خانه
به محل سکونت خانه می‌گویند و از احکام مرتبط با عنوان خانه در باب‌هاى طهارت، صلات، زکات، خمس، حج، جهاد، تجارت، دین، صلح، اجاره، نکاح، اطعمه و اشربه و دیات سخن گفته‌اند.
کسی که بدون داشتن خانه مِلکی رفع احتیاجش نمی‌شود، وقتی حجّ بر او واجب است که پول خانه را هم داشته باشد.
عنوان مسئله:
کسی که بدون داشتن خانه مِلکی رفع احتیاجش نمی‌شود، وقتی حجّ بر او واجب است که پول خانه را هم داشته باشد.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- شخصی خانه اش را فروخته و با پول آن خانه ای دیگرخریده است. با باقیمانده پول می خواهد منزلی دیگر در شهر قم بخرد که شش ماه از سال را در شهر خودش و شش ماه دیگر را به همراه فرزند طلبه اش در قم و در این خانه دوم زندگی نماید. داشتن دو خانه هم در شأن اوست. در فرض مذکور آیا خمسی بر آن باقیمانده پول واجب میگردد؟
- اگر کسی خانه بزرگ خود را با خانه دیگری تعویض کند و مقداری پول نیز دریافت کند، آیا به این پول خمس تعلّق میگیرد؟
- خانه ای بیست سال قبل ساخته شده و دارای حیاط است. جدیداً تعدادی مجتمع مسکونی چند طبقه دور تا دور این خانه ساخته شده و تسلط واحدهای مجتمع های مسکونی به حیاط و داخل خانه از طریق پنجره ها، موجب سلب آسایش و امنیت ساکنان این خانه که خانواده ای مذهبی و متشرّع اند گشته است. تنها راه حل رفع این مشکل، ساخت حصار و حفاظ دور تا دور خانه است. متأسفانه این خانواده تمکن مالی برای این کار را ندارند و انتظار دارند با توجه به ایجاد عسر و حرج از سوی مجتمع های مسکونی که باعث ایجاد مزاحمت و تسلط نامحرم به خانه و شکستن حریم خصوصی شده است، آنها (مجتمع های جدیدالاحداث) هزینه رفع این مشکل را تقبّل کنند. لذا از حضرتعالی تقاضا می شود بفرمایید که از منظر شرع مقدّس تکلیف چیست و رفع این مشکل به عهده چه کسی است؟
- کارکنانی که خانه خودشان را میفروشند و تبدیل به پول مینمایند، آیا منتظر سر سال باشند تا خمس آن را پرداخت نمایند یا به محض فروختن خانه و تحویل گرفتن پول، خمس به آن تعلّق میگیرد؟
- کسی که برای ساختن یا خرید و یا تعمیر خانه از بانک وام گرفته و در همان موقع، ایّام حج فرا رسیده است، آیا باید به حج برود؟
- اگر کسی با پول خمس نداده به حج برود، حجّش چه حکمی دارد؟
- آیا بر کسی که بدهی دارد و مالی به او بخشیده شده است و وقت پرداخت بدهی رسیده است و طلبکار نیز پول خود را میخواهد، پرداخت بدهی واجب است یا رفتن به حج؟
- کسی از درآمد بین سال منزلی را رهن مینماید و سال به سال رهن همان خانه را تجدید میکند و یا این که به خانه دیگری منتقل میشود و این پول را دوباره به عنوان قرض الحسنه به صاحب خانه جدید میدهد. آیا این پول جزء مؤونه حساب میشود یا خیر؟ نماز و روزه و عبادت در این منزل چگونه است؟
- کسی که کارهای حج را به حاجیان آموزش میدهد، آیا میتواند در مقابل آن پول دریافت کند یا نه؟
- زنی مقداری طلا و زیور آلات دارد و از آنها استفاده میکند و مال دیگری ندارد. اگر زیور آلات خود را بفروشد، میتواند حج به جا آورد. آیا این زیور آلات، مستثنای از استطاعت محسوب میشود یا واجب است آنها را بفروشد و با پول آنها حج به جا آورد؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله خامنه ای] شخصی خانه ملکی برای سکونت ندارد، لذا زمینی خریده تا در آن خانه ای برای خودش بسازد، ولی چون پول کافی برای ساخت نداشته، سال بر آن گذشته و آن را به فروش هم نرسانده است، آیا خمس آن واجب است؟ بر فرض وجوب، آیا خمس پول خرید را باید بپردازد یا قیمت فعلی زمین را؟
