دفن میت
دَفْنْ در فقه به معنای به خاک‌سپردن میت (شخصِ درگذشته) است. دفن میت پس از غُسل، کفن و خواندن نماز میت، مطابق با احکام شرعی انجام می‌شود. این عمل، واجب کفایی است.
اگر دفن میّت در زمین ممکن نباشد، واجب است به جای دفن، او را در بنا یا تابوت بگذارند.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- شخصی مقدار زیادی زمین جهت دفن اموات وقف کرده و پس از دفن موتی در آن زمین آب ظاهر شده به طوری که جنازه وسط آب قرار گرفت و دیگر مؤمنین از دفن اموات خودداری میکنند در این صورت می‌شود آن زمین را به مالک فروخت و یا تعویض کرد تا زمین دیگری وقف شود یا خیر؟
- آیا روی زمین اصلاحات ارضی، میتوان مسجد بنا کرد؟
- زمینی به مقدار سه هزار متر مربع برای قبرستان خریداری شده بعلّت بالا آمدن آب دفن میّت در آن میسّر نیست، آیا می‌شود با رضایت خریداران زمین را فروخت و در جای مناسب دیگری زمین تهیّه نمود؟
- زمینی وقف برای دفن اموات است آیا می‌شود در آن مسجد یا حسینیه یا غسّالخانه ساخت؟ اگر وقف نباشد چه صورتی دارد؟
- نظر به اینکه امواتی که در قبرستان وادیالسلام قم مدفون گردیدهاند در زمان دفن زمین قبر به اولیای اموات فروخته نشده است و فقط وجهی که گرفته شده است به عنوان حقّالدفن گرفته شده حال بعد از سی و چند سال آیا میتوان قبور را باز کرد و کسانی دیگر را در آن دفن کرد؟
- شخصی مسجدی را بنا کرده و حدود اربعه آن را هم مشخّص نموده است، پشت این مسجد زمین دیگری داشت، به فکر افتاد در آن زمین، ساختمانی مثل رستوران یا حمّام درست کند و مسئولیّت آن بعهده خودش باشد و درآمد آن را صرف مسجد نماید، شروع به ساختن کرد و چند ستون آهنی بر پا کرده و دیگران هم در این بنا کمک کردهاند، قبل از تکمیل آن، این شخص مرد و حال آن که درباره این زمین و ساختمان نوشتهای مبنی بر وقف بودن نیست و شهود هم وجود ندارد، اکنون ورثه برای تصرّف آن اقدام نمودهاند، تکلیف این زمین چیست؟
- شخصی بر اثر تصادف دو پایش قطع شده آیا دفن پاها واجب است یا خیر و در صورت نیاز اشخاص دیگر، فروش آن چه صورت دارد؟
- اگر به قبری که رو به قبله نبود، برخورد کنیم، آیا جایز و یا واجب است که نبش قبر کرده و میّت را رو به قبله دفن کنیم؟
- با توجّه به حرمت طلا برای مردان، اگر مردهای را با حلقه طلا دفن کنند، آیا نبش قبر واجب است یا خیر؟
- شخصی قبری آماده، برای خود خریداری میکند که پس از فوت در آنجا دفن شود، آیا بر آن قبر خمس واجب است؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [سایر] سلام علیکم آیا موقع تشییع جناره امام حسن مجتبی علیه السلام،تابوت تیرباران شد، تیر به جسد مطهر اصابت کرد ؟ و موقع دفن اگر کفن نجس شود باید تطهیر یا تعویض شود. آیا کفن امام حسن مجتبی علیه السلام را عوض کردند؟ (چون روضه خوان ها می گویند بدن با تابوت بخاطر اصابت تیر به هم دوخته شده بود)
- [آیت الله مکارم شیرازی] دفن میت کافر ، توسط مسلمانان در صورتی که کافری نباشد او را دفن کند چه حکمی دارد؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر دفن میّت در زمین امکان نداشت تکلیف چه می باشد؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] دفن میت کافر ، توسط مسلمانان در صورتی که کافری نباشد او را دفن کند چه حکمی دارد؟
