، ولی انزال شده و نطفه به رحم زن منتقل شده باشد، و سپس طلاق واقع گردد. آیا زوجه باید عدّه نگه دارد؟ حکم مسأله را در صورت حامله شدن، و حامله نشدن زوجه بیان فرمایید.
- اینجانب سه دانگ ملکی را با شخصی قول نامه کردم که بعد از اتمام نگارش قرارداد و امضاء اینجانب چند دقیقه بعد و بدون اجازه و رضایت این حقیر جملهای از طرف خریدار که به نفع وی بوده در ذیل قرارداد اضافه گردید که بلافاصله اعتراض کردم. 24 ساعت از طرف بنگاهدار وقت تعیین گردید جهت فسخ و ابطال معامله که به همین منظور قرارداد تا 24 ساعت نزد بنگاهدار امانت ماند که حدود 12 ساعت بعد از انجام معامله طبق آن حقی که داشتم به بنگاه که واسطه طرفین بود مراجعه و اعتراض قطعی نمودم و ثمن معامله که دو فقره چک بود و قولنامه را با اطلاع دادن به خریدار مخدوش و ابطال نمود. لذا از نظر جنابعالی اینجانب که از شرط خیار زمان 24 ساعت توافق شده استفاده کردم آیا جای نارضایتی می‌تواند برای خریدار باشد یا خیر؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله سیستانی] در صورتی که میّت بطور طبیعی زنده شود (مثلا با دعا یا تصرف ولایی یا رجعت ) یا در مواردی که زن باید در عده وفات باشد مانند مرتد شدن زوج یا طلاق حاکم در زوج مفقود الاثر بعد از رفع مانع (توبه ، رجوع از ارتداد ، عودت زوج مفقود الاثر ) حکم رجوع زوج به زوجه را شرعاً بیان نمایید ؟
- [آیت الله علوی گرگانی] عدّه زنی را که حاکم ولایتااز طرف مفقود طلاق میدهد عدّه طلاق است یا وفات؟
- [آیت الله بهجت] در صورتی که میّت به طور غیر طبیعی زنده شود مثلاً با دعا یا تصرّف ولایی یا رجعت یا مواردی که زن باید در عدّه ی وفات باشد مانند مرتدّ شدن زوج یا طلاق حاکم در زوج مفقود الاثر بعد از رفع مانع (توبه و رجوع از ارتداد، عودت زوج مفقود الاثر)، حکم رجوع زوج را شرعا بیان نمایید. آیا فرقی بین موارد فوق هست؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اینجانب اهل افغانستان می باشم، از مدت حکومت کمونیسم شوهرم مفقود شد و بعد از 7 سال تفحص، هیچگونه اطلاعی پیدا نکردیم. به علمای منطقه و وکیل مرحوم حضرت امام (قدس سره) مراجعه و با درخواست طلاق، مطلقه ام کردند و عدّه نگهداشتم و بعد از یکسال صبر و شوهر کردم، آیا این ازدواج خلاف شرع است؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] همسر خانمی مفقود شده و یقین حاصل کردیم که کشته شده است، آیا می توان با اجازه مرجع تقلید زن را طلاق داد و ازدواج دیگری بکند؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] زن و شوهری اختلاف پیدا می کنند، بدین جهت زن علیه شوهر شکایت می نماید. پس از مراجعات زیاد، دادگستری دستور حلّ اختلاف را از طریق کدخدا منشی صادر می کند. جمعی به همراه زن و شوهر به محضر حاکم شرع محل می روند. پس از مشخّص شدن حقوق شرعی زن (مهریّه، نفقه، و مانند آن) حاکم شرع از شوهر وکالت شرعی گرفته، و اقرار نامه ای جهت اجرای صیغه طلاق تهیّه، و به امضای زن و شوهر و حاضرین در جلسه می رساند. زن تمام حقوق شرعی خود، حتّی اُجرت انجام صیغه طلاق را از شوهر می گیرد. شوهر در این مورد و در این مدّت نه به زن، و نه به حاکم شرع، رجوع ننموده است. پس از گذشت 7 سال، زن ادّعای جاری نشدن صیغه طلاق را دارد، و نفقه و مخارج چند ساله خود را از شوهر مطالبه می نماید. حاکم شرع نیز اعتراف دارد که صیغه طلاق را اجرا نکرده است. در این مدّت طولانی، اجرا نشدن صیغه طلاق به صورت یک راز بین زن و حاکم شرع پنهان بوده، و به شوهر اطلاع نداده اند! زن مجدّداً علیه شوهر شکایت نموده، و شوهر محکوم به خسارات و مجازاتی می شود. حکم مسأله را بیان فرمایید.