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر کسی ملکی را اجاره کرد و خود او پول آبش را میپردازد اگر پسرش به خانه او بیاید و در آنجا غسل کند آیا غسلش باطل است؟
- [آیت الله مظاهری] آیا با پول قرضی یا وام می توان به حج واجب رفت؟ آیا این حج کفایت از حج واجب می کند؟
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] شخصی خانه خود را فروخت و موسم حج فرا رسید، آیا حج بر او واجب میشود یا خیر؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] شخصی به خاطر رفع احتیاج خانه یا مغازه اش را در مقابل مقداری پول گرو می گذارد. سپس با توافق همدیگر، گرو دهنده عین گرو گذاشته شده را از صاحب پول کرایه می کند، و در نتیجه خانه یا مغازه در تصرّف مالک می ماند و ماهانه کرایه اش را به مرتهن می دهد. آیا این معامله صحیح است؟
- [آیت الله خامنه ای] من خانه ای در ملکیت خود ندارم در حالیکه مردم در سطح من و یا پایین تر از سطح من خانه شخصی دارند. آیا می توانم با پول موجودم که به مقدار حجّ می باشد خانه بخرم و حجّ رفتن را به تأخیر بیندازم؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] بنده مستطیع برای حج شدم و پول را به حساب حج و زیارت ریختم. اما در نوبت که بودم ورشکست شدم. آیا الان دوباره بر من واجب است؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] من خودم به واسطه سهم الارث واجب الحج شده بودم اما پول خود را صرف خرید خانه کردم .دو سال پیش به نیابت از خواهرم که فوت شده اند ثبت نام حج کردم. آیا این حج صحیح است و میتوانم به نیابت از ایشان بروم یا خیر؟ در حا ل حاضر برای ثبت نام خودم موجودی ندارم.
- [آیت الله خوئی] از مسائل المستحدثه استفاده میشود اگر کسی پول خود را در بانکهای غیر اهلی به عنوان ودیعه سپرد، چون عین پول از بین رفته است، در وقت استرداد با اذن حاکم شرعی باید پول را تصرف کند، پس این فرق پیش آمد میکند، شخص در غیر موسم حج پول خود را در بانک غیر اهلی (حکومتی) گذاشته موسم حج قطعاً پولی ندارد، اکتساب هم که واجب نیست برای تحصیل استطاعت لذا اقدام برای حج نمیکند، آیا گناهکار است و تارک حج است؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] پیر زنی در حال حیات پول نقدی نداشته و ملکی داشت که مستطیع محسوب می گردید. ولی ملکش نیز کاملاً در اختیارش نبود تا بفروشد و نقد کند و حج واجب را ادا کند. پسر کوچکش با پول خودش برای مادر ودیعه واریز کرده. حالا مادر فوت کرده است. آیا این ودیعه به پسرش که واریز کرده تعلق دارد، یا ماترک محسوب می شود و وراث دیگر هم در این وجه سهیم اند؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- اگر برای حجّ واجب ناچار باشد از چند سال قبل ثبت نام کند و هزینه را بدهد، خُمس به آن تعلق نمیگیرد؛ ولی چنانچه ثبتنام برای حجّ، فقط به معنی حقّ اولویّت باشد و پول در ملکیّت او باقی بماند، پس از گذشت سال، بنابر احتیاط واجب باید خمس آن را بپردازد.