- [آیت الله جوادی آملی] فردی زمینی را خریداری و به قبرستان ملحق نموده است، در مبایعه نامه آن تصریح شده است خریدار تصمیم به وقف آن جهت دفن عموم مسلمانان دارد، ولی وقف نامهای موجود نمیباشد، امروز چون به توسعه حسینیه کنار قبرستان نیاز است، تصمیم داریم در آن زمین خریداری شده و الحاقی که هیچ جنازهای در آن دفن نشده است، حسینیهای بنا کنیم، آیا این کار جایز است؟ آیا می‌شود از فضای بالای زمین مذکور جهت ساخت حسینیه استفاده کرد و سطح زمین را برای دفن اموات استفاده نمود؟
- [آیت الله خامنه ای] شخصی بر اثر تصادف ماشین فوت کرده است، پس از غسل و کفن او را به قبرستان آوردند، ولی هنگام دفن متوجه شدند که تابوت و کفن آغشته به خونی است که از او جریان دارد، آیا عوض کردن کفن او در این حالت واجب است؟
- [آیت الله بهجت] اگر در هنگام دفن جهت قبله مشخص نشود و تأخیر در دفن نیز ممکن نباشد وظیفه چیست؟
- [آیت الله سیستانی] آیا خانم ها در حین سجده میتواند علاوه بر کف دست ساعد ها را نیزبر زمین بگذارند ؟
- [آیت الله بروجردی] میّتی را روی زمین به عنوان امانت دفن کنند و به قسمی که دفن میّت بر حسب متعارف که در زیر شکاف زمین باشد نیست، آیا این قسم هم از جمله دفن به معنای موارات در ارض است، که رأی مبارک عدم جواز نبش است در این قسم، یا نه؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] آیا ضرورت دارد که زمین قبرستان وقف ابدی برای قبرستان باشد، یا در زمین های (کرایه ای) طویل المدّت هم می توان به تدفین اموات مسلمانها پرداخت؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- بین میّت ونمازگزار باید پرده ودیوار یا چیزی مانند اینها نباشد ولیاگر میّت در تابوت ومانند آن باشد، اشکال ندارد.
- اگر آفتابهای را که ته آن سوراخ است روی زمین نجس بگذارند چنانچه آب طوری زیر آن جمع گردد و تدافع بین آب آفتابه وآب زیر آن نباشد که با آب آفتابه یکی حساب شود، آب آفتابه نجس می‌شود، و اگر آب بر زمین جاری شود یا فرو رود،در صورتی که سوراخ آن هم به زمین نجس متصل باشد، نجس نمیشود و اگر سوراخ آن به زمین نجس متّصل نباشد و آب زیر آفتابه هم با آب داخل آن یکی حساب نشود باز آب آفتابه نجس نمیشود.
- شکافتن قبر در چند مورد حرام نیست: اوّل آن که میّت در زمین غصبی دفن شده باشد ومالک زمین راضی نشود که در آنجا بماند. دوم آن که کفن یا چیز دیگری که با میّت دفن شده غصبی باشد وصاحب آن راضینشود که در قبر بماند و همچنین است اگر چیزی از مال خود میّت که بورثه او رسیده با او دفن شده باشد وورثه راضی نشوند که آن چیز در قبر بماند، ولی اگر وصیّت کرده در مواردی که وصیّت او هم نافذ باشد دعا یا قرآن یا انگشتری را با او دفن کنند، برای بیرون آوردن اینها نمیتوانند قبر را بشکافند. سوم آن که میّت بیغسل یا بیکفن دفن شده باشد، یا بفهمند غسلش باطل بوده یا بغیر دستور شرع کفن شده، یا در قبر او را رو به قبله نگذاشتهاند. چهارم آن که برای ثابت شدن حقّی بخواهند بدن میّت را ببینند. پنجم آن که میّت را در جایی که بیاحترامی به اوست مثل قبرستان کفّار یا جایی که کثافت وخاکرو به میریزند، دفن کرده باشند. ششم آن که برای یک مطلب شرعی که اهمیّت آن از شکافتن قبر بیشتر است، قبر را بشکافند، مثلاً بخواهند بچه زنده را از شکم زن حاملهای که دفنش کردهاند، بیرون آورند. هفتم آن که بترسند درندهای بدن میّت را پاره کند، یا سیل او را ببرد، یا دشمن بیرون آورد. هشتم آن که قسمتی از بدن میّت را که با او دفن نشده بخواهند دفن کنند، ولی احتیاط مستحبّ آن است که آن قسمت از بدن را طوری در قبر بگذارند که بدن میّت دیده نشود.