- [سایر] سلام! چند سؤال داشتم: 1. اگر زن و شوهری به مدت چندین سال متمادی از هم دور بوده و از سلامت هم با خبر باشند، آیا اگر هم دیگر را مستقیما نبینند، خود به خود از هم جدا میشوند؟ 2. اگر زنی از سلامت همسر خود خبر نداشته و مطمئن از زنده یا مرده بودنش نیست (مثلاً همسر مفقود الاثر در جنگ) آیا می‌تواند ازدواج کند؟ 3. اگر این زن ازدواج مجدد کرد و بعد از مدتی شوهر اولش برگشت، حکم ارتباط بین این سه نفر چیست؟ اگر زن از همسر دومش فرزندی داشته باشد حکمش چیست؟
- [آیت الله علوی گرگانی] دختری به عقد دائمی فردی درآمد، بعد معلوم شد تریاکی است دختر تقاضای طلاق نمود آنها مخالفت کردند، آیا حاکم شرع یا وکیل او بدون اجازه وکالت شوهر می‌تواند صیغه طلاق را اجرا کند؟
- [آیت الله علوی گرگانی] آیا زن به مجرّد فهمیدن این که شوهرش مرتدّ شده می‌تواند کناره بگیرد و عدّه نگه دارد یا این که باید به حاکم شرع مراجعه و او حکم کند؟
- [سایر] شوهری به تمام وظایف و حقوق زناشویی عمل میکند ولی زن از ادامه زندگی با او نفرت و کراهت دارد و میخواهد با بذل مهریه تقاضای طلاق کند؛ آیا با فرض امتناع مرد از طلاق، حاکم شرع می‌تواند طلاق بدهد؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- کسی که مفقود الاثر شده است راجع به ارث بردن او یا تقسیم اموال او باید به حاکم شرع مراجعه شود تا حاکم شرع تعیین وظیفه نماید، همینطور اگر یکی از خویشان او بمیرد در سهم ارث او باید به حاکم شرع مراجعه شود.
- اگر شوهر به واسطه نزدیکی، زن را افضا نماید، چنانچه بعد از نُه سالگی زن باشد زن می‌تواند به حاکم شرع مراجعه کند، و اگر پیش از نُه سالگی باشد باید او را طلاق دهد و دیگر با او ازدواج نکند و علاوه بر مهر، دیه افضا که همان دیه قتل است و همچنین نفقه او را تا آخر عمر او بدهد.
- اگر یکی از عیبهایی که گفته شد در مرد یا زن بعد از عقد پیدا شود می‌تواند با طلاق یا مراجعه به حاکم شرع از هم جدا شوند و بدون طلاق نمیتوانند از هم جدا شوند.
- اگر با زنی که در عدّه طلاق رجعی است زنا کند، آن زن بر او حرام ابدی میشود، ولی اگر با زنی که در عدّه متعه، یا طلاق بائن، یا عدّه وفات است یا شوهر دارد، زنا کند، بعداً می‌تواند او را عقد نماید، گرچه مطلقاً پرهیز از این ازدواج سزاوار است.
