نجس اصطلاحی فقهی که به آنچه از نظر شرعی ناپاک (غیرطاهر) است اطلاق می‌شود. چیزهایی که نجس به شمار می‌روند به دو دسته تقسیم می‌شوند: دسته نخست، آنچه اصالتاً نجس است (نجاسات ده‌گانه) که آن را عین نجس می‌گویند؛ دسته دوم آنچه اصالتاً پاک است اما به دلیل تماس با نجاسات، نجس شده است (مُتَنَجَّس). چندین حکم تکلیفی و وضعی درباره نجاسات وجود دارد؛ مانند اینکه خوردن آنها حرام است و یا اینکه لباس نمازگزار نباید نجس باشد.

از آن جهت كه دین اسلام يك برنامه كامل براى زندگی بشر بوده و تمام جنبه‌هاى حيات مادی و معنوى او را در نظر دارد و از جهتى بهداشت يكى از ابعاد مهم زندگى بشر است، اسلام عزيز نسبت به مسأله طهارت و بهداشت عنايت شايانى دارد.

ذوب به معنی تغيير حالت جسمى از جامد به مايع است و از آن در باب طهارت و زکات سخن گفته‌اند.مثلا با ملاقات همۀ اجزاى فلز مذاب با نجاست داراى رطوبت، ظاهر و باطن آن نجس مى‌شود، و پس از انجماد، ظاهر آن تطهیر پذير است، ليكن باطنش- به دليل عدم نفوذ آب در آن- بر نجاست باقى است. همچنین چنانچه كسى- قبل از سپرى شدن سال خمسی- به جهت فرار از زکات، طلا و نقرۀ مسكوك را ذوب كند نظر مشهور ميان متأخران، سقوط زکات است.

تماس مستقيم بدنی با يك چيز

آب، تنها مایعی که در احکام اسلامی جزو پاک کننده‌های نجاست است. وضو و غسل نیز فقط با آب صحیح است، چنان‌که بعضی از اشیاء متنجس نیز فقط با آب پاک می‌شوند.