- دفن میّت در قبر مرده دیگر جائز نیست، مگر آن که قبر کهنه شده ومیّت اوّلی از بین رفته باشد وقبر ملک دیگری نباشد وگرنه رضایت او شرط می‌باشد.
- احتیاط واجب آن است که در موقع ایستادن هر دو پا روی زمین باشد، ولی لازم نیست سنگینی بدن روی هر دو پا باشد و احتیاط آن است که روییک پا ایستاده نباشد.
- احتیاط واجب آن است که میّت را طوری در زمین دفن کنند که بوی او بیرون نیاید ودرندگان هم نتوانند بدنش را بیرون آورند و اگر ترس آن باشد که جانور بدن او را بیرون آورد، باید قبر را با آجر ومانند آن محکم کنند.
- مستحبّ است قبر را به اندازه انسان متوسّط یا تا گلوگاه گود کنند، ومیّت را در نزدیکترین قبرستان دفن نمایند، مگر آن که قبرستان دورتر، از جهتیبهتر باشد مثل آن که مردمان خوب در آنجا دفن شده باشند، یا مردم برای فاتحه اهل قبور بیشتر به آنجا بروند، و نیز مستحبّ است جنازه را در چند ذرعی قبر، زمین بگذارند و تا سه مرتبه کم کم نزدیک ببرند و در هر مرتبه زمین بگذارند و بردارند و در نوبت چهارم وارد قبر کنند و اگر میّت مرد است در دفعه سوم طوری زمین بگذارند که سر او طرف پایین قبر باشد و در دفعه چهارم از طرف سر وارد قبر نمایند و اگر زن است در دفعه سوم طرف قبله قبر بگذارند و به پهنا وارد قبر کنند و در موقع وارد کردن، پارچهای روی قبر بگیرند و نیز مستحبّ است جنازه را به آرامی از تابوت بگیرند و وارد قبر کنند و دعاهایی که دستور داده شده پیش از دفن و در موقع دفن بخوانند و بعد از آن که میّت را در لحد گذاشتند، گرههای کفن را باز کنند وصورت میّت را روی خاک بگذارند و بالشی از خاک زیر سر او بسازند و پشت میّت خشت خام یا کلوخی بگذارند که میّت به پشت بر نگردد و پیش از آن که لحد را بپوشانند دست راست را به شانه راست میّت بزنند و دست چپ را به قوّت بر شانه چپ میّت بگذارند و دهان را نزدیک گوش او ببرند و بشدّت حرکتش دهند وسه مرتبه بگویند: )اًّسْمَعْ اًّفْهَمْ یا فلانَ بْنَ فُلان( و به جای فلان بن فلان اسم میّت وپدرش را بگویند مثلاً اگر اسم او محمّد واسم پدرش علی است سه مرتبه بگویند: )اًّسْمَعْ افْهَم یا مُحَمَّدِ بنَ عَلی( پس از آن بگویند: )هَل اَنْتَ عَلی العَهْدِ الَذی فارَقْتَنا عَلَیْهِ مِنْ شَهادَِْ أنْ لا اًّلهَ اًّلاّ اللّهُ وَحْدَهُ لا شَریکَ لَهُ وَانّ مُحَمّداً صَلّی اللّهُ عَلَیهِ وَآلهِ عَبْدُهُ وَرَسُولُهُ وَسَیِّدُ النَّبیِّینَ وَخاتَمُ المَرْسَلینَ وَانَّ عَلیّاً أمیرُ المُؤمنِینَ وَسَیّدُ الوَصِیینَ وَاًّمام افْتَرَضَ اللّهُ طاعَتَهُ عَلی العالَمینَ وَاَنّ الحَسَنَ وَالحُسَیْنَ وَعَلیَّ بْنَ الحُسَیْنِ وَ مُحَمَّدَ بْنَ عَلیّ وَجَعْفَرَ بْنَ مُحَمَّد وَمُوسی بْنَ جَعْفَر وَعَلیَّ بْنَ مُوسی وَمُحَمَّدَ بْنَ عَلی وَعَلیَّ بْنَ مُحَمَّد وَالحَسَنَ بْنَ عَلیّ وَالقائِمَ الحُجََّْ المَهدِیَّ صَلَواتُ اللّهِ عَلَیْهِمْ أئِمَُّْ المُؤمِنینَ وَحُجَجُ اللّهِ عَلی الخَلْقِ أجْمَعینَ وَأئِمَتُکَ أئِمَُّْ هُدی بِکَ أبْرار یا فلانَ بْنُ فُلان( و به جای فلان بن فلان اسم میّت وپدرش را بگوید و بعد بگوید: )اًّذا أتاکَ المَلَکانِ المُقَرَّبانِ رَسولَیْنِ مِن عِنْدِ اللّهِ تَبارَکَ وَتَعالی وَسَئَلاکَ عَنْ رَبِّکَ وَعَنْ نَبِیِّکَ وَعَنْ دِینِکَ وَعَنْ کِتابِکَ وَعَن قِبْلَتِکَ وَعَنْ أئِمَّتِکَ فَلا تَخَفْ وَلا تَحْزَنْ وَقُلْ فِیجَوابِهِما اللّهُ رَبِّی وَمُحَمَّد صَلّی اللّهُ عَلَیْهِ وَآلهِ نَبیّی وَالاسْلامُ دِینی وَالقُرآنُ کِتابیوَالکَعْبَُْ قِبْلَتی وَأمیرُ المُؤمِنینَ عَلیُّ بْنُ أبی طالِب اًّمامی وَالحَسَنُ بْنُ عَلی المُجْتَبی اًّمامی وَالحُسَینُ بْنُ عَلی الشَهیدُ بِکَربَلأ اًّمامی وَعَلی زَیْنُ العابِدینَ اًّمامیوَمُحَمّد الباقِرُ اًّمامی وَجَعْفَر الصادِقُ اًّمامی وَمُوسی الکاظِمُ اًّمامی وَعَلیالرِضا اًّمامی وَمُحَمَّد الجَوادُ اًّمامی وَعَلی الهادِی اًّمامی وَالحَسَنُ العَسْکَرَیُّ اًّمامی وَالحُجَُّْ المُنْتَظَرُ اًّمامی هؤلأ صَلَواتُ اللّهِ عَلَیهِم أجْمَعینَ أئِمَّتی وَسادَتیوَقادَتی وَشُفَعائی بِهِم أتَوَلّی وَمِنْ أعْدائِهِم أتَبَرَُ فِی الدُنیا وَالاَّخِرَْ ثُمَّ اعْلَم یا فلان بْنَ فُلان( و به جای فلان بن فلان اسم میّت و پدرش را بگوید بعد بگوید: )اًّنَّ اللّهَ تَبارَکَ وَتَعالی نِعْمَ الرَّبُ وَأنَّ مُحَمَّداً صَلّی اللّهُ عَلَیْهِ وَآلِهِ نِعْمَ الرَسُولُ واَنَّ عَلیَ بْنَ أبی طالِب وَأوْلادَهُ المَعْصومینَ و الأئِمََّْ الاًّثْنَیْ عَشَر نِعْمَ الأئِمََّْ وَأنَ ما جأَ بِهِ مُحَمَّد صَلّی اللّهُ عَلَیهِ وَآلهِ حَقّ وَأنّ المَوْتَ حَقّ وَسُؤالَ مُنْکَر وَنَکیر فِی القَبْرِ حَقّ وَالبَعْثَ حَقّ وَالنُشُورَ حَقّ وَالصِراطَ حَقّ وَالمیزانَ حَقّ وَتَطایُرَ الکُتُبِ حَقّ وَانَّ الجَنََّْ حَقّ وَالنارَ حَقّ وَانَّ السّاعََْ آتیَْ لا رَیْبَ فیها وَأنَ اللّهَ یَبْعَثُ مَنْ فِی القُبُورِ پس بگوید أفَهِمْتَ یا فلان( و به جای فلان اسم میّت را بگوید پس از آن بگوید: )ثَبَّتَکَ اللّهُ بِالقَوْلِ الثّابِتِ وَهَداکَ اللّهُ اًّلی صِراطً مُسْتَقیم عَرَّفَ اللّهُ بَیْنَکَ وَبَیْنَ أوْلِیائِکَ فِیمُسْتَقَرً مِن رَّحْمَتِهِ( پس بگوید: )أللّهُمَّ جافِ الأرْضَ عَنْ جَنْبَیْه وَاصْعَدْ بِرُوحِهِ اًّلَیْکَ وَلَقِّهِ مِنْکَ بُرْهاناً اللّهُمّ عَفوکَ عَفوَک(.