- اگر مرد یا زن مسلمانی کافر شود و دوباره مسلمان شود می‌تواند با همان همسر اوّلی به عقد جدید ازدواج کند گرچه آن زن هنوز در عدّه باشد، چنانکه میتوانند همسر جدید انتخاب کنند.
- اگر زن را طلاق رجعی بدهند و در بین عدّه یکی از زن یا شوهر بمیرد، از یکدیگر ارث میبرند.
- اگر زنی را سه مرتبه طلاق دهد آن زن بر او حرام است، ولی اگر بعد از طلاق سوّم به دیگری شوهر کند، با چهار شرط به شوهر اوّل حلال میشود: اوّل: ازدواج شوهر دوّم دائم باشد. دوّم: شوهر دوّم با او نزدیکی و دخول در فرج کند، و بنابر اقوی معتبر است انزال نماید. سوّم: شوهر دوّم طلاقش دهد یا بمیرد. چهارم: عده طلاق یا عدّه وفات شوهر دوّم تمام شود.
- اگر متولّی وقف بمیرد یا خیانت کند و یا از عهده اداره وقف برنیاید باید مراجعه به حاکم شرع شود تا حاکم شرع متولّی یا ناظر معیّن نماید.
- زن و مرد در ازدواج موقّت هیچ حقّی جز لذّت جنسی به یکدیگر پیدا نمیکنند، بنابراین زن بدون اجازه شوهر می‌تواند از خانه بیرون برود، و از شوهر ارث نمیبرد و شوهر هم از او ارث نمیبرد و نفقه هم ندارد گرچه آبستن شود.
- اگر زنی بمیرد و وراثی غیر از شوهر نداشته باشد همه مال او به شوهر میرسد و اگر مردی بمیرد و وراثی غیر از زن نداشته باشد یک چهارم مال به زن میرسد، و بقیه مال حاکم شرع است، و اگر کسی بمیرد و اصلاً وارث نداشته باشد همه ارث او مال حاکم شرع است.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله فاضل لنکرانی] زنی که شوهرش به مسافرت رفته یا در جبهه جنگ یا در سفر دریائی یا به جهت دیگری مفقود الاثر شده چنانچه یقین کند شوهرش مرده است باید عده وفات نگه دارد و بعد از آن می تواند ازدواج کند و چنانچه یقین دارد شوهرش زنده است نمی تواند شوهر کند. و مخارج او از مال شوهر یا از صدقات و بیت المال در صورت نیاز باید پرداخت شود و در صورت نداشتن مال شوهر و نداشتن نفقه یا مشکلات دیگر وضع موجود برای او قابل تحمل نباشد می تواند به حاکم شرع مراجعه کند تا او را طلاق دهد.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] در مسأله قبل مبدأ تفحص حین رجوع به حاکم شرع است; بلی اگر قبل از مراجعه به حاکم شرع خودشان به مقدار مذکور تفحص کرده اند و بعد از مراجعه به حاکم هم مقداری تفحص شد و مطمئن شدند که او پیدا نمی شود، حاکم می تواند بعد از گذشت چهار سال از آغاز تفحص آنها زن را طلاق دهد.
- [آیت الله علوی گرگانی] زنی که یقین دارد شوهرش در سفر مرده، اگر بعد از عدّه وفات که مقدار آن در احکام طلاق گفته خواهد شد، شوهر کند و شوهر اوّل از سفر برگردد باید از شوهر دوم جدا شود و به شوهر اوّل حلال است ولی اگر شوهر دوم با او نزدیکی کرده باشد، زن باید عدّه نگهدارد و شوهر دوم باید مهر او را مطابق زنهایی که مثل او هستند بدهد ولی خرج عدّه ندارد و اگر زن پس از گذشت چهار سال فحص از شوهرش به دستور حاکم شرع وندادن ولیّ نفقه او وطلب نمودن طلاق، حاکم شرع او را طلاق بدهد و شوهر اوّل اگر پیدا شود، زن بر شوهر اوّل حرام خواهد بود در صورتی که از عدّه طلاق خارج شده باشد.