- نماز در ملکی که منفعت آن مال دیگری است، بدون اجازه او باطل است؛ مثلاً اگر در خانه اجارهای، صاحبخانه یا دیگری بدون اجازه کسی که آن خانه را اجاره کرده، نماز بخواند، نمازش باطل است و همچنین نمیتوان در ملکی که دیگری در آن حقّی دارد نماز خواند؛ مثلاً اگر میّت وصیّت کرده باشد که ثلث مال او را به مصرفی برسانند، تا وقتی ثلث را جدا نکردهاند، نمیتوان در ملک او نماز خواند.
- کسی که در راه حجّ برای خدمتگزاری یا رانندگی یا خبرنگاری و امثال اینها اجیر میشود، یا به عنوان روحانی کاروان یا ناظر یا پزشک یا پرستار و یا به عناوین دیگری او را به حجّ میبرند و میتواند با انجام کارهای خدماتی، بدون زحمت حجّ کامل را بجا آورد و هزینه افراد تحت تکفّل خود را نیز تا هنگام برگشت دارد، پس از پذیرفتن مسؤولیت این قبیل خدمات، حجّ بر او واجب میشود و این قبیل افراد لازم نیست بعد از برگشتن سرمایه و ملکی داشته باشند.
- زنی که در عدّه وفات به سر میبرد، میتواند از خانه خارج شود و برای رفع نیازهای خود رفت و آمد کند، ولی احوط آن است که شب را در همان خانهای که در زمان حیات همسرش زندگی میکرده بماند.
- اگر مقداری مال به کسی بدهند و حجّ بر او واجب شود، چنانچه حجّ نماید هر چند بعدا مالی از خود پیدا کند دیگر حجّ بر او واجب نمی‌شود.
- فقیری که خرج سال خود و زن و فرزندانش را ندارد، اگر خانهای داشته باشد که ملک او بوده و در آن نشسته باشد یا وسیله سواری داشته باشد، چنانچه به آنها احتیاج داشته باشد، میتواند زکات بگیرد و همچنین است اثاث خانه و ظرف و لباس تابستانی و زمستانی و چیزهایی که به آنها احتیاج دارد و فقیری که اینها را ندارد، اگر به اینها احتیاج داشته باشد، میتواند از زکات خریداری نماید. البته چنانچه نشستن در خانه اجارهای بر خلاف شأن او نبوده و برای وی دشوار نیز نباشد، برای تهیّه خانه از پول زکات، باید به اجاره کردن بسنده کند و نمیتواند از پول زکات خانه بخرد.
- حجّ بر سه قسم است: حجّ تَمتّع، حجّ اِفراد و حجّ قِران. (حج تمتّع) وظیفه کسی است که فاصله وطن او تا مکّه معظّمه شانزده فرسنگ یا بیشتر باشد. (حجّ اِفراد) و (حجّ قِران) نیز وظیفه کسی است که اهل خود مکّه یا اطراف آن تا کمتر از شانزده فرسنگ باشد. البتّه در بعضی از موارد، وظیفه برخی افراد بیمار یا معذور از حجّ تمتّع به حجّ إفراد تبدیل میشود. هر سه قسم حجّ در بیشتر اعمال مشترک هستند؛ ولی در حجّ تمتّع، عمره پیش از حجّ و وابسته به حجّ و همچون جزیی از آن میباشد که باید در یک سال و در ماههای حجّ بجا آورده شود؛ ولی در حجّ اِفراد و حجِّ قِران، عمره کاملاً مستقل و از حجّ جداست. همچنین در حجّ تمتّع در روز عید قربان در مِنی قربانی واجب است و از اعمال آن میباشد و در حجّ قِران، قربانی از ابتدا مقرون با احرام است و باید تا روز عید در مِنی همراه حاجی باشد، ولی در حجّ اِفراد اصلاً قربانی واجب نیست.