- اگر کسی در کشتی بمیرد، چنانچه جسد او فاسد نمیشود و بودن او در کشتی مانعی ندارد، باید صبر کنند تا به خشکی برسند و او را در زمین دفن کنند وگرنه باید در کشتی غسلش بدهند و حنوط و کفن کنند و پس از خواندن نماز میّت چیز سنگینی به پایش ببندند و به دریا بیندازند، یا او را در خمره بگذارند و درش را ببندند و به دریا بیندازند و بنابر احتیاط مستحبّ اوّل این صورت را اختیار نمایند و اگر ممکن است باید او را در جایی بیندازند که فوراً طعمه حیوانات نشود.
- جای ایستادن امام باید از جای مأموم بلندتر نباشد، ولی اگر مکان امام مقدار کمتر از یک وجب بلندتر باشد، اشکال ندارد و نیز اگر زمین سراشیب باشد و امام در طرفی که بلندتر است بایستد در صورتی که سراشیبی آن زیاد نباشد و طوری باشد که به آن زمین مسطح بگویند، مانعی ندارد.
- اگر مردی بمیرد واولاد نداشته باشد، چهار یک مال او را زن وبقیّه را ورثه دیگر میبرند و اگر از آن زن یا از زن دیگر اولاد داشته باشد، هشت یک مال را زن وبقیّه را ورثه دیگر میبرند و زن از همه اموال منقول ارث میبرد ولی از زمین و قیمت آن ارث نمیبرد. چه آن زمین خالی باشد یا مشغول به بنأ و درخت و زراعت ومانند اینها باشد; امّا از قیمت هوایی مانند بنا و درخت و چوب و آلات به جز زمین ارث میبرد. وارث قیمت اینها را باید بدهد.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله خوئی] اگر دفن میت در زمین ممکن نباشد، میتوانند بهجای دفن او را در بنا یا تابوت بگذارند.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر دفن میت در زمین ممکن نباشد می توانند به جای دفن، او را در بنا یا تابوت بگذارند.
- [آیت الله بهجت] اگر دفن میّت در زمین ممکن نباشد، میتوانند به جای دفن، او را در بنا یا تابوت بگذارند.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر دفن میت در زمین ممکن نباشد، باید به جای دفن، او را در بنا یا تابوت بگذارند.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] اگر دفن میت در زمین ممکن نباشد؛ می توانند به جای دفن؛ او را در بنا یا تابوت بگذارند.
- [آیت الله اردبیلی] اگر دفن میّت در زمین ممکن نباشد، باید او را به جای دفن، در بنا یا تابوت بگذارند.
- [آیت الله بروجردی] اگر دفن میت در زمین ممکن نباشد، میتوانند به جای دفن او را در بنا یا تابوت بگذارند.
- [امام خمینی] اگر دفن میت در زمین ممکن نباشد، می توانند به جای دفن او را در بنایا تابوت بگذارند.
- [آیت الله مکارم شیرازی] هرگاه دفن میت در زمین ممکن نباشد واجب است به جای دفن، او را در بنا، یا تابوتی بگذارند و اطراف آن را ببندند.
- [آیت الله مظاهری] میّت را میتوان به جای دفن در بنا یا تابوت گذاشت گرچه دفن او در زمین بهتر است.