- [آیت الله اردبیلی] بر زنی که طلاق رجعی داده شده، احکام همسر شرعی جاری است، بنابر این نفقه و زکات فطره او بر شوهر واجب است و از یکدیگر ارث میبرند و شوهر حق ندارد در عدّه با خواهر او یا زن پنجم ازدواج نماید، ولی در مدّت عدّه طلاق بائن نفقه زن بر شوهر واجب نیست.
- [آیت الله سیستانی] اگر با زنی که در عدّه طلاق رجعی است زنا کند ، آن زن بنابر احتیاط واجب بر او حرام میشود ، و اگر در عدّه متعه یا طلاق بائن ، یا عدّه وفات یا عدّه وطی شبهه باشد ، بعداً می‌تواند او را عقد نماید ، و معنای طلاق رجعی ، و طلاق بائن ، وعدّه متعه ، و عدّه وفات ، و عدّه وطی شبهه ، در احکام طلاق گفته خواهد شد .
- [آیت الله شبیری زنجانی] ابتدای عدّه طلاق از موقعیست که خواندن صیغه طلاق تمام میشود، چه زن بداند طلاقش دادهاند یا نداند، پس اگر بعد از تمام شدن عدّه بفهمد که او را طلاق دادهاند، لازم نیست دوباره عدّه نگهدارد، همچنین اگر وکیل شوهر، زن را طلاق دهد و شوهر از آن اطّلاع نداشته باشد و بعد از تمام شدن عدّه بفهمد که وکیل او زنش را طلاق داده، لازم نیست زن دوباره عدّه نگهدارد.
- [آیت الله بهجت] زنی که نُه سالش تمام نشده یا زن یائسه، اگرچه شوهر با او نزدیکی کرده باشد عدّه ندارد، و بعد از طلاق می‌تواند فوراً شوهر کند.
- [آیت الله اردبیلی] پس از آن که زن به هر دلیل از شوهر خود جدا شد خواه با خواندن صیغه طلاق باشد یا از موارد فسخ نکاح باشد یا با تمام شدن مدّت و یا بخشیدن مدّت توسّط شوهر در عقد موقّت باید مدّتی را که در شرع مقدّس تعیین شده به عنوان (عدّه) صبر نماید و در این مدّت از ازدواج با شوهر دیگری خودداری نماید.
- [آیت الله اردبیلی] اگر مرد همسرش را دو بار طلاق دهد و به او رجوع کند یا دو بار او را طلاق دهد و بعد از هر طلاق او را عقد کند، بعد از طلاق سوم آن زن بر او حرام است، ولی اگر بعد از طلاق سوم، زن به دیگری شوهر کند، با چهار شرط به شوهر اوّل حلال میشود، یعنی مرد می‌تواند آن زن را دوباره عقد نماید: اوّل: آن که عقد همسر دوم دائمی باشد و اگر مثلاً یک ماهه یا یک ساله او را عقد موقّت کند، بعد از آن که از او جدا شد، شوهر اوّل نمیتواند او را عقد کند. دوم: همسر دوم بالغ باشد و با او از جلو آمیزش و دخول کند به نحوی که موجب غسل شود. سوم: همسر دوم زن را طلاق بدهد یا بمیرد. چهارم: عدّه طلاق یا عده وفات شوهر دوم تمام شود.
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر با زنی که در عدّه طلاق رجعی است زنا کند، آن زن بر او حرام میشود و اگر با زنی که در عدّه متعه یا طلاق بائن یا عدّه وفات است زنا کند، بعداً می‌تواند او را عقد نماید اگرچه احتیاط مستحبّ آن است که با او ازدواج نکند ومعنای طلاق رجعی وطلاق بائن وعدّه متعه وعدّه وفات در احکام طلاق گفته خواهد شد.