- اگر کسی توشه راه و وسیله سفر حجّ را نداشته باشد و دیگری به او بگوید: (حجّ بجا بیاور، من خرج تو و افراد تحت تکفّل تو را هنگامی که در سفر حجّ هستی میدهم)، در صورتی که اطمینان داشته باشد که خرج او را میدهد، حجّ بر او واجب میشود.
- اگر کسی با پول خمس نداده ملکی بخرد و قیمت آن بالا رود، معامله صحیح است و نیاز به اذن حاکم شرع ندارد و فقط باید خمس آن پول را بدهد؛ ولی چنانچه اصلاً ملتزم به پرداخت خمس نباشد، بلکه تصمیم به عدم پرداخت خمس داشته باشد، در صورتی که معامله را به نحو شخصی انجام داده باشد، ضامن خمس افزایش قیمت ملک نیز میباشد.
- هرگاه با پول خُمس داده یا پولی که خُمس ندارد، خانه یا ملکی بخرد، چنانچه قصد او تجارت با آن نباشد بلکه بخواهد خود از آن استفاده نماید، در این صورت ترقّی قیمت آن خُمس ندارد و اگر آن را به ملک دیگری تبدیل کند نیز خُمس ندارد؛ ولی اگر آن را بیشتر از آنچه خریده بفروشد، چنانچه رشد قیمت بر اثر کاهش ارزش پول نباشد بلکه ترقّی به خاطر قیمت بازار باشد و از مخارج سالانه زیاد بیاید، باید خُمس ترقی قیمت آن را بپردازد و همچنین اگر قصد او تجارت با آن باشد و یک سال از ترقّی قیمت آن بگذرد، چنانچه رشد قیمت بر اثر کاهش ارزش پول نباشد و امکان فروش داشته باشد به گونهای که در نظر مردم سود موجود حساب شود، خُمس ترقّی قیمت را باید بپردازد.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله علوی گرگانی] کسی که بدون خانه ملکی رفع احتیاجش نمی‌شود، وقتی حجّ بر او واجب است که پول خانه را هم داشته باشد.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . کسی که بدون خانه ملکی رفع احتیاجش نمی شود، وقتی حج بر او واجب است که پول خانه را هم داشته باشد.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] کسی که بدون خانه ملکی رفع احتیاجش نمی شود؛ یعنی به زحمت می افتد؛ حج وقتی بر او واجب است که پول خانه را هم داشته باشد.
- [آیت الله خوئی] کسی که بدون خانه ملکی رفع احتیاجش نمی‌شود، وقتی حج بر او واجب است که پول خانه را هم داشته باشد.
- [امام خمینی] کسی که بدون خانه ملکی رفع احتیاجش نمی شود، وقتی حج بر او واجب است که پول خانه را هم داشته باشد.
- [آیت الله بهجت] کسی که بدون خانه ملکی احتیاجش رفع نمی‌شود، وقتی حج بر او واجب است که پول خانه را هم داشته باشد.
- [آیت الله بروجردی] کسی که بدون خانهی ملکی رفع احتیاجش نمی‌شود، وقتی حج بر او واجب است که پول خانه را هم داشته باشد.
- [آیت الله شبیری زنجانی] کسی که بدون خانه ملکی رفع احتیاجش نمی‌شود، چنانچه انجام حجّ مانع تهیّه خانه ملکی گردد، مستطیع نیست.
- [آیت الله مکارم شیرازی] کسی که بدون خانه ملکی رفع احتیاجش نمی شود هنگامی حج بر او واجب است که پول خانه را هم داشته باشد، ولی اگر با خانه اجاره ای یا وقفی و مانند آن می تواند زندگی کند مستطیع است.
- [آیت الله نوری همدانی] کسی که بدون خانةملکی رفع احتیاجش نمی شود ، وقتی حجّ بر اوواجب است که پول خانه راهم داشته باشد .